مەهدی کاوانی
ئەو تەوژمەی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە چڕتر وڵاتانی عەرەبی گرتۆتەوە و بە مەزندەی من تەواو کەری شۆڕشی رزگاری نیشتمانی بەر لە نیو سەدەو بە زیاتریشەوەیە. تەوژمی یەکەم واتە تەوژمی رزگاری نیشتمانی و وەدەرنانی ئیمپریالیزم و کۆلۆنیالیزم و هاوشێوەکانی بو لە پێناو بنیات نان و پێکەوە نانی دەولەتی نیشتمانی. تەوژمی دوەمیش وەلاوەنانی دکتاتۆرەکان و هاوشێوەکانیان لە نوخبەی گەندەڵی دەسەلات بۆ سەقام گیری نیشتمانی وپێکەوەیی و هەمەڕەنگی و قوڵکردنەوەی پڕۆسیسی دیموکراتی کە دەبێ لەپێش هەمویانەوە ئارەزوەکانی گەنجەکان و پێداویستیەکانی چەرخ دابین بکرێ. زاراوەی عەرەبی یان رونتر بڵێین ئازادی خوازانی عەرەب هەردو سەردەمەکەیان بە شۆڕش ناوزەند کردوە. رەنگە لە تەوژمی یەکەم شۆڕشەکە دیاردەکانی شەڕ یان یاخی بونی چەکداری لە پێشەوەی ناڕەزایی شەقام و خۆپیشاندانەکان بوبی و لە هی دوەم جێپێگۆرکێی پێ کرابێ، رەنگە کەرستەکانی روبەڕوبونەوە لە روی زەمەن و ئاستی وشیاری خەلک و پلەی پێشکەوتن و لە روی عەولەمەو جیهانگیری و..... لە یەکتر جیاواز بن، بەڵام لەڕوی ناوەڕۆکەوە هەردوکیان بەری یەک دارن. ئەگەر تەماشای زاراوەی شۆڕشیش بکەین لە روی زانستی یان روە سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتیەکەی، راستە پێناسەی جیا هەیە، بەڵام پێناسەیەکی گشتگیریش هەیە لە لایەن دیدی چەپ و لیبرال و نیشتمانی و بگرە تەیاری دینیش . کە شۆڕش بەوە پیناسە بکرێ کە وەرچەرخانێکی نوێی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتیە. بە واتایەکی تر گۆڕانی کۆمەڵگایە لە سیستەمێکی داخراوەوە بۆ سیستەمێکی کراوەتر. شۆڕشیش بە هەر مانایەکەوە بوبێت زیاتر مانای ئوستاتیکی واتە جولەیی دەگرێتەوەو راوەستانی نیەو هەمیشە خولیای ئەوەیە بە بەردەوامی خۆی نوێ بکاتەوە لە باشەوە بۆ باشتر بون و موحەرکە بنەڕەتیەکەشی ژێرخانی ئەو وڵاتەیە واتە هێزەکانی بەرهەمهێنان و کە ناتوانێ لە سەیرورەی بەرەو پێشەوە چونی کۆمەڵگا بوەستێ و لە بەرامبەریشیەوە ئەو سەرخانەی کە قیادەی ژێرخان و گۆڕانکاریەکان دەکا لەو ئاستەی هێزەکانی بەرهەمهێنان بەجێ ماوەو ناتوانی بە هاوشانی چالاکیەکانی خۆی بە ئەنجام بگات. شۆڕشیش وەک مارکسستەکان باسی لێوە دەکەن دەرئەنجامی ئەو ناتەباییەی نێوانی هێزەکانی بەرهەهێنان و پەیوەندیەکانی بەرهەهینانەوەیە و کاتێ نێوانیان کەوتە ئاستێکی فراوانی دور کەوتنەوە لە یەکترو بە دوایەوە ئەگەر گۆڕان لە سیستەم دروست نەبێ جولەکان لە کار دەکەون. پێم وانیە هەمو یاخی بونە چەکداریەکان یان هەندێ لە خۆپیشاندانەکان یان هەر دیاردەیەکی تری بەرەنگار بونەوە بگاتە ئاستی ناو لێنانی شۆڕشەوە. ئەو زاراوانە لەو کاتانەدا وەک شۆڕش پێناسە دەکرێن کاتێ کە ناڕەزایی بونەکان بەرین ترین کۆمەڵانی خەلک بگرێتەوە. ئەو لافاوە شۆڕشانەی کە لە وڵاتانی عەرەبی بەڕێوەیە، زۆرینەی کورسیەکانی دەسەڵات دادی ئەوەی نەدا کە رێڕەوی خۆپیشاندانەکان بگۆڕێ. رەنگە هۆکار زۆر بن هەر لە دیاردەی تەزویرو بەکارهێنانی سامانی نیشتمانی بۆ قازانجی دەسەڵات و دەیان کەنالی ترەوە، بەڵام ئەو تەوژمە راپەڕینانەو خیرایەکانی، مرۆ دەهینێتە سەر ئەو راستیە کە زۆرایەتی پەڕلەمان بە تایبەتی لە وڵاتانی لە بابەت ئێمەوە، روە راستە قینەکەی خەلک ناگرێتەوە. زۆرجار و لە هەندێ وڵاتان کە بەرەی ئۆپۆزسیۆن دەیەوێ بە خۆپیشاندان مەبەستەکانی خۆی بباتە پێشەوە لە بەرامبەریشەوە هەمدیسان پارتی دەسەڵات، هەوادارانی خۆی دەباتە شەقام و نایەڵێ مەبەستەکانی ئۆپۆزسیۆن بپێکێ و ئەو جۆرە خۆپیشاندانەش بە شۆڕش ناو نابردرێن و ئەگەر گۆڕانکاریش لە سیستەم و بە دوایەوە بکرێ، ریشەیی نابن.
ئەگەر بشگەڕێینەوە ناو کرۆکی مەسەلەکان و لە روی ناوەرۆکەوە وێکچونێکی زۆر هەیە لە نێوان ئەو دو تەوژمە و هەردوکیشیان لە شوێن خۆیەتی بە شۆڕش ناوببرێن، چونکە لە هەردوکیان وەرچەرخانی بنەڕەتی روی داوە هی یەکەمیان کۆتایی هاتنی سیستەمی کۆلۆنیاڵی و پێش کۆڵۆنیالی و هی دوەمیش ئاوا بونی دکتاتۆرەکان. شۆڕشەکانی یەکەم لە بەر ئەوەوە ئامانجەکانی خۆیان نەپێکا چونکە نەیان توانی سەقامگیری نیشتمانی پتەو بکەن کە زیاتر پەیوەندی بە پێشکەوتنی ئابوری وسیاسی و کۆمەڵایەتیەوەیەو لە شوێن ئەو پەرەسەندنانە و بۆ هەر وڵاتێک لە شوێن دکتاتۆری کۆلۆنیالیزمی، دکتاتۆری ناوخۆ سەری هەڵدا. لینین لە شۆڕشی ئۆکتۆبەر دەی گوت دوژمنی سەرەکیمان قەیسەرەو دوا بە دوای لەناوچونی قەیسەریشەوە گەندەلچیەکانن کە رێ لە رێڕەوی بەرەوپێشەوە چونی وڵات دەگرن. من قسەکانم بۆ ئەو شوێنە نابەمەوە ئایا شۆڕشی ئۆکتۆبەر ئامانجەکانی خۆی پێکا یان نا و رمانی بلۆکی رۆژهەلاتیش زیاتر گەواهی ئەوەن کە ئەو شۆڕشەش لە رێگای گەندەلی و بیروکراتیەت و تاکرەوی دەسەڵات،.... نەیتوانی ئامانجەکانی خۆی بپێکی بەڵام مەقولەکەی لینینیش لە سەر جێپیگۆرکێی دوژمنەکانی گەل تا ئەوڕۆژەشی لە گەڵدابی راستی خۆی سەلماندوە. لە شوین خۆشیەتی ئەوە بڵێن کە ئەو تەوژمە راپەڕینە یەک لەدوا یەکتریانەی وڵاتانی عەرەبی و بەو خیرایەوە، تەواوکەری شۆڕشە رزگاری نیشتمانیەکانی بەر لە نیوسەدەی ئێستامان بێت.
من ناڵێم راپەڕینەکانی ئێستای کوردستان گەیشتۆتە ئاستی شۆڕشی کۆمەڵایەتی و هەر هەموی بە راپەڕینەکانی وڵاتانی عەرەبی دەچێت، بەڵام پێناسەی ئەو سەردەمەش گشتگیری پێوەیە چ وەک ئەوانەی دەڵێن شۆڕشی فەیسبوک و تویتەر یان پێناسەی شۆڕشی عەولەمەو کەرستەکانی کۆمەڵگای مەدەنی یان پیناسەی شۆڕشی گەنجان بە سەر گەورەکان بە تایبەتی ئەوانەی لە رێڕەوی گەل ترازاون یان هەر پێناسەیەکی ترەوە بێت. ئەگەر بشگەڕینەوە سەر راستیەکان یان وەرچەرخانی پێشتری مێژوی کوردەواریمان، راپەڕینی ئازاری ساڵی ١٩٩١ وەرچەرخانیکی میژویی بێوێنە بوە لە ژیانی کوردەواریمان و لە شوێن خۆیەتی بە وەرچەرخانی مێژویی و سیاسی و کۆمەڵایەتی کوردەوە ناو ببەین. ئەگەر راپەڕینیش و هەلسوڕێنەرانیان رێرەوەکەیان نەگۆڕیبایە، دەبوایەو لە رۆژگاریکی وەک ئەمڕۆی کوردەواریمان پڕوشکی بە سەر هەمو نیشتمانی دایکمانەوە بوایە. ناشی شارمەوە ئەو راپەڕینە مەزنە بارتەقی هەمو شۆڕشە چەکداری و راپەڕینەکانی تری ژیانی کوردەواریمان بو و بە زیاتریشەوەو لە شوێن خوشیەتی خالە وەرچەرخانەکەی شۆڕشی نەتەوایەتی گەلی کوردو پێک هێنانی کیانی نەتەویەتی و سەرەتای سەقام گیر بونەکەی بگیڕینەوە بۆ کاتەکانی راپەڕینی بەهاری ساڵی ١٩٩١ و وئەوەش بڵێن ئەو بەرجەستە نوێیانەی ئێستاکەی ناوچەکانی دەسەڵاتی هەڕێم تەواوکەری راپەڕینەکەی ئازارە لە پێناو راست کردنەوەی مەسارەکەی زیاد لەوەش ئاڕاستەی تەوژمی وڵاتانی عەرەبی و فەیس بوک و تویتەرو ئەم و ئەوی تریش بەسەرمانەوەیە. دەسەڵاتی ئێستای حکومەتی هەرێمیش ئەگەر وا تێبگات کارتێکردنەکانی شۆڕشی تونس و میسر بەسەرمانەوەنیە، هەلەیەکی گەورە دەکات و ئەگەر خۆشی چاکنەکا یان بە واتایەکی تر چاکسازی بنەڕەتی نەکا لە هەمو جومگەکانی دەسەڵات، راستە زیان بە پڕۆسیسەکەو دروست کردنی بەربەست تا ماوەیەک لە گۆڕانکاریەکان دەگەیەنێ، بەڵام لە دوا جاردا سەری خۆشی دەخواو گۆڕانکاریەکانیش هاتون و پاشەکشەیان نیەو تا زۆر رادە و بە پلەی یەکەم شەقامی گرتۆتەوە، ئەوجا ئۆپۆزسیۆن و لە رێڕەوی خۆشی ناکەوێ تا نەگاتە ئامانج. لەوانەیە ئەو گۆڕانکاریانەی کە لە کوردستان دەیەوێت خۆی بچەسپێنی،هێشتا نەگەیشتبێتە هی وڵاتانی عەرەبی. بەڵام گەرای خۆشی داناوە. لە بەردەم دەسەڵات و بە مەزندەی من ئەگەر چاکسازی بنەڕەتی و بە خیرا لە هەمو جومگەکانی دەسەڵات نەکات لە شوین خۆیەتی ئەوە بڵێین وا خەریکەو بۆ لەمەو دوا ئازارو نەورۆزو مەینەتاکانی ئازار لە کیمیا باران و قەتل وعامی کوردان و مەینەتەکان شەڕی ناو خۆو پاوانخوازیەکان و رەوینەوەیان لە گەڵ ئەو شۆڕشە یەک لە دوا یەکانەی وڵاتانی عەرەبی و کە پڕوشکەکەشی بە سەر کوردستانەوەیە کارەکانی خۆی تەواو بکات. پیشم وا نیە بانگێشەکانی دەسەڵات هیچ راستیەک هەلبگرن بەوەی کە ئێمە هێشتا ساواین و بەرگەی ئەو بارە نوێیە ناگرین و کۆتایەکەی بە زیانی کورد تەواو دەبێت. بە پێچەوانەوە سەقام گیربونی ناو خۆو فراوان کردنی پڕۆسیسی دیموکراتی و چاکسازی ریشەیی و بە دەولەت بونی دامەزراوە نیشتمانیەکان و بە یاسا کردنیان....بە دواوەی کۆلەگەکانی سەقام گیری نەتەوایەتی و گەڕانەوەی ناوچە دابراوەکان بۆ سەر نیشتمانی دایک خێرا تر دەکات.