ئاشتی عەزیز
خەڵك لەسەر تانكی زرێپۆشەكانیان نوسیبویان: بڕوخێ سیستمی سیاسی (حوسنی موبارەك)، بەڵام سەرۆكی قەیرانگێڕی میسر، لە شەوی (28) جانیوەریدا، لە گوتارەكەیدا كە ئاڕاستەی خۆپیشاندەرانی كرد: وتی، داوادەكەم حكومەت دەست لەكار بكشێنێتەوە و گفتی دا كە چاكسازی سیاسی بكات. بەڵام میللەتی میسر، پرسیاریان كرد، بۆچی لەماوەی (30) ساڵی حكومڕانیدا چاكسازیت ئەنجام نەدا..؟

 لەكاتێكدا سیستمی سیاسی میسر دەیتوانی سیستمی كرانەوە بگرێتەبەر لەبەردەم بەشداری پێكردنی خەڵك لە بواری سیاسەتی وڵاتدا، دەیتوانی كاری جدیی بكات بۆ هێشتنەوەی ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەماندا، نەك بە پێچەوانەوە ریشەكێشیان بكات لەناو پەرلەماندا، كە ئەمە ترسناكترین هەنگاوەكانی داخستنی دەروازەی سیستمی سیاسییە بەڕوی خەڵكدا، چونكە ئەگەر سیستمێك تاوتوێكردنی دەسەڵات بەشێوەی ئاشتییانە تیایدا رونەدات، ئەوا كە خەڵك هەڵیدەبژێرێت، چۆن و كەی و بە چ رێگایەك تاوتوێكردنی دەسەڵات پێویستە ئەنجام بدرێت؟ چاكسازی سیاسی، لەسادەترین هەنگاوەكانیدا، بریتییە لە بونی دەنگی جیاوازو دژ لەناو پەرلەماندا، ئەگەر لەخراپترین حاڵەتەكانیشدا بەشێوەی كارتۆنیش بێت، چونكە جۆرێك لە ئارگۆمێنتی سیاسی بونی دەبێت، ئەو كات ئاڕاستەی داواكارییەكانی خەڵك دەگۆڕێت و لەبری رژانە سەر شەقامەكان، مۆدیلێكی تر دەهاتە ئاراوە كە باسی لە وەرچەرخاندنی سیاسی دەكرد، واتا داواكاری سیاسی دەچوە قۆناغی چۆنایەتییەوە، لەكاتێكدا لە میسر هێشتا لە قۆناغی چەندایەتیدا بو، نەپەڕیبوەوە بۆ قۆناغی چۆنایەتی. داخستنو دورەپەرێزیی دەسەڵات تا ئەو رادەیە بو كە بونی ئۆپۆزسیۆن ببوە دیاردەیەكی مەحاڵ و ناوازە، واتا دەتوانین بڵیین، چاكسازی سیاسی لەپەرلەماندا، لەژێر سەقفی ئەنجومەنی نیشتمانیدا هیچ گرنگییەكی نەبو، چونكە نە چاكسازیی بە گوتاری وەرچەرخاندنی سیاسی وەردەگیراو كاری پێدەكرا، نەبونی بە زەرورەتێكی پرۆسەی دیموكراسی دەهاتە بەرچاو، چونكە موبارەك لەبنچینەدا سیستمەكەی زۆر بە كامڵ دەبینی و هیچ گۆڕانكارییەكی بە پێویست نەدەزانی.

بەڵام كاتێك گەل دەڵێت، نەخێر بە روی سیستمە تۆتالیتارەكاندا، ئینجا چاكسازی بەهەند وەردەگیرێت و ئینجا دەچێتە چوارچێوەی بەرنامەی سیاسییەوە لەلایەن پارتی دەسەڵاتدارەوە.

رونتر، لەساڵی(1981)دا كاتێك موبارەك چوە سەر حوكم، هەمو بنەماكانی حوكمڕانی لەو وڵاتەدا، خۆی دەستی كرد بە داڕشتنیان، واتا خۆی رێی لە ئازادییەكان گرت لە رێگای ئەوەی كە خۆی بوە سەرۆكی ئەنجومەنی دادگاكان و بەپێی مادەی (74) كە لە دەستوری میسردا هاتوە، مافی (دەسەڵاتی یاسادانانی تایبەتمەندی) داوە بە سەرۆك لە روی دەسەڵاتی (دانانی لەوائحی زەروری، لەوائحی تەفویزی، مافی دەركردنی بڕیار) كە ئەم دەسەڵاتانە، هیچیان كەمتر نییە لە هێزی دەركردنی یاسا. موبارەك، سەرۆكی راستەوخۆی دەسەڵاتی جێبەجێكردن و سەرۆكی دەسەڵاتی سەربازیش بو، لەهەمانكاتدا دەیەها سەرۆكایەتی ئەنجومەنی تریش، هەر لەژێر ئەو دەسەڵاتە فراوانەی كە هەیبو، بەخۆی بەخشی بو. موبارەك، دیكتاتۆرێكی (ئاوێتەو ئاڵۆز) بو، لە روی تەكنیكی سیاسیی نا، بەڵكو لە روی تێكەڵاوكردنی هەمو دەسەڵاتەكانەوە. ئەو، لەیەك كاتدا هەمو دەسەڵاتەكانی، دەسەڵاتی سیستمی سەرۆكایەتی و دەسەڵاتی سیستمی پەرلەمانی بەخۆی بەخشیبو، واتا ئەو دەسەڵاتەشی لەسیستمی پەرلەمانیدا دەدرێت بە سەرۆك وەزیران، ئەو دابوی بە خۆی بەپێی بەشی پێنجەم لەدەستوری میسردا كە هاتوە. ئەو دەستورەی كە خۆی داینابو كە فراوانترین دەسەڵاتی بەخشیبوە خۆی، چونكە لە دەستوری میسردا هاتوە، لەكۆی (55) مادە كە باس لە دەسەڵاتەكان دەكات، (35) مادە بە تەنیا باس لە دەسەڵاتی سەرۆك دەكات، واتا بەڕێژەی (63%)ی دەسەڵاتەكان پێكدێنێت، لە كاتێكدا دەسەڵاتی هەردو ئەنجومەنی نیشتمانیی، تەنیا (14)دەسەڵاتە.

هەربۆیە شەرعییەتی دا بەخۆی و لەژێر ناوی هەڵبژاردندا، (6)جار بەبێ بونی ركابەری جدیی، خۆی بپاڵێوێتو خۆی دەربچێنێت بۆ سەرۆكایەتی وڵات. هەمو ئەم هەنگاوانە پێچەوانەی سەرەتاییترین بنەماكانی دیموكراسییەت و بنەماكانی حوكمڕانی باش و ئازادییەكانن، بەڵام ئەو لەژێر ناوی پاراستنی ئاسایشی نیشتمانیدا، پیادەی دەكرد، هەر چۆن (30) ساڵە یاسای (فریاكەوتن) دەسەپێنێت بەسەر میللەتدا، بەو پێیەی ئاسایشی وڵات لەژێر هەڕەشەدایە بۆ ئەوەی میللەتی میسر هەمیشە هەست بە بونی هەڕەشەی دەرەكی بكات و بیر لە قەیرانە ناوخۆییەكان نەكاتەوە، لەكاتێكدا لە وڵاتێكی وەك (هایتی) كە روبەڕوی گەورەترین بومەلەرزە بوەوە، وڵات توشی گەورەترین قەیرانی نیشتەجێبون و سەقامگیری بوەوە، كەچی تەنیا بۆ ماوەی (48) كاتژمێر یاسای فریاكەوتنی دەركردو دواتر وەستاندی و كاری پێ نەكرد.

 هەربۆیە، زۆر بە ئاسانی بە روی دونیای دەرەوەی میسر دا دەركەوت  كە موبارەك و هاوەڵەكانی لە رابوردودا چەقیان بەستوە كە دەیانویست ئەوە بسەلمێنن، سەرەڕای بونی هەمو ئەو گۆڕانەی كە هەیە لەدونیای دەرەوەدا، بەڵام خۆیان بە نەگۆڕیی دەمێننەوە..! هەر بۆیە موبارەك بە هزرێكی داهێنەرانەی هەتا هەتایی خۆی دەبینی و خۆی وێنا دەكرد، وەك هزرێك كە دەتوانێت شانبەشانی هەمو گۆڕانكارییەكان هەنگاو بنێت و وەڵامی پێبێت. هزرێك ئەوەندە مەزنە كە دەتوانێت تێبگات لە سیاسەتە یەك لەدوایەكەكانی وڵاتێكی وەك وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا، ئەو دەتوانێت مامەڵەی سیاسی بكات لەگەڵ سەركردە سیاسییەكان لە خولی سەرۆكایەتی (ریگنەوە تا ئۆباما)، بەواتاییەكی تر، لەیەك حاڵەتدا بڕوای بە گۆڕان هەبو، ئەویش ئەو گۆڕانە بو كە لەدەرەوەی خۆی روی دەدا، هەر بۆیە كاتێك خەڵك رژانە سەر شەقامەكان، سەرەڕای بونی هەمو ناڕەزاییەكان، جارێكی تر هزری گشتگیر تیایدا حزوری هاتەوە بەرچاو و دەیویست ئەم جارە گەمەی كات بكات لەگەڵ میللەتداو دەیوت، دەزانین گەندەڵی هەیەو كەموكورتی هەیە، بەڵام هەوڵدەدەین چاكسازیی بكەین، واتا چاكسازیش بە ئامانجی فریودانی خەڵك بو، تا ئەو كاتەی توڕەیی خەڵك خەفە دەكات و بنبڕی دەكات، هەربۆیە چۆن سەردەمانێكە دیموكراسییەتیش وەك مۆدێلێكی سیاسی بەشێكە لە گەمەی سیاسی كە سیستمەكان لە هەڵبژاردنەكاندا خۆیانی پێ دەپەڕێننەوە و بەكاری دەهێنن، گفتی چاكسازیش بوەتە بەشێك لەو گەمەیە، چونكە ئەگەر دەسەڵاتێك بڕوای بە چاكسازی هەبێت، دەبێت دیدی چاكسازی بەرجەستە بكات لە كردارەكانیدا و ئەو كاتە پێویستە هەنگاوەكانی بەهەند وەربگیرێن، كە دەسەڵاتێك بێت ئامادەیی تیابێت توڕەییەكانی خەڵك لە ئاماژە بچوكەكانەوە بخوێنێتەوە، نەك دوای خوێناویبونی شەقامەكان، چۆن موبارەك زۆر درەنگ تێگەیشت كە توڕەیی هەیە بە روی سیستمەكەیدا، ئەو كاتەی خۆپیشاندانەكان هەمو شارەكانی گرتەوە و موبارەك جوڵەی بەرفراوانی خۆپیشاندانەكانی بەوە راڤە كرد، كە ئەمە دەستكەوتی كرانەوەی سیستمەكەیەتی بە روی خەڵكدا، واتا بە ئاماژەی بونی ئازادیی لێكیدایەوە، یان دەیوت، بۆیە ناڕۆم، لەدوای من بزوتنەوەی ئیخوان دێتە سەر حوكم و ئەوانیش وڵات بەرەو هەڵدێر دەبەن. تێنەگەیشتنی دەسەڵاتە گشتگیرەكان، دەگاتە ئەو رادەیەی كە توڕەیی و ناڕەزایش دەبێتە منەت كە بەخەڵكی دەفرۆشنەوە و ئەگەر سەرۆكی میسر لە نییەتی راستەقینەیدا هەبوایە كە چاكسازیی بكات، دەبوایە لێكۆڵینەوەی لە دۆسێی  ساختەكردنی هەڵبژاردنەكان بكردایە و گەندەڵكارانی دادگایی بكردایە، هەروەها سەروەت و سامانی بنەماڵه‌كەی ئاشكرا بكردایە بۆ میللەت، بەڵام بە پێچەوانەوە، ئەو لەسەر رەفتارە تۆتالیتارییەكانی بەردەوام بو، ئەوەبو بە قۆناغەكانی كپكردنی ناڕەزاییەكان دەستی پێكرد تا گەیشتە قەدەغەكردنی هاتوچۆ و دابەزینی سوپا بۆ ناو شەقامەكان.

بۆیە دەركەوت كە گەنجەكان داواكارییەكانیان زۆر باڵاتربو لە تێگەیشتنی موبارەك و ئەوان داواكارییەكانیان بریتی بو لە گۆڕینی سیستم، ئەو بە گۆڕینی حكومەت تێگەیشت، كە ئەمەش دوپاتی دەكاتەوە كە سیستمە گشتگیرەكان بە موبارەكیشەوە، تێگەیشتنیان هێواشە. میللەت، ئەگەر بڕیاربدات گوێ لە ئامۆژگارییەكان ناگرێت، میللەت زۆر بە رونی داوای گۆڕینی رەفتاری سیستمیان نەدەكردو ئەوان داوای گۆڕینی سیستمیان دەكرد، گەنجان لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، لێكۆڵەرەوە سیاسییو چاودێرە سیاسییە ناوخۆیی و نێودەوڵتییەكان و پەرلەمانەكان و حكومەتەكانیان و سەرۆكەكانشیان توشی سەرسوڕمان كرد، بەوەی كە سەلماندیان ئەوان داوای گۆڕان دەكەن، نەك چاكسازی.