سازدانی: سبه‌ی
پرسی ئاوەدانکردنەوەی کوردستان و بوژاننەوەی ژێرخانی ئابوری وڵات، یەکێکە لە ئەرکە هەرە سەرەکییەکانی حکومەتی هەرێـم، مەسەلەی ئاوەدانکردنەوەی دێهاتەکانیش پشکی سەرەکیی ئە پرۆسەیە، سه‌باره‌ت به‌و پرسه‌و چەندها تەوەری پەیوەندیدار، سبه‌ی ئه‌م دیمانه‌یه‌ی له‌گه‌ڵ ئەندازیار ئه‌مین جاف ئەنجام داوە.
سبەی: پڕۆسه‌ی ئاوه‌دانکردنه‌وه و بنیادنانی ژێرخانی ئابوری هه‌رێم له چۆن ده‌بینیت؟
ئه‌مین جاف: بەداخەوە بازنەکانی راوێژکاری و مەلەفە گرنگ و هەستیارەکانی بەڕێوەبردنی وڵات لە حکومەتی هەرێمدا ئەوەندە تەسککراوەتە نزیکبونەوەی کەسانی بێلایەن و بە ئەزمون کارێکی مەحاڵە - سێکتەری ئاوەدانکردنەوە لە کوردستاندا بەرەو لەبیرچونەوە دەچێت، ئەگەر کار بۆ ئاودانکردنەوەیەکی زانستی، هاوستاندەری جیهانی نەکرێت، ئەوا بە دڵنیاییەوە دەڵێم لە داهاتودا داتەپینێکی ئابوری گەوەرە چاوەڕوانی ئەم هەرێمە دەکات، چونکە پشتبەستن تەنها بەداهاتی نەوت هەڵەیەکی ستراتیجیی گەوەریە، هیچ وڵاتێکی خاوەن نەوتیش ئەو هەڵەی نەکردوە.
سبەی: دەکرێت پێناسەیەکی ئاوەدانکردنەوەمان بۆ بکەیت، یان ئاوه‌دانکردنه‌وه به چ مانایه‌ک دێت؟
ئه‌مین جاف:، مەفهومی ئاوەدانکردنەوە لە کوردستاندا هەتا ئەمڕۆ پڕ بە پێستی خۆی پێناسەی بۆ نەکراوە، ئاوەدانکردنەوە لە زمانی هاتوەRe-construction ئینگلیزیدا بەواتای لە زمانی ئەڵمانیشدا بە واتای و wieder-aufbau لە زمانی عەرەبیشدا بەواتای (اعاده -الاعمار)ە، کەواتە بە کوردی دەبێتە (نێوئاوەدانکردنەوە)، چونکە پێشتر ناوچەکە ئاوەدانی تیادابوە، تۆ سەر لە نێۆ هەڵدەسیت بە نۆژەنکردنەوە و گەیاندنی خزمەتگوزاری بەو پڕۆژە وێرانکراوانەی، وەک خانوبەرەو و رێگاوبان، کە توانای پێشکەشکردنی خزمەتاگوزاریان نەماوە، جا بەهۆی جەنگەوە بوبێت، یاخود بەهۆی کارەساتە سروشتییەکانەوە، ئاوەدانکردنەوە بەمانای ئەوەیە تۆ ئاوەدانی یاخود ژیان و شارستانییەت دەگەیەنیت بە شونێک کەپێشتر ژیانی تێدا نەبوبێت، وەک دورگەیەک کە تازە کاری نیشتەجێبونی بۆ بکرێت، بۆ وەگڕخستنی ژیان لەو ناوچەدا، کەواتە ئەو مەفهومەی کە ئێمە دەمانەوەێت، بەواتای گەڕانەوەی ژیان و وزە، بۆ ئەو ناوچانەی کە زەرەرمەندن، لە هەمو جیهانیشدا جیاوازیەکی گەورە هەیە لەنێوان ئاوەدانکردنەوە و نێۆئاودانکردنەوەدا، هەر یەکەو پلانی کار و سیستمی جێبەجێکردنی تایەبەتی خۆی هەییە.
سبەی: بە بۆچونی ئێوە رۆڵی کەرتی ئاوەدانکردنەوە ئەوەندە کاریگەرە بە تەنها دور لە کەرتەکانیتر، بۆ ئەوەی ببێت بەهۆی بونیاتنانی بنه‌مایەکی ئابوری پته‌و لە کوردستاندا؟
ئه‌مین جاف: زۆر جار کە باس لە ئاوەدانکردنەوە دەکەین یەکسەر کەرتەکانی بیناسازیمان بیردەکەوێته‌وه، بەڵام لە راستیدا ئاوەدانکردنەوە زۆر لەوە فراوانترە، کاتێک کە دەڵیین بنەمایەکی ئابوری پتەو مەبەستمان لەو سێکتەرانەیە کە ئەو بنەما ئابورییە پێکدەهێنن، وەزعیی ئابوری کوردستان زۆر خراپە، چونکە لە ئێستادا هیچ بنەمایەکی ئابوری رابردوی نییە، لەبەرئەوە پەرپێدانی بنەماکانی کشتوکاڵی، ئاودێری، پشەسازی، زانستی و تەکنۆلۆجی، گەیاندن و گواستنەوە، ئەو بونیاتە ئابورییە پته‌وە پێکدەهێنن، ئەویش تەنها لە رێگای بەرنامەیەکی زانستییەوە بۆ دانانی هەرسێ پلانەکانی کورتخایەن، مامناوەندی، درێژخایەن، بۆیە جێبەجێکردنی ئەو سێ پلانە خۆی لەخۆیدا بەرنامەیەکی ئاودانکردنەوەی بنەڕەتی و سەرتاسەرییە.
سبەی: پرۆژەکانی نێوئاودانکردنەوە وەک ئاماژەت بۆکرد، لە کوردستاندا چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟
ئه‌مین جاف: زۆر بەداخەوە کە ئەوەی هەتا ئێستا و لە مەوبەر لە کوردستاندا کراوە ( وشکە کەڵەکە نەک ئاوەدانکردنەوە)، بەڕاستی ئەوەی کە دەکرێت جۆرێکە لە شێواندنی ژێرخانی وڵات، چونکە تۆ بەم شێوازی کارکردنە ژێرخانی وڵاتێکی کاول و ئەوەندەیتر دادەڕوخێنیت، ئەزانن ئەو پرۆژانەی دوای جەنگی جیهانی یەکەم کە لە ئەڵمـانیادا جێبەجێکراون، چ رێگاوبان، چ ئاودێری، هەتا ئەمڕۆش لەسەر هەمان ئاستی ئەو سەردەمە خزمەت بە خەڵکی ئەو وڵاتە پێشکەش دەکەن، ئێمە دەپرسین: چ پڕۆژەیەک لەوانەی کوردستان بە بێکەموکورتی لە کاتیخۆیدا چونەتە بورای خزمەتکردن؟، ئەگەر لە کاتی خۆیدا تەواو بوبێت ئەوا هەر دوای چەند مانگێک یا ساڵێک تێکچوە.
سبەی: هۆکاری نزمی کوالیتی پڕۆژەکانی وڵاتی ئێمە چییە؟
ئه‌مین جاف: ئەو کۆمپانیانەی کە لە وڵاتانی دراوسێوە هاتون، بە گشتی ئێرانی و تورکیین، هەندێکیشیان لە وڵاتە عەرەبییەکانەوە هاتون، باشە حکومەتێک کە خاوەنی ئەو بودجە زبەلاحە ملیارییە بێت (جگە لە پارەی گومرگ) بۆ شەریکاتی ئەوروپیی ناهێنێت؟ لێرەدا گومانەکە لەودایە کە یا ئەو کۆمپانیا ئەوروپییانە بە مەرجەکانی بەرپرسەکانی ئێمە رازی نابن لە کاتی و بێنەوبەرەی وەرگرتنی پڕۆژەکاندا، یا ئەو کۆمپانیانەی دراوسێ ئەوەندە بێ ئیمکانییەتن لە وڵاتەکەی خۆیان کاریان دەست ناکەوێت، هیچ وڵاتێکی کەش کار بەو جۆرە کۆمپانیانە نادات، ئەگەری سیَهەمیش ئەوەیە، کە لایەنێکی دەسڕۆیشتو ئەو جۆرە کۆمپانیانە بە تایبه‌ت بانگهێشت دەکات و کاریان دەدەنێ، جا ئەگەر ئەو کۆمپانیانە خۆیان لە خۆیاندا ئیمکانیاتیان نەبێت، پشتەسوری ناو کوردستانیش بن، ئیتر کوالیتی چون باش دەبێت!، لە لایەکیتریشەوە باس لە کۆمپانیای دەستی دو و سێ دەکرێت، دیارە ئەو کۆمپانیاو لایەنە دەسڕۆیشتوانە خۆیان دەبن بەدەستی یەک، کەواتە بەشێکی زۆر لە بودجەی پڕۆژەکە بەرئەوان دەکەوێت، ئیتر پڕۆژە بەچی جێبەجێ بکرێت، لەبەر ئەوە کۆمپانیاکانی دەستی دو سێ مەجبورن بۆ قازانجی خۆیان بە پینەوپەڕۆ کارەکانیان جێبەجێ بکەن، با تەماشای نمونەی ئەو پڕۆژانە بکەین کە لەلایەن ئەو کۆمپانیانەوە جێبەجێ کراوە، پردی خەسروە خاڵ، تونێلەکەی ئه‌زمه‌ڕ لكه سلێمانی هەریەکە نمونەی وڵاتێکی دراوسێن.
لەدەستدانی ویژدان شتێکی زۆر خراپە، ویژدان رۆحە، مەخابن ئەمڕۆ لە کوردستاندا خەڵکانێک هەن لە فرسەتی ئەوە دەگەڕێن بۆ ئەوەی پارەی تازەی بۆ پڕۆژەکان تەرخانکرێتەوە!، ئەمە خۆی لە خۆیدا نمونەی لوتکەی گەندەڵی و ئەوپەڕی ئینتیهازییەتە، نمونەش بۆئەم پرۆژانە زۆرە، کاتی خۆی برادەرانی په‌رلەمان ئاماژەیان بۆ هەندێک لەو پڕۆژانە کرد کە تەواو بون، کەچی بەردەوام لە ساڵانی داهاتودا بودجەیان بۆ تەرخان کراوەتەوە.
سبەی: چی بکرێت باشە، یان چۆن رێگا لەو جۆرە کارانە دەگیرێت؟، مەرجەکانی کاری بەڵێندەرایەتی چیین، وەزارەتی پلاندانان شێوازی جێبەجێکردنی کاری بەڵێندەرایەتی رێکنەخستوە؟.
ئه‌مین جاف: بەڵیَ جاران لە عێراق ئەنجومەنێک هەبو بەناوی ئەنجومەنی پلاندانان، ئەم ئەنجومەنە بەرپرس بو لە کاری بەڵێندەرایەتی له‌گشت عێراقدا، موجەلەدێک ژێرناوی...(مەرجەکانی گشتی کاری بەڵێنداریەتی) هەبو بۆ مەرجەکانی بەڵێندەرایەتی، وەزارەتەکان ملکەچی ئەو رێنمای بون، ماف و ئەرکەکانی بەڵێندەر تیدا دیاریکرابو، بەڵام خۆ ئێستا بۆ جێبەجیَ کردنی هەر کارێک دەبێت هیچ نەبێت، وەزارەتی ژینگە رێگانەدات هیچ پڕۆژەیەکی زەرەرمەند بە ژینگە جێبەجێبکرێت، مەرجەکانی بەهەند وەربگیرێت، خۆ دەبێت چۆنێتی ئەو پڕۆژانە لەسەر ئاستی پێویستیەکان بێت، خۆ دەبێت لەشێونی شیاودا دابمه‌زرێت، خۆ دەبێ تێبینی و ره‌چاوی توانای کۆمپانیکان بکرێت، جێگای داگای سلیَمانی تازە، کەس هەیە بەو شوێنە رازیبێت، بۆ پیرۆزتریین فەرمانگەی حکومی، لەناوچەی پیشەسازیدا، لە نزیک پالاَوتگەدا، لە نزیك به‌نزینخانەدا، لە نزیک ئاڵۆزترین شەقامی ئۆتۆمبێلدا، ئەی بۆ لە جیَگای فیرقەی کۆن بەرانبەر شارەوانی ئیَستا نەکرا!.
سبەی: راپۆرت و ئامارەکانی حکومەت ئاماژە بۆ ملیارەها دۆلار لە وەبەر‌هێنان، جێبەجێکردنی پرۆژەکان دەکەن، ئەی ئەمە ناچێتە چوارچێوەی بوژاندنەوەی ژێرخانی ئابوری و ئاوەدانکردنەوەوە؟
ئه‌مین جاف: بە گوێرەی راپۆرتێک یه‌كێتی به‌ڵێنده‌رانی كوردستان نزیكه‌ی (2000) ئه‌ندامی هه‌یه كه (400) له دهۆك و (735) له سلێمانی و 863 له هه‌ولێرن، هەروەها به‌گوێره‌ی راپۆرتێكی دیكه 634 كۆمپانیای بیانی لە کوردستان کاردەکەن، کاتێک تەماشی ئەو هەمو ئامارە قەبانە دەکەیت، دەبوا ئەم کوردستان ئێستا یەکێک بوایە لە باخچە رازاوەکانی دونیا، باشە دەبا حکومەت لەو راپۆرتانەدا ئاماژە بۆ پلان و پڕۆگرامەکانی ئەنجومەنی پلاندانانیش بکات، کە هەتا ئێستا لە کوردستان بونی نییە، خۆ بە قەوارەی خەرجکردنی پارەبوایە ده‌بو ئێستا یەک گوندی ئاوەداننەکراوە لە کوردستاندا نەبوایه، کاتیَک کە باس لە گەندەڵی ئابوری دەکرێت ئاماژەیە بۆ چارەنوسی ئەو ملیارەها دۆلارانەی کە جەنابت باسیلێدەکەیت.
ئەمڕۆ کێشەی سەرەکی کوردستان قەیرانە سیاسییە ناوخۆیەکەیەتی، لە هەمو دونیادا هۆی سەرەکی زۆربەی قەیرانە سیاسییەکان کێشە ئابورییەکانە، ئێستا کێشە ئابوریەکانی کوردستان زۆر بە زەقی باڵیانکێشاوە بەسەر بارودۆخەکدا، بونە بەهۆی ئاڵۆزی بارودۆخی سیاسی لە هەرێمدا، وەک مەسەلەی نەوت، بودجە، گەندەڵی ...هتد، بۆیە بونی بنەمایەکی ئابوری پته‌و، بەبێ ئاوەدانکردنەوە، شتێکی موستەحیلە.
سبەی: لە کاتێکدا تۆ رەخنە زۆر لە پڕۆژەکان دەگرێت، وەختی خۆی تۆ سەرپەرشتیاری پڕۆژەی دوسایدی کەرکوک /سلێمانی بویت، ئێستا وەڵامت چییە بۆ ئەو رەخنانەی کە روبەڕوی ئەو رێگادەبنەوە؟
ئه‌مین جاف: بۆ ئەوەی هەندێك راستی بۆ خەڵکی ناوچەکانی کەرکوک وسلیَمانی رون بکەیینەوە، ئەو پڕۆژەیه بەبێ بەشداری هیچ بەڵێندەرێک جێبەجێ کرا، لە کاتی هەردو جەنگی کەنداودا بو، ئەوکاتە چەند ئامیَرێکی کۆن کە بەکەڵکی مەجهود حەربی نەدەهاتن کاریان لەو پڕۆژەدا دەکرد، سەبارت بە پرسیارەکەی جەنابت من ئیَستاو هەتا ٣٠ ساڵیکەش ئامادەی بەرپرسیارێتی هەر کەموکوڕیەکم لەو پڕۆژەیه‌دا روبدات، لاموایە کەسیش تائێستا رەخنەی لەو بەشەی کەرکوک چەمچماڵ-تەکێ نییە، ئەزانی ئەو دوسایدە لە کاتی کۆڕەوەکەدا چەند فریای خەڵکی ناوچەکە و هێزەکانی پیشمەرگە کەوت، لەوانە هەمو گرنگتر ئەوەیە کە ئەو رێگا لەگەڵ سەرەتای راپەڕیندا لە بەهاری ١٩٩١دا تەواو بو، ئەزانی ئەگەر یەک سایدبوایە، بە ئاگرگرتنی یەک ئۆتۆمبیل رێگاکە دادەخراو، دەبو بەهۆی کارەسات.
سبەی: تۆ زۆر گرنگی بە پرۆسەی ئاوه‌دانکردنەوە دەدەیت، هەمیشە رەخنە لە کار و چالاکییەکانی حکومەتی هەرێم دەگریت، پڕۆژەکان بەسەرنەکەوتو لە قەڵەم دەدەیت، ئەتوانیت باسی هەندیَ لەو کەموکوڕیانەمان بۆ بکەیت؟
ئه‌مین جاف: من جگە لەوەی وەک ئەندازیارێکی ئەو بوارە رەخنە لەو پڕۆژانە دەگرم، هەمیشە وەک هاوڵاتیەکی ئاسای دەڕوانمە ئەو پڕۆژانە، ئێوە پێتان وایە کە کێشەی ئەو پڕۆژانە تەنها لە بواری کوالیتیدایە؟، نەخێر وانییە! ئێوە بچن پرسیار لە هاوڵاتیانی ئاسای بکەن، بڵێن: رەخنەتان چییە لە فڵان پڕۆژە؟، یەکسەر کەموکورتییەکانت بۆ دەژمێرێت، بێ ئەوەی هیچ ئەزمونێکی لەو بوارەدا هەبێت، جا ئەو هەڵانە چ لە هەڵبژاردنی شوێنی جێبەجێکردندا بێت، چ لە بێتوانایی کۆمپانیاکاندا، چ لە خراپیی ئەو کەرەستانەدابێت کە تیادا بەکارهاتون، چ لە بواری جێبەجێکردنی (کوالیتیدا)، ئەو هەوڵانە هەمو پەیوەندی بە ئیدارەی وڵاتەوە هەیە، کە تۆ پلانت بۆ کارێک نەبو و بەبێ بەرنامە کارتکرد، چۆن سەرکەتن بەده‌ست دێنیت؟ چۆن زەمانەتی چۆنایەتی وچەنایەتی دەکەیت؟
سبەی: ئەکرێت ئاماژە بۆ هەندێك لەو پرۆژانە بکەیت؟
پرۆژەی پالاَوتگەی نەوتی بازیانە، هەمو دەزانین کە ناوچەی بازیان هەر بە ناوچەیەکی کشتوکاڵی ناسراوە، لە لایەکی تریشەوە بازیان سەرچاوەی ئاوی چەمی باسەڕەیە، چیاکانی ئەمبەرەوبەری دەبو بکرایە بە شوێنێکی گەشتوگوزاری و تەلەفریك، کەچی ئێستا لە جیاتی کارگەی بەقوتوکردنی تەماتەو هەنجیر، پاڵاوتگەی نەوتمان تیدا دامەزراند: پاڵاوتگە بەواتای جیاکردنەوەی قوڕ و قیر و پیسیەکانی تر لە نەوتەکە.
سبەی: باس لەوەدەکرێت کە ده‌رهێنانی نه‌وت و پاڵاوتنی مەترسیی ژینگەیی نییە، بەرپرسانی حکومی دەڵین ئەو خڵتە و پیسییە ده‌نێرێته ده‌ره‌وه، بۆئه‌وه‌ی ژینگەی ناوچەکە بپارێزیین؟
ئه‌مین جاف: من کە گوێم لەو لێدوانە بو زۆر لام سەیر بو، باشە هیچ وڵاتێکی ئەم دونیا قبوڵ ئەکات تۆ خڵتە و پیسی وڵاتەکەتی بەشێوەیەکی فەرمیی بۆ هەناردە بکەیت، باشە بە چ ویژدانێک تۆ ئەو هەمو قوڕ و پیسییە لە ناوەڕاستی عێراقەوە دەهێنێت و دەیکەیتە سەرچاوەی ئاوەکانی خۆتەوە، جگە لەوەی کە رێگریش دەبیَت لە بەکارهێنانی ئەو زەوییانە، ئیَستا لە وڵاتانی دونیای ئەمڕۆدا بە هیچ جۆرێك بوار بە چەورکردنی زەوی نادرێت ئەوه خەتی سورە، بۆیە خاوەن پڕۆژە و کارگەکان ملکەچکراون بە پێی یاسا، کە بۆ هەر کارێک لەو جۆران چەندیش گەورەبێت، دەبێت موشەما (نایلۆن) راخرێت لەو پانتایەدا کە پڕۆژەکەی تیادا جێبەجێدەکرێت، ئێستا ئەو پیسایانە کە دەڕژێنە ناو ئاوی باسەڕەوە، دادەبەزێتە بنڕەگی دارەکانەوە، ناو سنگی ماسییەکانەوە، نێوان تەڵاشی بەردەکانەوە، دادەبەزێتە ناو کرۆکی خاکەکەوە.
سبەی: بەڵام خۆ دەبێت ئەو پڕۆژە گرنگە لە شوێنێکدا دابمه‌زرێت، چونکە بەرهەمەکانی بۆ کوردستان زۆر پێویستن؟.
ئه‌مین جاف: ئەزانیت ئەو پاڵاوتگە ئەوەندە بچوکە لەکاتی بە قاچاخ فرۆشتنی نەوتەکدا وەک باسیان لێدەکرد هەر وەک نەبێت وایە، خۆ کەس ناڵێت با ئەو پڕۆژانە نەکرێت، ئەی بۆ لە ناوچەی شوان... یا لە تەکێ دایان نەنا!، لێردا دمەوێت شتێکی گرنگ باسکەم، ئەویش ئەوییە: ئێوە دەزانن کە ئەو پالاَوتگە یەک کیلۆمەتر دورە لە شوێن هەوارە میَژوەییە بەناوبانگەکەی (چەرمۆ)وە، من لە مەتحەفی لۆڤەر لە پاریس ئەو دانەوێڵە بەبەردبوانەم بینی کە لەو شوێن هەوارە دۆزراونەتەوە، باشە ویستگەی کارەبای چەمچەماڵ لە شوێنێکی نەگونجاو جێبەجێ کراوە، پرۆژەیەک بودجەکەی ٧٠٠ ملێون دۆلار بێت، دەبێت شوێنەکەی زۆر ستراتیجی بێت، ئەو پڕۆژە کهرۆغازییە و بە عیملاق ناودەبرێت، دەبو ئەو پڕۆژە لەنێوان سێکوچکەی چه‌مچه‌مال/ کەلار/ دەربەندیخان بوایە، سەنتەری ئەو سێکوچکەکەش قادرکەرەمە کە سەرچاوەی غازەکەیە، باشە کولفەی گواستنەوەی ئەو غازە بۆ چەمچەماڵ چەندە؟ کولفەی پارستن (حیمایە) و سیانە و ئیدامەی ئەو بۆری گواستنەوەیه ساڵانە چەندە؟، ئەو زەوییانەی ئێستا کراوەتە پێشەسازی، ئەی ئەو زەوییە کشتوکاڵیانەی کە بەهۆی بۆری گواستنەوەی غازەکە و زەرەرمەندن، باشە خۆ ئەگەر ئەو پڕۆژەیه لە قادرکەرەم جێبەجێکرایە نیوئەوەندەی تێنەدەچو، یاخود بەو پارەیە کارەبای گشت گەرمیان و چه‌مچەماڵ سەنگاوت دابین دەکرد، لەوانەیە کەسانێک بەبیانوی سیاسییەوە بڵێن ئەو پڕۆژەیه لە قادرکەرەم نەدەکرا، چونکە ئەمه‌ریکییەکان رێگربون، بەڵام ئەوە راست نییە، بەڵگە بۆ ئەو بیانوە چییە؟ نەخێر ئەو پرۆژەیه هەمو ناوچەکانی پێکەوە گرێدەدا، دەکرا ئەو بیانوەی ئەمه‌ریکییەکانیش ببڕن و لە نزیکترین گونددا جێبەجێکرایە کە لەسەر سنوری فەرمی هەرێم بوایە لە نزیک قادرکەرەم وەک قەیتول یان گەڕاو.
تەنها بۆ ئاسودەیی وێژدان... لەدونیادا و لە هەمو دامودەزگاکانی حکومەتدا چی فەرمانگەیەک لە فەرمانگەی داد پیرۆزترە؟ تەماشای شوێنی ئەو بینایەکەن، لە ناوچەی پیشەسازیدا، لە نزیك پاڵاوتگەدا لە پاڵ به‌نزینخانە و عەمباری بەنزین و نەوتدا، لەناو جەنجاڵی هاتوچۆی ئۆتۆمبیلدا، دەنگی هۆڕینی سەیارە، تەماشای جێگای بینای تازەی پارێزگاکەن، بەهەمان شێوەی سەرەوە.
باشە نەدەکرا ئەو دو بینا بۆ خزمەتی خەڵکی سلیمانی لە بەرانبەر ئوتێل ئاشتی بوایە، ئەو مەساحەیه‌ی لەنێوان سلێمانی پاڵاس و سانەوی سەناعە بۆ تەخان بکرایە، چونکە کارگەی جگەرەکە لە کارکەوتوە، دەتوانرا هەندیک لەو خانوانە ئیستملاک بکرایە بۆ ئەو مەبەستە.
سبەی: بەڕای ئێوە وەزارەتی ژینگە بۆ رۆڵی خۆی نابینێت لە کاتی هەڵبژاردن و نیشانەکردنی جێگا و شوێنی ئەو پڕۆژانەدا، یاخود هەر نەبێت رێگرتن لە سەرپیَچیەکان، لە کاتی سەرپەرشتی کارەکانی ئەو پڕۆژاندا، بەپیَی یاساکانی پاراستنی ژینگە وەک لە هەمو دونیادا کاریپێدەکرێت؟.
ئه‌مین جاف: ئەگەر بمانەوەێت بەپێوەری یاساکانی ژینگەپارێزی جیهانی تێستی پڕۆژەکانی کوردستان بکەین بە دڵنیاییەوە ئەڵێـم، تەنها یەك پڕۆژەش لەو تاقیکردنەودا دەرناچێت، من بە چەند نمونەیەک وەڵامی ئەو پرسیارەتان دەدەمەوە، حەز ئەکەم نمونەیەکی وەزارەتی ژینگەی وڵاتانی ئەوروپاتان بۆ باسکەم، توانای پۆلیسێکی ئەڵمانی لە بواری یاسا و کارگێریدا لەسەر ئاستی کەسێکی ئەکادیمی و یاسای و بەپێی یاساکانی ژینگە کاتی روداوەکانی ئۆتۆمۆبیَل دەبێت بە گسک (کە لە ئۆتۆمبیلەکیدایە لە گەڵ ئەو ماددە کیمیاویە کە پێیانە جۆرێکە لە خوێ)هەر لە کاتی روداوەکەدا ئەو شوێنە پاک بکەنەوە، لە ئەوروپا یاساکانی ژینگە وەک خەتی سور تەعامولی لەگەڵدا دەکرێت، بۆیە بۆ کوردستان ئاسان نییە، چونکە ئێمە هێشتا یاساکانی مافی مروڤمان بۆ پەیڕەونەکراوە.
سبەی: پێت وانییە کە هێشتا زوە بۆ ئەم وڵاتەی ئێمە خۆمان لەگەڵ ئەوروپادا بەراورد بکەین؟
ئه‌مین جاف: ئەگەر وەزارەتی ژینگە رٶڵی هەبوایە، ئەوەتا تازە کارگەی ئاسن لە بانی مەقان لە چەمچماڵ دادەنێن، لە ناوەڕاست و باشوروی عێراق ئاسنی ژەهراوی بۆ دەهێنن، بۆ ناو باخ و بێستانی ئەو خەڵکە، ناوچەکەش سیاحی و کشتوکاڵییە، مەسەلەکان لەژێر دەستی بەرپرسەکانداییە نەک وەزارەتەکان، خۆ ئێمە نەمان وتوە با وەک ئەوروپابیین، ئێمە ئەڵیین با هەر نەبێ کار بە بنەما سەرەتاییەکانی ژیان بکرێت، یاخود ژینگە پارێزی لەم هەرێمدا بکرێت.
ئیستا لە کوردستاندا خەڵک ئاوی بوتڵە نایلونەکان دەخواتەوە، ئەزانن ئەو بوتڵانە چ کارەساتێکیان درروستکردوە، وەک هێرشی کولە، زۆر لە سەرجادە و مانهۆڵ و باخ و کۆڵان و سەیرانگە هەیە و بەو بوتڵە بۆشانە پڕبوتەوە، ئەمەش زیان لە سەرچاوەی ئاو و ئاوەڕۆ و زێراب، کێڵگەکان ئاژەڵ ...هتد دەدات، خۆتان دەزانن کە نایلۆن یەکێکە لەو مادانەی کە درێژای تەمەنی بێسنوەرە و لەناوناچێت، تاکە چارەسەریش هەر ئەوەیە بگەڕێتەوە بۆ کارگە سەرکییەکی خۆی جارێکی تر بۆ دروستکردنی بوتڵەکا بەکاربیَتەوە.
سبەی: جاروبار لێرەو لەوی باس لەوەدەکرێت کە دو ئیدارەییەکە لە بواری ئاوەدانکردنەوە و خزمەتگوزاریدا سودبەخش بوە، چونکە جۆرێک لە مونافەسەی لەنێوان ئەو دو ئیداردا دروست کرد، بۆ ئەوەی هەردولا هەوڵی ئەوە بدەن خزمەتگوزاری زیاتر بەو دو ناوچە پێشکەش بکەن، تۆ بۆ ئەم باسە ئەڵییت چیی؟
ئه‌مین جاف: وەڵامێکی کورت و راست، پێچەوانکەی بەتەوای راستە! هەمو دەزانیین کە مونافەسەی شەرعی چییە، مونافەسە بەمانای ئەوەیە کە تۆ دو پڕۆژەی هاوشێوەت هەبێت، بیانخەیتە پێشبڕکێوە بۆ ئەوەی هاوڵاتیان بڕیاری لەسەر بدەن، نەک تۆ بە راگەیاندنی دەزگاکانی خۆت بانگەشەی بۆ بکەی، دەبێت خەڵکانی بێلایەن بڕیاری لێبدەن، باشە کام لە پڕۆژەکانی هەردولا لەسەر ئەو ئاستەیە کە شایەتی سەرکەوتنی بۆ بدرێت، هەمو خەڵکی کوردستان دەزانن کە هەردو حیزب کاروچالاکییە ئاساییەکانی حکومەتیان کردوە بە ئامراز بۆ دەمکوتکردنی ناڕەزاییەکان، ئەم بەرنامەیه بەردەوام بەئاشکەرا لە دەزگاکانی راگەیاندن ریكلامی بۆ دەکرێت! بەڵام پرسیارەکە لێرەدا ئەوەیە! ئایە ئەوان هەستان بە جێبەجێکردنی ئەو وەعدانەی کە بەو خەڵکەیاندا بو؟.
سبەی: ئەو رەخنەو گلەییانە هەر لە پڕۆژەکانی ناوچەکانی سلیَمانی و گەرمیاندایە، بەواتایەکی تر ئەو کارانە لە ناوچەکانی هەولێر، دهٶک بێکەموکوڕیین؟
ئه‌مین جاف: ئێمە کە باسی فەشەلی پڕۆسەی ئاوەدانکردنەوە لە کوردستان دەکەین مەبەستمان هەمو ناوچە و شارەکانە، بە ناوچە دابڕاوەکانیشەوە، چونکە زۆربەی ئەو ناوچانەش ئێستا بەدەست ئیدارەی کوردییەوەیە، فەرمیش نییە، بەڵام بەئەمری واقیع بەده‌ست کوردەوەیە، ئێمە کە ئەو نمونانەی سەرەومان باسکرد، ئەوە مانای ئەوە نییه کە لە ناوچەکانی تردا پڕۆژەکان بەشیَوەیەکی رێکوپێک بەڕێەوە دەچن، کە تەماشای کەرکوک و ئەو پڕۆژانە دەکەیت، باوەڕت بەوە نامێنێت کە کەسانێک هەوڵ بۆ گەڕاننەوەی ئەو ناوچانە دەدەن.
سبەی: ئێستا رێگای دوسایدی هەلێر/ کۆپری/ کەرکوک لە لایەن حکومەتی هەرێمەوە جێبەجێدەکرێت، کارەکانیشی لە تەواوبوندایە، بەلای ئێوەوە ئەمە پڕۆژەیەکی گرنگ نییە؟
ئه‌مین جاف: دوسایدی هەولێر/ کۆپری/ کەرکوک، کە ئێستا جێبەجێ دەکرێت، لە سەر ئاستی رێگا کۆنەکانی ٥٠ ساڵ لەمەوەبەرە، باشە ئەگەر گرنگی بە رێگا نەدرێت کە پایتەختی کوردستان دەبەستێت بە کەرکوکەوە ئەی کوێ لە کەرکوک بە ئەهەمیەت ترە، باشە نەدەکرا پلان و دیزاینێکی مودێرن لەسەر ئاستی رێگای ئۆتۆبانەکانی جیهان، بۆ ئەو ٥٠ کیڵومەترە دابنرایە، من جارێک بەوێدا تێپەڕیم، تەماشامکرد کرێکارێک سۆندەی ئاوەکەی گرتبو بەدوای ئەو تەنکەرەوه بو کە ئاوڕشێنی تێکەڵەی دەکرد، ئەم شێوازە کاری پێش٥٠ ساڵ لەمەو بەرە.
سبەی: بارودۆخی رێگا و بانەکانی کوردستان بە گشتی چۆن دەبینیت؟
ئه‌مین جاف: یەکێک لە بڕیارەکانی رژێمی بەعس ئەوەبو کە نابێت هیچ رێگایەکی ئەستونی لە شارەکانی موسڵ – کەرکوک - دیالەوە بەرەو پارێزگاکانی دهۆک – هەولێر - سلیَمانی لێبدرێت، کەواتە قەدەغەبو رێگایەکی عەمودیی ئەو سێ پارێزگا ببەستێت بە سێ پاریَزگاکەی تری هەرێمەوە، ئەویش وەک خۆیان دەیانوت خەتەرە لەسەر ئەمنی قەومی عەرەبی، کەواتە پێچەوانەکەی راستە لە بەرژەوەندی ئەمنی قەومی کوردیدایە، بۆیە دەبو سەرکردایەتی کورد بیری جددی لەوە بکردایەتەوە کە تۆڕێک لە رێگای ئەستونی (شبکە من الطرق العمودیة) لە ناوچەکانی دهۆک، هه‌ولێر، گەرمیانەوە، بۆ ناوچە دابڕاوەکان جێبەجێ کردایە، ئەمەش باسی تایەبەتی خۆی هەیە.
مەسەلەی رێگاوبان مەسەلەیەکی زۆر گرنگە و پێویستی بە باسێکی تایەبەتە، له ماوه‌ی بیست ساڵی رابردودا ژێرخانی سیستمی گواستنه‌وە لە کوردستان فه‌رامۆشكراوه و هیچ گۆڕانکارییەکی تیادا نەکراوە، رۆژانە گوێمان لە چەندەها کارەساتی دڵتەزێن دەبێت، بەرپرسی لەده‌سدانی ژیان و سامانی ئەو هاوڵاتیانە لە ئەستۆی حکومەت دایە، پێش لە ناوچونی رژێمی سەدام، خەڵک زۆر گلەیی لە ریَگای هەولێر - دهۆک هەبو، ئەوکاتە هەرچەندە پارەی گومرگ زۆریش بو، بەڵام بەرپرسانی حکومەت هەمیشە بە بیانوی ئەوەی کەو ئەو رێگا بەناوچە سەختە شاخاویەکاندا تێدەپەڕێت، جێبەجێکردنی لە توانای ئەم حکوموتەدا نییە، باشە خۆ ئەوە ٧ ساڵە بودجەیەکی زه‌بەلاح دەڕژێتە کوردستانەوە ئەمە لە لایەک، لە لایەکیتریشەوە ئەو رێگا واتە رێگای کەڵەک – بەردەڕەش – شێخان – فایدە - دهۆک ئێستا بە ناوچەیه‌کدا تێدەپەرێت تەنانەت هیچ چیا یا روبارێکی گەوەرەشی نایەت رێ، هەرچەندە چیاو دۆڵ و روبار لەبەردەم تەکنه‌لۆجیای ئەمڕۆدا خۆی ناگرێت، دەبو ئەو رێگایه لەسەر ئاستێکی جیهانی جێبەجێ بکرایە.
سبەی: زۆر جا بەرپرسە باڵاکانی حکومەت لە دەزگاکانی راگەیاندن ئاماژە بۆ پرۆژەی ستراتییجی دەکەن، ئه‌و پڕۆژانه چین؟
ئه‌مین جاف: بە دڵنیایەوە پێتان دەڵێم لە کوردستاندا ئەوەی ناوی پڕۆژەی ستراتیجی بێت بونی نییە، لە ماوەی ١٩ ساڵی رابردواد نە جێبەجێکراوە و نە ئێستاش لە بواری جێبەجێکردندایە، من تەحەدای ئەو کەسانەش دەکەم کە باسی ئەو جۆرە پڕۆژانە دەکەن، پڕۆژەی ستراتیجی پڕۆژەی ئاودێری زه‌بەلاح، خەتی شەمەنەفرێک کە بتبەستێت بە وڵاتانی دراوسێ و جیهانەوە، کارەبای وزەی نەوەوییە، ئۆتۆبانی نێودەوڵەتییە، پێم ناڵیَن کامەیە ئەو پڕۆژانه، تونێلەکەی ئەزمڕە، کە ئەوەندە رەخنە و باسیلیَکراوە خەڵک لیَی وەڕس بوە، دوسایدەکەی عەربەت سلیَمانی، یا دوکان سلیَمانی یا فڕۆکەخانەکانە، یا ئەو باڵەخانانایە کە لە هەولێر بەرزکراونەتەوە.
سبەی: بەڕای ئێوە هۆی چییە کە هەتا ئێستا لە کوردستاندا دەست بەو پڕۆژانە نەکراوە؟
ئه‌مین جاف: ئەم حکومەتەی ئێمە، چونکە سەرچاوە و هێز و تواناکانی لە حیزبەوە وەردەگرێت، خۆتان دەزانن کە حیزبیش ئەولەوەییەتی بەردەوامبونی دەسەڵاتەکەیەتی لەبەرئەوە هەتا پێیان بکرێت بازنەکان تەسک دەکەنەوە، بۆ نمونە من ئاگادارم کە کەسایەتیەکی کوردی دڵسۆز داوای دانانی ئەنجومەنی پلاندانانی کرد ئەوان رەفزیان کرد، تۆبەتەمای کێ ئەوکارانە بکات، نایانەوەی کەس لێیان نزیک ببێتەوە، ئەوە ٧ ساڵە لەناو قاوخەکەی خۆیاندا دەخولێنەوە هیچیان پێنییە و نەماوە، هەر فرایای پاراستنی دەسەڵات دەکەوەن، نمونەیەکت بۆ باسدەکەم: کاک حەمەتۆفیق بە یەكیَک لە سەرۆک حکومەتەکانی ئێمەی وت: با فڕۆکەخانەیەکی نێودەوڵەتیی بە مواسەفاتی جیهانی لە نێوان هەولێر و سلێمانیدا دروست بکەین، بە هێڵێکی ئاسنی سەریع، کە بەو فرۆکەخانەدا تێببپەرێت سلێمانی و هەولێر پێکەوە گرێبدەیین، بە گوێیان نەکرد، ئەزانی ئەگەر ئەو کارەبکرایە ئێستا کوردستان، کوردستانێکی تربو!، ئێستا لە ئەڵمانیا شاری بٶن و کٶڵن یەک فرۆکەخانەیان هەییە، لە زۆر وڵاتانیش بەو جۆرەیە.
تاکە پڕۆژە کە حکومەتی عیَراق بەتەمابو جێبەجێی بکات بەنداوی بێخمە بو، وه‌سفکردنی پڕۆژەی ستراتییجی بە زەبەلاحی کولفەکەی نابێت، ده‌بیَت تۆبزانیت کە ئەو پڕۆژە تا چ رادەیەک خزمەت بە ژیَرخانی ئابوری ئەو وڵاتە دەگەیەنێت، تەمەنی بەردەوامبونی لای کەمی بۆ ماوەی ١٠٠ ساڵ بێت، ئاستی پێشکەش کردنی ئەو خزمەتگوزاریانە، ئاستەکانی کوالیتی تا چ رادەیەک لەگەڵ ستاندەرە جیهانییەکاندا یەک دەگرێتەوە.
سبەی: باس لەوە دەکرێت کە هێڵی شەمەنەفەری کەرکوک / سلێمانی، ناوچەکە دەبوژینێتەوە، ئەی ئەو هێڵی ئاسنە ناچێتە قاڵبی پڕۆژە ستراتیجییەکانەوە؟.
ئه‌مین جاف: باسێکی زۆر گرنگت وروژاند، نەخێر وانییە، سەبارەت بە پڕۆژەی هێڵی شەمەندەفەری کەرکوک - سلێمانی، ساڵی پار سەردانی چەند بەرپرسێکی بەڕێزم کرد لە پارێزگای سلێمانی کە بەرپرسن لەو دۆسەیە، ویستم هەندیَک زانیاری دەربارەی مەساری ئەو هێڵە وەرگرم، تا بزانم مەسارەکەی بە کام ناوچانەدا تێدەپەڕێت، پێشەکی بەو برادەرانەم وت: من هاتوم چەند تێبینیەکم هەیە بەبێ بەرانبەر لەگەڵتان باسی بکەم، باوەڕ بکەن ئەو بەڕێزانە ئەوەندەی ژورێکی قوڕ بایەخیان بەو مەسەلە نەدا، بٶیە لێره‌دا دەمەوێت رۆشنای بخەمەسەر هەندێک لە لایەنە سەلبییەکانی ئەو پڕۆژەیه، ئەو هێڵە ٩ کیلۆمەتر تونێلی تێدەکەوێت! باشە ئەزانن لە کویَ گوژمی پڕۆژەکە ئەو ٩کم چەندی پارە دەوێت؟ چونکە دەبێت شاخی بەردیین ببڕیت، کولفەی ١کم تونێل بەرانبەر ١٠ کیلۆمەترە لە هێڵە نۆرماڵەکە - کەواتە دەبێت لە جیاتی کولفەی ١١٠کم ئەسڵییەکە، کولفەی نزیکەی ٢٠٠ کم بۆ ئەو پڕۆژە دابین بکرێت! لێرەدا دەرکەوت کە نزیکەی ٥٠%ی پارەکە بە فیڕۆ دەڕوات، چونکە مەساری تر هەیە ٣کم تونێلی تێدەکەوێت کۆی درێژای هێڵەکەش و کورتتریش دەبێتەوه، خۆ بەو ٥٠%ە، هێڵی ئاسنی هەولێر سلێمانی تەواو دەکرێت، ئەگەر کەسانێکی بەویژدان و داکۆکیکەر لەسەر راستییەکان هەبێت، ئەوه دەبێت ئەو مەسارە بگۆڕرێت.
دەبو مەساری ئەو خەتە ئاسنە لە بازیانەوە، بە گوندی کانی شەیتاندا - باینجان - بۆ نێوان سەیتەرە تازەکەی سلێمانی دوکان-- شارۆچەکەی پیرەمەگروندا بوایە - کەواتە ویَستگە سەرەکییەکە دەکەوتە سەیتەری دوکانی ئێستاوە / نێوان کارگەی چیمەنتۆکەی تاسڵوجە و پیرەمەگرونەوە - بەم جۆرە تەنها نزیکەی ٣کم تونێلی تێدەکەوت، ئەوکاتە تۆ هێڵی ئاسنی سلێمانی هەڵه‌بجەت بە دوڕیانی تاسڵوجەدا تێدەپەڕاند، بەلای باشوری فڕۆکەخانەکدا بەرەو عەربەت بۆ هەڵەبجە...، دواجار دوڕیانی تاسڵوجە دەبو بەو تێرمیناڵەی کە پێشتر باسمانلێوەکرد، بەم جۆرە تێرمیناڵی تاسڵوجە لەهەر سێ بوارەکەی گواستنەوەدا کاریدەکرد، من دڵنیام کە پڕٶژەی هێڵی ئاسنی کەرکوک سلیَمانی، چەندەها هەڵەی مەسار و دیزاینیشی تیَدایە بە مەبەست و بێمەبەست، چونکە گۆڕەپانە سیاسی، ئابوری، ئیدارییەکەی عێراق بە کوردستانیشەوە، گونجاوە رێخۆشکەرە بۆ ئەو جۆرە هەڵانە.
سبەی: چ پڕۆژەیەکیی ستراتییجیی بۆ کوردستان بەگرنگ دەزانێت؟
ئه‌مین جاف: بە بٶچونی من کوردستان لە سێ بواردا پێویستی بەو پڕۆژانە هەیە کە بریتیین لە کشتوکاڵ و ئاودێری، ریَگای هاتوچۆی خێرا و هێڵەکانی ئاسن، هەروەها نەوت و غاز، ئەگەر حکومەتی کوردی لە حەوت ساڵی رابردودا بەردی بناغەی تەنها بۆ سیان لەو پرۆژانە دانایە، هەر یەکە لەو سێ بوارەی سەرەوەدا، ئێستا کوردستان خاوەنی هێڵکی ئاسنی نیَودەوڵەتی، پڕۆژەیەکی ئاودێری عیملاق، بۆ نمونە لە گەرمیان ئا قەراج، بۆرییەکی نەوتی گواستنەوەی سەرتاسەری، رێگایەکی خێرا وەک وڵاتانی دنیا.
سبەی: مەسەلەیەکی زۆر گرنگ ئەویش ئاوەدانکردنەوەی دێهاتەکانە، پێت وانییە کە وەک وەفایەک بۆ ئەو خەڵکەی کە داڵدەی هەمو شۆڕشەکانی کورد بون لەلایەک و گرنگیدان بە دێهاتەکان بۆ ئەوەی بکرێن بە بنەمایەکی ئابوری بۆ ژیانەوەی ژێرخانی ئەم ولاَتە دەبو لە سەره‌تای راپەڕینەوە گرنگیمان بەم مەسەلە بدایەت، تۆش پڕۆژەیەکت بۆ ئەم مەبەستە ئامادەکردوە دەکرێت بە کورتی باسێکی ئەو پڕۆژەمان بۆ بکەیت؟
ئه‌مین جاف: وەک لە سەرەوە باسمانکرد کۆنتریین گوندی کشتوکاڵی دونیا دێی چەرمٶ بوە، کە ئێستا لە پاڵ ئەو گوندەدا پاڵاوتگەمان داناوە، هەرێمی کوردستان بەم سنورەی ئێستاوە نزیکەی ٨٠ شار و شاروچکە ئۆردوگا لە خۆدەگرێت، دەورو بەری ٤ ملێۆن ئینسان لەم هەرێمەدا دەژی، لە سەرتاسەری کوردستاندا تاکە یەک شارۆچکەش مەرجەکانی شارو شارستانییەتی تیادا نییە، ژیان لەو جۆرە (تەجەموعاتانەدا) جۆرێکە لە سزادان، بەڵام بەبێ دادگای، لەبەرئەوە چی زوە دەبێت کار بۆ ئاوەدانکردنەوەی ئەو ٤ هەزار گوندە بکرێت، بکرێت بە (گوندی کشتوکاڵی بەرهەمهێنەر)، بۆ ئەوەی ببن بە بنەماو سەرچاوەی دابینکردنی خۆراکی نەتەوەیی بۆ ئەم میللەتە، کوردستان نابێت بە وڵاتیکی پێشەسازیی، نەوت نابێت هەروا بەپلە هەراج بکرێت و بفرۆشرێت، دەبێت دوا چەکی کورد نەوتەکەی بیت لە داهاتودا، بەم جۆرە دەبێت وەفاداربیین بۆ ئەو خەڵکە.
سەبارەت بە پڕۆژەکەی من ئەوە کاری دەوێت، بڕیاری دەوێت، خەڵکی دڵسۆزیی دەوێت، کێ جێبەجیَی دەکات، پێش ساڵێک لەمەو بەر من لەگەڵ سەرۆکی یەکیَک لە زانکۆکانی ئەوروپا (پاش ئەوەی کە پشتگیری تەواوی خۆی بۆ پڕۆژەکە لە هەمو ئاستەکان بۆم دەربڕی) چومەلای یەکیَ لە سەفیرە کوردەکان کە لە بازنە هەستیارەکاندا کاردەکات، زۆر دەسرۆیشتوە، وتی: ئەم کارە دەبێت جیبەجێ بکریَت، چونکە زۆر گرنگە، پاش چەند مانگ تەلەفۆنم بۆکرد وتی: وەڵا فلاَن لای سەروَکی حکومەت فایلەکەی ونکردەوە ...هه‌تا ئیَستاش هەر ونە، ئەو پڕۆژەیه بریتییە لە دروستکردنی (تۆڕیک لە گوندی کشتوکاڵی بەرهەمهێنەر) کە هەر ٤٠٠٠ گوندەکە لە خۆدەگرێت، بەرنامەو پلانی هەمو ئامادەکراوە کە هەمو خزمەتگوزارییەکان لە خۆدەگرێت، بەڵام ئۆردوگانییە.
سبەی:دو ساڵ لەمەو بەر کاک نەوشیروان پڕۆژەیەکی تێروتەسەلی لەو بارەوە پێشکەشکرد، نازانم تا چ رادەیەک لەگەڵ ئەو پڕۆژەدا یەکدەگرێتەوە؟
ئه‌مین جاف: پڕۆژەکەی کاک نەوشیروان پڕۆژەیەکی فراوان بو هەمو بورەکانی ئابوری و کۆمەڵایەتی و پەروەردە و پێشەسازی و ...هتد دەگرتەوە، سەرچاوەی پڕۆژەکەی منیش هەر ئەوەی کاک نەوشیروانە، بەڵام من کارە هەندەسییەکەیم بۆکردەوە بۆ ئەوەی بخرێتە بورای جێبەجیَ کردنەوە، وەک ئامار، دیزایین، کولفە، نەخشە، داتاکان، کارە تەکنیکییه‌کان، هەڵبژاردنی ناوچەکان، هەڵبژاردنی پڕۆژەکان جۆرەکانی بەرهەم، بەڕێوەبردنی ئەو گوندانە ...هتد بە هەمو وردەکارییەکانەوە...
سبەی:ماوەیەک لەمەو بەر باس لە پڕۆژەیەکی گەشتوگوزاری ملیار دۆلاری لە دەوروبەری چیای سەفین دەکرا، تۆ پێت وانییە کە ئەو پڕۆژە بە جۆرێک لە جۆرەکان یارمەیی ئاوەدانکردنەوەی هەندێک لە گوندەکان بدات؟
ئه‌مین جاف: یەک دو مانگ لەمەوبەر بابەتیَکم بەرچاوکەوت کە گوایە لە دەوروبەری کۆڕێ - چیای سەفین پڕۆژەیەکی گەشتوگوزاری بە گوژمه‌ی یەک ملیار دۆلار لەو ناوچەدایه‌دا جێبەجێ دەکرێت، من بەکورتی دەڵێـم وڵاتێک کە ٣٠% خەڵکەکەی هەژاربێت، ٧٠% دێهاتەکەنی کاول و وێرانبێت، پڕۆژەی لەوجۆرە چٶن جێبەجیَ دەکات، تۆ لە کاتێکدا خەڵکی رەشو روتی دێهاتەکانت بێکاربن، دەچێت سەیرانگا بۆ خەڵکانی بێگانە دروست دەکەیت، کە بێن بە بەرچاوی ئەو گوندنیشینە هەژارانەوە خۆشگوزەرانی وکاتی خۆش بەسەربەرن!، ئاخر لە وڵاتێکی وێراندا چۆن پڕۆژەی گەشتوگوزاری وا زەبەلاح جێبەجێ دەکرێت، خۆ بە ملیارێک دۆلار ٢٠٠ گوند ئاوەدان دەکرێتەوە، بە خزمەتگوزاریشەوە، گەشتوگوزار دوای تەوابونی هەمو پڕۆژەکانی ئاودانکردنەوە دێت.
سبەی: لە کۆتایدا دەتەوێت چیی بڵێیت؟
ئه‌مین جاف: لە کۆتای جەخت لە سەرئەوە دەکەمەوە کە لە کوردستاندا، چارەسەری قەیرانە سیاسییەکە بەستراوە بە کێشە ئابوریەکانەوە، چارەسەری کێشە ئابوریەکانیش تەنها بە ئاوەدانکردنەوەیەکی زانستی و هاوچەخ، دور لە گەندەڵی ئیداری و دارایی دەبێت، لەپێناوی ژێرخانێکی ئابوری پته‌ودا بۆ کوردستان.