راپۆرتی: شارا عه‌بدولڕه‌حمان
بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان دو هه‌ڵبژاردنی تێپه‌ڕاندوه‌و (33)كورسیی له په‌رله‌مانی كوردستان‌و عێراقدا به‌ده‌ستهێناوه، به‌ڵام چاودێران ده‌ڵێین: تائێستا ره‌وڕه‌وه‌ی كاركردنی سسته‌و چاودێرانی سیاسیو شه‌قامی كوردی پێیان وایه، پێویسته چیتر گۆڕان واز له‌و خاو‌وخلیچكییه بهێنێت‌و هه‌نگاوی جدییتر بگرێته‌به‌ر.
له‌ئێستاشدا كه لیسته‌كه بوه‌ته بزوتنه‌وه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری‌‌و داوای مۆڵه‌تی كاركردنی وه‌ك رێكخراوێكی سیاسی له ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حكومه‌تی هه‌رێم كردوه، به وته‌ی هاوڵاتییان‌و سیاسییه‌كانی كوردستان، چه‌ند لایه‌نێك هه‌ن كه ئهو بزوتنه‌وه‌یه به‌هه‌ڵه ده‌ستی بۆ بردون، ئه‌مه جگه له‌وه‌ی كاره‌كانی ئهو بزوتنه‌وه‌یه به‌ساردوسڕی به‌ڕێوه‌ده‌چن‌و خاو‌وخلیچكییان پێوه‌دیاره، له‌كاتێكدا پێویسته ئهو بزوتنه‌وه جه‌ماوه‌ره‌ییه گڕوتینێكی زیاتر بداته خۆی‌‌و سه‌ركرده‌كانی زۆرتر له‌ناو خه‌ڵكدابن.
"گۆڕان، وه‌ك پێویست به‌ده‌م بانگه‌وازه‌كانی خۆیه‌وه نه‌چوه"
هه‌رچه‌نده بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان دیارده‌یه‌كی نوێیه له‌سه‌ر گۆڕه‌پانی سیاسیی هه‌رێمی كوردستان‌و عێراق‌و كلتوری ئۆپۆزسیۆنبونی هێنایه سه‌ر گۆڕه‌پانه سیاسیو كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كه‌‌و توانی (25)كورسی له‌په‌رله‌مانی كوردستان و(8)كورسی له‌په‌رله‌مانی عێراقی به‌ده‌ستبهێنێت، به‌ڵام لێره‌دا هونه‌ره‌كه بریتییه له راگرتنی ئه‌م دیارده نوێیه‌‌و هێشتنه‌وه‌ی وه‌ك خۆی.
عه‌باس وه‌لی، مامۆستای ئاماده‌یی باس له‌وه ده‌كات كه ئه‌گه‌رچی گۆڕان به‌شێوه‌كی گشتی، به‌رنامه‌ی چاكسازیی بۆ سه‌رجه‌م لایه‌نه‌كانی ژیانی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی خسته‌ڕو، به‌ڵام وه‌ك پێویست نه‌یتوانی ئهو ناڕه‌زایه‌تییه‌ی كه ههبوهو هه‌یه له‌ناو خه‌ڵكدا له‌سه‌ر ئهو لایه‌نانه، ئیستیغلال بكات، به تێبینی ئه‌وه‌ش كه تائێستا گۆڕان ئۆپۆزسیۆنه، به‌ڵام وه‌ك پێویست به‌ده‌م بانگه‌وازه‌كانی خۆیه‌وه نه‌چوه، ئهو مامۆستایه ده‌ڵێت "پێویست بو گۆڕان موخاته‌به‌ی باشترین‌و زۆرترین مامۆستایان بكات، كارێك بكات كه باشترینه‌كان هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانی ده‌نگی بۆ بده‌ن، نه‌ك هه‌ر كه‌سێك بێت، قسه له‌سه‌ر گۆڕان بكات، بۆ له‌مه‌ودواش‌و سه‌رجه‌م كایه‌كانی تریش وابێت، به‌ڵام به‌داخه‌وه، گۆڕان ئه‌وه‌نده‌ی چه‌ندێتی مه‌به‌سته، به ئه‌ندازیه‌ك چۆنێتی فه‌رامۆشكردوه".
به‌وهۆیه‌شه‌وه رونده‌بێته‌وه كه لێره‌دا پێویسته له روی كۆمه‌ڵناسی‌و سیاسیو سایكۆلۆجییه‌وه، گۆڕان لیكۆڵینه‌وه‌و خوێندنه‌وه‌ی بۆ كۆمه‌ڵی كوردی هه‌بێت، بۆ گۆڕانه كۆمه‌ڵایه‌تی‌و سیاسییه‌كان، وته‌كانی ئهو مامۆستایه‌ش له‌كاتێكدایه كه چه‌سپاندنی ئهو بنه‌مایانه به ته‌نیا ئه‌ركی سیاسه‌تمه‌داران نییه، به‌ڵكو هی ئه‌كادیمیست‌و رۆشنبیرانیشه.
به بڕوای د. سالار باسیره، مامۆستای زانستی سیاسی له زانكۆی سلێمانی، كه‌سانی ناو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان كه‌م‌و زۆر ره‌نگدانه‌وه‌ی له‌سه‌ر بزوتنه‌وه‌كه هه‌بوه، "به‌جۆرێك له‌به‌رئه‌وه‌ی كه زۆربه‌ی سه‌ركرده‌كانی گۆڕان پێشتر له‌ناو یه‌كێتیدابون‌و رابردویه‌كیان له‌ناو ئهو حیزبه‌دا هه‌بوه كه ئێستا حكومه‌تی به‌ده‌سته‌وه‌یه، ره‌نگه په‌یوه‌ندی به‌چه‌ندایه‌تی جه‌ماوه‌ری گۆڕانه‌وه هه‌بێت، له‌كاتێكدا گۆڕان كه‌سانی تری تێدایه كه زیاتر شایسته‌ی بایه‌خپێدان بون‌و به‌توانان، به‌ڵام پشتگوێخران".
له‌لایه‌كی تره‌وه ده‌نگۆی ئه‌وه‌ی كه بزوتنه‌وه‌كه ده‌بێته حیزب، كه‌م‌و زۆر ساردییه‌كی به‌رامبه‌ر بزوتنه‌وه‌كه دروست كرد.
فه‌رهه‌نگ عه‌لی، فه‌رمانبه‌ر پێی وایه، ئه‌گه‌ر گۆڕان ببێته حیزب، لاواز ده‌بێت‌و هیچ دورنییه بپوكێته‌وه، هه‌روه‌ك وتی "ده‌نگۆی ئه‌وه‌ی كه بزوتنه‌وه جه‌ماوه‌رییه‌كه ده‌بێته حیزبێكی سیاسی، زۆرێك له خه‌ڵكی توشی ئهو گومانه كرد كه گۆڕانیش ببێته حیزبێك‌و ئیدی هه‌مو خزمه‌ت‌و پڕۆژه‌كانی به ته‌زكیه‌و ته‌نیا بۆ خه‌ڵكانی خۆی بێت‌و كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك ده‌ستی به‌سه‌ردا بگرن‌و حیزبێكی تری كوردییانه دروست بكه‌ن، به‌مه‌ش له‌و په‌یامه راسته‌ی خۆی دوركه‌وێته‌وه كه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان كاری له‌سه‌ركردوه".
گۆڕان جیاوازه
به‌شێكی زۆری ئهو كه‌سانه‌ی كه ده‌نگیان به گۆڕان نه‌دا، بۆچونی ئه‌وه‌یان لا دروست بوبو كه گۆڕانیش هه‌روه‌ك یهكێتیو پارتی حیزبێكه‌و ته‌نها كار بۆ ئهو به‌رنامه‌یه ده‌كات كه سه‌ركرده‌كانی پێیان باشه‌و گوێ به‌ناڕه‌زایی خه‌ڵك نادات، به‌ڵام به بڕوای چاودێرانی سیاسی، ئه‌وه راست نییه‌و ئهو جیاوازییانه‌ی كه له‌نێوان گۆڕان دو حیزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌كه‌ی هه‌رێمدا هه‌ن بۆ رای گشتی رونده‌كه‌نه‌وه.
عه‌بدولڕه‌حمان سدیق ده‌ڵێت: "ئه‌وه‌ی گۆڕان له‌یه‌كێتی‌‌و پارتی جیاده‌كاته‌وه، ئه‌وه‌یه كه گۆڕان بزوتنه‌وه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ریی ده‌نگه ناڕازییه‌كانه، گوتاری هه‌یه نه‌ك هێزی سه‌ربازیی، بزوتنه‌وه‌یه‌كه زیاتر مۆركی رۆشنبیریی پێوه دیاره هه‌تا سیاسیی، ئه‌مه جگه‌له‌وه‌ی كه تێزێكی فیكرییه زیاتر له‌مه‌یدانیبون، خه‌ڵكانێكی هه‌یه كه زیاتر ئه‌وه ده‌زانن چییان ناوێت، نه‌ك ئه‌وه‌ی به وردی چییان ده‌وێت".
هاوكات د. سالار باسیره پێی وایه، راسته جه‌ماوه‌ر له گۆڕاندا بوه‌و ئه‌وه‌ش جیاوازییه‌كی له‌گه‌ڵ پارته‌كانی تردا بۆ دروست كردوه، "به‌ڵام هێزێكی وانه‌بوه كه توانیبێتی ئهو گۆڕانه جه‌ماوه‌رییه له‌حاڵه‌تیكی عه‌فه‌وییه‌وه بخاته حاڵه‌تیكی رێكخراوه‌یی‌و گیان‌و رۆحی شۆڕشگێڕانه‌و به‌رنامه‌ی بكات به‌به‌ردا".
ده‌شڵێت "تا راده‌یه‌كی زۆر، گۆڕان به‌سه‌ر حازریدا هاتوه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر خۆی توشی بارودۆخی چه‌قبه‌ستویی بكات‌و ئایدیای نوێی پێ نه‌مێنێت، له‌وانه‌یه وای لێبێت كه مرۆڤ باس له بونی دو یه‌كێتی بكات، یه‌كێكیان خراپ‌و ئه‌وه‌ی تریان زۆر خراپتر، به‌ڵام پێویسته ئه‌وه‌ی كه گۆڕان له یهكێتیو له‌پارتی جودا بكاته‌وه، به‌رنامه‌كه‌ی بێت كه به فه‌لسه‌فه سیاسیو كۆمه‌ڵایه‌تی‌و ئابورییه‌كه‌ی‌و به‌كه‌مكردنه‌وه‌ی ئهو بۆشاییه‌ی له‌نێوان گه‌نجان‌و ده‌سه‌ڵاتدا هه‌یه ده‌وڵه‌مه‌ندبێت".
گۆڕان چی بكات؟
ئه‌گه‌ر حیزبی سیاسی بریتی بێت له كۆمه‌ڵه خه‌ڵكێكی خۆڕێكخستو، كه به‌میكانیزمه دیموكراتییه‌كان كارده‌كه‌ن بۆ گه‌یشتن به ده‌سه‌ڵات به مه‌به‌ستی جێبه‌جێكردنی به‌رنامه‌یه‌كی سیاسی، ئه‌وا لێره‌وه پێویسته گۆڕانیش هه‌نگاوه‌كانی جدییتر بكات‌و هه‌وڵی زیاتر بخاته‌گه‌ڕ.
به بڕوای سه‌رۆكی سه‌نته‌ری پرد بۆ توێژینه‌وه، گۆڕان پێویستی به‌خۆرێكخستن هه‌یه، نه‌ك كۆكردنه‌وه، پێویستی به‌ناسینی گشت میكانیزمه دیموكراتییه‌كان هه‌یه، نه‌ك ته‌نها چونه هه‌ڵبژاردن، پێویستی به‌دوباره پێناسكردنه‌وه‌ی چه‌مكی ده‌سه‌ڵات هه‌یه، نه‌ك به‌رده‌وام بون له‌سه‌ر ئهو چه‌مكه‌ی كه ههبوهو هه‌یه‌تی، پێویستی به به‌رنامه‌یه‌كی سیاسی هه‌یه، نه‌ك ته‌نها به‌رنامه‌ی هه‌ڵبژاردن.
بۆ سه‌ركه‌وتنی بزوتنه‌وه‌كه‌ش، عه‌بدولڕه‌حمان سدیق ده‌ڵێت: "ده‌بێت گۆڕان په‌یڕه‌و پرۆگرامێكی نوێی حیزبایه‌تی وه‌رگیراو له‌ئه‌زمونه سه‌ركه‌وتوه‌كانی وڵاتانی دیموكراسییه‌وه پیاده‌بكات‌و دوركه‌وێته‌وه له‌ناوچه‌گه‌رێتی‌و كار بۆ یه‌ك توێژكردن، حیزبێكی خاوه‌ن به‌رنامه بێت، نه‌ك ئایدیۆلۆژیا، كه‌سه‌كانی، سیمبوڵه‌كانی، خاوه‌ن بیری روناك‌و گوفتاری پاك‌و كرداری چاك بن".
به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه زۆرینه‌ی خه‌ڵكی رۆشنبیرو مامۆستایانی زانكۆو گه‌نجانی خاوه‌ن بڕوانامه له‌ده‌وری گۆڕان كۆبونه‌ته‌وه، به بڕوای سالار باسیره، پێویست به‌گرنگیدانێكی تایبه‌ت به‌و توێژه ده‌كات.
هه‌روه‌ك وتی "بایه‌خدان به ئه‌كادیمیسته باشه‌كان، پێویستییه‌كی سیاسییه‌و ده‌بێت به‌رده‌وام ته‌كنۆكراتی بیركردنه‌وه، به‌شێك بێت له فه‌لسه‌فه‌ی سیاسیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان، به‌ڵام به‌ته‌نیا پشت به‌ستن به‌م لایه‌نه‌و ره‌چاونه‌كردنی چین‌وتوێژه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی تریش به‌هه‌ڵه ده‌بینم".
هاوكات به بڕوای ئهو مامۆستایه‌ی زانكۆ، گۆڕان پێویستی به‌چه‌ند پڕۆژه‌یه‌كه كه ئه‌نجامیان بدات، وتی "پێویسته گۆڕان هه‌ندێك پرۆژه ئه‌نجام بدات كه ده‌سه‌ڵات ئه‌نجامی نه‌داون، بۆ نمونه ده‌ستپێشخه‌ریكردن له دروستكردنی پڕۆژه‌ی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی هه‌رێمی كوردستان".
لێره‌شه‌وه ده‌گه‌ینه ئهو ئه‌نجامه‌ی كه ئه‌گه‌ر ئهو بزوتنه‌وه‌یه‌و سه‌ركرده‌كانی نه‌توانن له‌چوار ساڵی ئاینده‌دا رۆحیكی زیندو بده‌نه بزوتنه‌وه‌كه، ئه‌وا جه‌ماوه‌ر نه‌ك هه‌ر بڕوای به سیاسیه‌ت‌و سیستمی سیاسی كه‌م ده‌بێته‌وه، به‌ڵكو له‌وانه‌یه داخی حیزبه‌كانی ترو ده‌سه‌ڵاتیش به گۆڕان بڕێژێت.