Print

ساڵی 2012، ساڵی تەڵاقدانی سیاسی! نوسه‌ر:  ئاسۆ حامدی Tuesday, December 25, 2012 هەرە روداوە گرنگەکان لە ژیانی سیاسی وڵاتی عێراقدا کە کوردستان بەشێکی گرنگی پێکدێنێ و مەسەلەی یەکلاکەرەوەشە بۆ چارەنوسی سیاسی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان، ئەوە سەرەداوێکی لە ساڵی ٢٠١٢ خۆی بەیان کرد، ئەم دوڕویە لە سیاسەتی سەرکردە کوردەکان لەلایەک مانەوە لە نێو فیدراڵیەتی بەناو عێراق و لەلایەکی تر کارکردنێکی بێ بەرنامەیی و حیزبی غەیرە نەتەوەیی بۆ سەربەخۆیی و دەوڵەتی نەتەوەیی. ئەم دوڕویە بە زۆر سەپاوەو مۆدێلی ئەمەریکی و بەریتانیای بۆ دەوڵەتی شەراکەی نیشتیمانی عێراقی ئەمەی فەرزکردوە، لەلایەکی تریش مۆدێلی حوکمی فیفتی- فیفتی نێوان دو زۆنی سەوز و زەرد بون و نەگەڕانەوە بۆ گەلی کوردستان لە بڕیاری سیاسی و چارەنوسسازدا. لە پراکتیکدا فیدراڵیەتی لە عێراق وجودی نیە و ناسیۆنالیزم و پان ئیسلامیزمی عەرەب و کورد هیج متمانەیەکیان بەیەک نیە و هەمویان لە هەوڵی مراوغەی سیاسی دان لەسەر حسابی گەلانی عێراق و هیچی تر. گەلی کوردیش وەکو نەتەوە خۆی بە عێراقی بەشێ لە نەتەوەی عەرەب نازانێ، ئەم زەواجە سیاسیە بەزۆرە هەرگیز سەرناگرێ. سەرەتا دابەشبونێکی سیاسی رۆشن لە نێو ماڵی کوردیدا هەبو، یانی دوبارە دابەشبونەوە لە نێو هێزە ئیقلیمیەکان و رۆژئاوا ئەویش یانی لایەنگیریکردنی تورکیا لەلایەن پارتی و لایەنگیری ئێران لەلایەن یەکێتی و لە سوریاش دابەشبون لەنێوان پەکەکە و پارتی کە هەر تەماحەکانی سیاسی تورکیایی دەگەیەنن و دژایەتی پەکەکە و پژاکیش بۆ سیاسەتی تورکیایی و ئێرانی لە روانگەی ستراتیژی سیاسییاندایە. لە گشتدا لایەنی کوردی زیاتر حیزبایەتی کاری کردوە و دەکات تا نەتەوەیی ئەمەش تواناکانی کوردی پارچە پارچەکردوە و دەکات. دیاردەی ئەم بێ متامانە لە عێراقدا سەرەتا بە هەڵوێستی بارزانی دەربارەی کێشەی نێوان تاریق هاشمی و تێوەگلانی لە کاری تیرۆریستی دەستی پێکرد، کێشەکان لەگەڵ مالیکی بونە شەخسی و لایەنی سوننە و پارتی لە لایەک و یەکێتی و لایەنی شیعەش لەلایەکی تر، ئەم هەڵوێستە لایەنی نەتەوەیی کوردی کردە پاشکۆ و بارزانی نەیتوانی متمانە لە مالیکی بستێنێتەوەو بە ماددی بکاتەوە، دواتر دیاردەی تریش کە یەکلاکەرەوەبون بۆ گەلانی ناوچەکە، ئەویش دروستکردنی ئۆپەراسیۆنی دیجلە و گەڕانەوەی ئەفسەرە کۆنە بەعسی و شۆڤینییەکان بۆ نێو سوپا و پاکردنەوەی هەندێ ناوچە لە دەست کوردەکان و هەژمون هێنانیان بۆ سەر کەرکوک و دیالە و موسڵ و هەمو ناوچەکانی تر. هاتنە دەنگی خەڵکانێکی زۆر لە نوسەران و ئۆپۆزسیۆن و ئەندامانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان و ئیسلامییەکان لە کوردستان بۆ دژایەتیکردنی ئۆپەراسیۆنی دیجلە و جموجۆڵ پێکردنی هێزی پێشمەرگە و یەکگرتو بونی کورد لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی پارێزگاکان لە شوێنە داگیرکراوەکانی دەرەوەی سنوری حکومەتی هەرێم، هەناسەیەکی تری بە مەسەلە نەتەوەییەکانی کورد بەخشی. بەڵام یەک دەنگیەکی نەتەوەیی لە ئاستی کۆمەڵگا نەبوە و هێزی سەرەکی بۆ نەهاتە مەیدان بە شێوەی جۆراوجۆر، دواتریش هەڵوێستی سەرۆک کۆمار کە لەلایەک ئەمڕۆ بێ هێزترین مرۆڤە لەباری جەستەیی، بەڵام بەهێزترین سیاسیە لەم دەورانە کە توانی رادەیەک بۆ ئەم هەڵچونانە دابنێت و هەموان هێور بکاتەوە. بەڵام ئەمەش جورعەیەکی کاتی بو هەر دوای نەخۆشکەوتنی و رەوانەکردنی بۆ ئەڵمانیا ئەوا مالیکی دوبارە وەزیری مالیەی عێراقی تەوقکرد و چەندین پاسەوانی رەوانەی زیندان کرد. ئینجا سوننەکان هاواریان لێ هەڵسا. هاوپەیمانی کورد- شیعە و هاوپەیمانی کورد-سوننە... هەمویان وەکو خۆیان گوتیان درۆیەکی مەزن بون. دیارە هاوپەیمانیەتی لە عێراق هێز دیاری دەکات و خەڵکیش چەپڵە بۆ هێز لێدەدەن. بەداخەوە ئەم مزاجە بۆتە کەلتوری گەلانی عێراق. بە کورتی ساڵی ٢٠١٢ ساڵی تەڵاقدانە لە مێژوی سیاسی عێراق و ساڵی چەکەرەی یەکگرتن و یەکڕیزی نەتەوەیی کوردە ئەمەش مژدەبەخشە، بەڵام بەم رابەریەی ئێستا کە لە کوردستان هەیە زەحمەتە بەرهەمی هەبێت، چونکە سیستەمی حوکم و مەسەلە ماددیەکان ئەوەندە بە حیزبی بونەتەوە دەبێ سەرەتا پێشمەرجەکانی بگۆڕێن. رەنگە ئەگەر تاڵەبانی نەمرێ کە ئەمەش هەرکاتیە ئەم وەزعە بۆ کورد رابگرێ و هەندێکی تریش کاتمان هەبێ بۆ یەکڕیزی و چاکسازی ناوخۆ. خۆ ئەویش بەسەدان ساڵ ناژی رۆژی دوایی ئەویش نزیکە (وەکو مرۆڤ بە هیوای چاکبونەوەی خێرای بەڕێزین) بەڵام خۆ ئەو ئەگەر بیەوێ مێژویەکی باش تۆماربکات و نەوەکانی گەل فرمێسکی خەمی بۆ بڕێژن ئەگەر تەمەن مەودای دا ئەوا لە جیاتی دەوڵەتی کوردی لە کوردستان بە خەونی شاعیرانە وەسف بکات. دەکرێ هەنگاوی تر بگرتە بەر بەنمونە گەڕانەوە بۆ ریفراندۆم لەسەر مەسەلە چارەنوسسازەکان و بونی دەستورێکی مۆدێرن و بەیەکەوە ژیان لە کوردستاندا و سەپاندن و ئەکتیڤکردنی سەروەری یاسا لە کۆمەڵگادا. دەوڵەتی عێراق بەم وەزعەی ئێستایدا دەبێ کورد کاری وا بۆ بکات بەهێزتر نەبێتەوە و لە یەکێتیەکی فەرزکراوە بۆ ئازادی گەلان بچێت جا چەندە دەوڵەت و کیانی دەبێ ئەمە گەلانی ناوچەکان یەکلایی دەکەنەوە. ئەمە لەپراکتیکدا یانی پێناسەبونەوەی دوبارەی عێراق. دیاردەکانی ئەمڕۆ و دەوڵەتانی ناوچەکە و رۆژئاوا ئەمەیان هەرگیز قەبوڵییان نیە. بەڵام کارکردنی دروستی نەتەوەی کورد بەم ئاراستەیە رێگا خۆشکەر دەبێت بۆ ئایندەی نەتەوەیی. میللەتی کورد پێویستە وانە لەم روداوانەی ساڵی ٢٠١٢ وەربگرێت، جا بەبێ تاڵەبانی یان بارزانی یان بە هەردوکیانەوە، تەمەنی گەل لە تەمەنی ئەم رابەرانەش درێژترە ئەگەرچی ئەمانە رابەری حیزبین و هێشتا نەبونەتە رابەری گەل. مانەوەی هێز لە کەرکوک و ناوچەکانی دەرەوەی دەسەڵاتی هەرێم یانی دژایەتیەکی دروستی سیاسەتی سەرکوت و داگیرکردن. ئەمە دەبێ لەلایەنی خزمەتگوزاریەوە رەنگ بداتەوەو تەواوی گەلانی غەیرە کورد بە ئازادی بژین و ژیانێکی شایستەیان هەبێت وەکو هەر هاوڵاتیەکی تری کورد. پێشمەرجی سەرەکی کارکردنە بۆ چاکسازی ئابوری و ئەمنیەتی مرۆڤەکانە لە کوردستاندا و بەهێزکردنی بەرەی ناوخۆیە، دواتریش لەجیاتی سیاسەتی بەرگریکردن دەبێ سیاسەتی هێرشکردن پەیڕەوبکرێت. هەروەها لە کۆمەڵگایەکی بەرخۆری دەبێ بگۆڕێن بۆ کۆمەڵگای بەرهەمهێن. گەشە دان بە دونیای دەرەوەو ئیقلیم بە سیاسەتێکی نەتەوەیی و دروست کارکردن بۆ یەک ستراتیژی نەتەوەیی کە بتوانێ هەمو گەلانی نێو ئەم سنورە خۆشگوزەران بکات. کات خێرا دەڕوا و مێژوی نوسراویش هەمومان بۆ تۆماردەکات. ئەگەر دونیا هەر بەویست و ئارەزوی خۆمان با ئەوا نوسینەوەی مێژوی زۆر ئاسان بو، کارل مارکس هەر لە خۆڕا ئەم قسەیەی نەکردوە، بەڵام دەتوانم بڵێم میللەتی کورد هێشتا زۆر کاری لە پێشە تاوەکو نەتەوەییەکی سەربەخۆ و ئازاد و خۆشگوزەران و کۆمەڵگایەکی بەیەکەوە ژیان بژیت. بەڵام بەم رابەریەو ئەم میتۆدە کارکردنانەو بەم ستراکتورەی رێکخراوبونەی کە بەناوی دەوڵەتەوە هەیە ئەوەندە ئاسان نین.