راپۆرت
مادده‌هۆشبه‌ره‌كان بكوژی‌ مرۆڤه‌كان




Thursday, August 5, 2010
 
     

راپۆرت: شنه‌ی‌ شه‌ماڵ
ئه‌وه‌ی‌ ئێستا بۆته‌ یه‌كێك له‌ گرفته‌كانی‌ جیهان و به‌ ملیۆنه‌ها مرۆڤ ئالوده‌ی‌ بون مادده‌ هۆشبه‌ره‌كانه‌، هاوكات وڵاتانی‌ جیهان و سه‌دان رێكخراوی‌ هه‌رێمی‌ و جیهانی‌ له‌ هه‌وڵی‌ رێگریكردن له‌ به‌رهه‌مهێنان و به‌كارهێنانی‌ ئه‌و مادده‌یه‌دان، به‌ڵام تائێستا به‌ نهێنی‌ و ئاشكرا مادده‌هۆشبه‌ره‌كان به‌رهه‌مده‌هێنرێت و بازرگانیی‌ پێوه‌ده‌كرێت و به‌كارده‌هێنرێت.

مادده‌هۆشبه‌ره‌كان چه‌ند جۆرێكن كه‌ مرۆڤ به‌ به‌كارهێنانی‌ ئالوده‌ ده‌بێت له‌ سه‌ری‌ و به‌رگریی‌ جه‌سته‌یی‌ و زهنی‌ له‌ده‌ست ده‌دات، مادده‌هۆشبه‌ره‌كان هه‌ندێكیان به‌شێوه‌ی‌ له‌زگه‌ن یاخود بۆندارن، هه‌ندێكیشیان ده‌خورێنه‌وه‌ و هه‌ندێكیان هه‌ڵده‌مژرێن و هه‌ندێكیشیان وه‌ك جگه‌ره‌ ده‌كێشرێت و هه‌ندێكیشیان ده‌ستوێنرێت و دوكه‌ڵه‌كه‌ی‌ هه‌ڵده‌مژرێت (به‌شیشی‌ زۆرگه‌رم ده‌سوتێنرێت) و هه‌ندێكیشیان به‌شێوه‌ی‌ ده‌رزی‌ له‌خۆ ده‌درێت و چه‌ند جۆرێكیشیان به‌شێوه‌ی‌ حه‌ب و شروبن.

ترسناكترین هۆكار له‌ ژیاندا ئالوده‌بونه‌ به‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ كه‌سه‌كان یه‌ك وێنه‌یان هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان له‌ مێشكیاندا، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئالوده‌بون به‌و ماددانه‌ چاره‌سه‌ركردنیان نییه‌، له‌ڕاستیدا ده‌كرێت بڵێین مادده‌هۆشبه‌ره‌كان ڤایرۆسێكن چاره‌سه‌ر ده‌كرێن، به‌لاَم به‌ توانای‌ هزری‌. مه‌به‌ست له‌ ترسناكیی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئالوده‌بوه‌كان به‌ شێوازێكی‌ قۆناغ به‌ قۆناغ لاواز ده‌كات تا ده‌گاته‌ كوشتنیان، ئالوده‌بوانی‌ ئه‌و ماددانه‌ جگه‌ له‌و زیانه‌ ماددی‌ و جه‌سته‌ییانه‌ی‌ ده‌یكات كه‌سایه‌تیی‌ خۆشیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن و به‌ ته‌واوی‌ له‌ڕوی‌ جه‌سته‌یی‌ و هزرییه‌وه‌ له‌ كۆمه‌ڵگاكانیان داده‌بڕین.
گیرۆده‌بون به‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌ چه‌ند مه‌به‌ستێكی‌ تایبه‌تی‌ (شه‌خسی‌) له‌ دواوه‌یه‌ وه‌كو (ئازارچه‌شتن، كاریگه‌ریی ده‌وروبه‌ر، ده‌ره‌نجامه‌كان) كه‌سه‌كه‌ به‌كاری‌ ده‌هێنێت، به‌ڵام به‌ به‌كارهێنانی‌ ئه‌و ماددانه‌ مرۆڤ كه‌سایه‌تیی‌ خۆی‌ له‌ده‌ست ده‌دات و به‌ره‌و نه‌مانی‌ یه‌كجاره‌كی‌ هه‌نگاو ده‌نێت.


سه‌ره‌تایه‌ك بۆ باسكردنی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان:
بۆ باسكردن له‌ ناوه‌ڕۆكی‌ (مادده‌هۆشبه‌ره‌كان)، هه‌ڵسانگاندنیان بۆ خوێنه‌ر و به‌رزكردنه‌وی‌ بۆ دادگاكان، ده‌كرێت بڵێین هه‌مو جۆره‌كانی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ده‌رمانه‌ نا یاساییه‌كان، كه‌ گاریگه‌ریی‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ر جه‌سته‌و مێشكی‌ مرۆڤه‌كان، كه‌ به‌كارده‌هێنرێت وه‌كو یارمه‌تیده‌رێك بۆ خه‌ولێخستنێكی‌ قوڵ، یان حه‌ساندنه‌وه‌یه‌كی‌ جه‌سته‌ی و هه‌ستكردن به‌ نه‌بونی‌ هیچ ئازارێك له‌ ده‌رون و مێشكی‌ كه‌سه‌كه‌دا.
 (هیرۆین، حه‌شیش، سیارۆكا، ماری‌ گوانا و كافایین) ئه‌مانه‌ هه‌ندێكن له‌ ترسناكترین و مه‌ترسیدارترین جۆره‌كانی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان كه‌ وه‌ك ڤایرۆس خۆیان نیشان ده‌ده‌ن كه‌ هه‌ندێكیان وه‌كو ده‌مانچه‌یه‌ك ده‌ته‌قێن له‌ مێشكدا.

پزیشكی‌ بێهۆشكه‌ری‌ و مادده‌بێهۆشكه‌ره‌كان:
هه‌رچه‌نده‌ گفتۆكردن له‌ نێوان ئه‌م دو وته‌یه‌ زۆر گرانه‌، به‌لاَم ده‌بێت له‌ یه‌كتری‌ جودایان بكه‌ینه‌وه‌، وه‌ك (مۆرفین) كه‌ به‌ڕێژه‌یه‌كی‌ زۆر كه‌م به‌كارده‌هینرێت له‌ پێداویستییه‌ پزیشكییه‌كاندا بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ئازار، به‌لاَم به‌كارهێنانی‌ به‌بێ‌ چاودێریی‌ پزیشكی‌ ده‌بێته‌ كارێكی‌ نایاسایی‌ و قه‌ده‌غه‌كراو.
ئێستا ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌ كار بۆ دژایه‌تی‌ و نه‌هێشتنی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان ده‌كه‌ن ده‌ڵێن: پێویسته‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان تۆویان نه‌مێنێ‌ له‌سه‌ر زه‌ویدا، ئه‌گه‌ر وه‌كو سڕكه‌رێك یاخود ئازارشكێنیك به‌كاربهَنرێن، ئه‌وا توشبو ئالوده‌ ده‌بێت و ناتوانێت وازی‌ لێبهێنێت.

هۆكاری‌ به‌رگرتن له‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان:
چه‌ند هۆكارێك هه‌یه‌ له‌ پشت رێگه‌گرتن له‌ به‌كارهێنانی‌ مادده‌بێهۆشكه‌ره‌كان، هه‌رچه‌نده‌ له‌لایه‌ن پزیشكه‌كانه‌وه‌ به‌كارده‌هێنرێت ، چونكه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ هه‌ڕه‌شه‌كردن له‌ مرۆڤ و دوژمنی‌ كۆمه‌لاَیه‌تییه‌. ئه‌مه‌ش به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان كاریگه‌ریی‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ر هه‌مو بواره‌كانی‌ ژیانی‌ مرۆڤ، ته‌نانه‌ت ئه‌و كه‌سه‌ی‌ به‌كاریشی‌ ناهێنێ‌ هه‌ر گاریكه‌ریی‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ری‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ گیرۆده‌بێت به‌ ده‌ست كه‌سێكێكی‌ ئالوده‌بوه‌وه‌.
ئه‌و دۆخه‌ی‌ كه‌ هاولاَتی‌ ده‌یه‌وێت له‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان نزیك بێته‌وه‌ بریتین له‌: داڕمانی‌ باری‌ سۆزداری‌، نه‌بونی‌ كار، هه‌ژاری‌، تێكچونی‌ باری‌ ده‌رونی‌ (نه‌فسی‌) كه‌سه‌كه‌، جه‌خت كردنی‌ كۆمه‌لاَیه‌تی‌ و ئابوری‌ و چه‌ند ڤایرۆسێكی‌ تر كه‌وا ده‌كات بۆ په‌ناببه‌یته‌ به‌ر به‌كارهێنانی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان، به‌لاَم هه‌ندێ‌ جار ئالوده‌بون به‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان ناتوانرێت ده‌ستی‌ به‌سه‌ردا بگیرێت، وه‌كو ئه‌و بلاَوبونه‌وه‌ ترسناكه‌ی‌ له‌ ئێران و هه‌ندێك وڵاتی‌ تردا هه‌یه‌، چونكه‌ سیاسه‌تی‌ ئابوری‌ و مه‌رامی‌ تایبه‌تیی‌ میری‌ له‌ پشته‌.

ئه‌نجامی‌ به‌كارهێنانی‌ مادده‌ هۆشبه‌ره‌كان:
ترسناكی‌ له‌ وه‌رگرتنی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان ئه‌وه‌یه‌ ده‌بێته‌ روخاندنی‌ كه‌سایه‌تیی‌ ئه‌و كه‌سه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی‌ راسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ، كه‌ كار ده‌كاته‌ سه‌ر كه‌موكورتیی‌ ئابوری‌ و كۆمه‌لاَیه‌تی‌ به‌ شێوه‌یه‌كی‌ پله‌یی‌.
مادده‌ هۆشبه‌ره‌كان به‌كارهیچنه‌ره‌كانیان ئالوده‌ ده‌كه‌ن، كه‌ ده‌بێته‌ هۆكاری‌ له‌ ده‌ستچونی‌ هه‌مو بوارێك كه‌ پێیبه‌خشراوه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی‌ نادیار وه‌ك: (خۆكوشتن له‌ پێناویدا، له‌ده‌ستدانی‌ هاوڕێ‌ و كه‌سوكار، له‌یادچونی‌ شه‌ره‌ف و كه‌رامه‌ت)، چونكه‌ ئه‌و كه‌سه‌ی‌ یه‌كجار مادده‌ی‌ هۆشبه‌ر به‌كاربهێنێت زۆر قورس و زه‌حمه‌ته‌ ده‌ستبه‌رداری‌ بێت.
كاتێك توش بو به‌ شێوه‌یه‌كی‌ رێكوپێك یاخود به‌ باشی‌ به‌كاری‌ ده‌هێنێت، ده‌بێته‌ تێكدانی‌ سوڕی‌ خوێن و كه‌م خوێنی‌ كه‌ له‌گه‌ڵیدا گه‌وره‌ ده‌بێت و دیارده‌بێت له‌سه‌ر جه‌سته‌ی‌، به‌ شێوه‌یه‌ك لوتی‌ توش بو سور ده‌بێته‌وه‌ یان گۆڕانێكی‌ له‌ ناكاوی‌ به‌سه‌ردا دێت، ژێر چاوی‌ ده‌ئاوسێت و ناوچاوی‌ خوێنی‌ تێده‌ڕژێ‌ و به‌رده‌وام چاوی‌ ئاو ده‌كات، ده‌نگی‌ گڕ ده‌بێت و جه‌سته‌ی‌ لاواز ده‌بێت، پله‌ی‌ گه‌رمیی‌ جه‌سته‌ی‌ به‌رده‌وام نزمه‌، هه‌ندێك جاریش ده‌بێته‌ هۆی‌ داخوراندن و پوكانه‌وه‌.
 
مه‌به‌ست له‌ به‌كارهێنان و پشتبه‌ستن به‌ هۆشبه‌ره‌كان چیه‌؟
مادده‌ هۆشبه‌ره‌كان ژیانت ده‌گۆڕن له‌ بارێكی‌ ئاساییه‌وه‌ بۆ بارێك كه‌ ته‌نها به‌ ده‌ست لێدانیان هه‌سته‌كانیان كار ده‌كات، به‌ تایبه‌تی‌ باری‌ ده‌رونی‌ ده‌گۆڕیت بۆ باری‌ نه‌مان (غه‌یبوبه‌)، یاخود خه‌وێكی‌ قوڵ، چونكه‌ له‌ كاتی‌ خوێنبه‌ربوندا پێداویستیه‌ ترسناكه‌كان به‌كاردێت بۆ وه‌ستاندنه‌وه‌ی‌ خوێن به‌ربونه‌كه‌، به‌لاَم به‌داخه‌وه‌ چه‌ند كه‌سانێك له‌سه‌ری‌ رادێن و له‌ هه‌مو كاته‌كانی‌ ژیاندا به‌كاری‌ دێنن، به‌ وته‌ی‌ خۆیان گوایه‌ له‌ ئازاریان كه‌م ده‌بێته‌وه‌، به‌لاَم پسپۆڕان له‌ بواری‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ ئه‌مه‌ دوره‌ له‌ راستییه‌وه‌، چونكه‌ ته‌رك ناكرێت، مادده‌یه‌كیشه‌ كه‌ رۆژانه‌ به‌كاری‌ بهێنێ‌ وه‌كو ئاو خواردنی‌ لێدێت و هه‌مو كات تینوت ده‌بێت بۆی‌.


چه‌ند نمونه‌یه‌ك له‌ مادده‌ هۆشبه‌ره‌كان (پۆلێنه‌ زانستییه‌كان):
 *codeine
 *heroin
 *hydrocodone (vicodin, lortab)
 *morphine (MS contin )
 *oxycodone (Percocet, oxycontin )

ئه‌و هۆكاره‌ په‌یوه‌ندیدارانه‌ی‌ كه‌ واده‌كات ژیانت بخه‌یته‌ مه‌ترسییه‌وه‌ دوای‌ گیرۆده‌بونت
* كه‌سایه‌تی‌
* ژینگه‌ (هاولاَتیان، شوێنی‌ نیشته‌جێبون، جۆره‌ هه‌ڵوێستێك له‌ ناخته‌وه‌ داوای‌ بكات)
* ئازاری‌ بۆماوه‌یی‌ یاخود درێژخایه‌ن.
* له‌ یه‌كێك له‌ تاكه‌كانی‌ خێزانه‌كه‌ته‌وه‌ فێر بیت.
* گه‌ر جه‌سته‌ت هه‌ستیاربێت به‌رامبه‌ر مادده‌ هۆشبه‌ره‌كان.
* نزمیی‌ نه‌فسیه‌تی‌ و رازی‌ بون به‌ تاقی‌ كردنه‌وه‌ی‌.

چۆن توشبو ده‌پشكنرێت؟
له‌ نه‌خۆشخانه‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌كاندا ئه‌م تاقیكردنه‌وانه‌ ئه‌نجام ده‌درێ‌، به‌هۆی‌ چه‌ند دڵۆپێك میزی‌ توشبو، كه‌ ده‌ری‌ ده‌خات باری‌ كه‌سه‌كه‌ ئالوده‌بونێكی‌ گرانه‌ یاخود ده‌كرێت چاره‌سه‌ر بكرێت.

چۆن حاڵه‌تی‌ توشبو چاره‌سه‌ر ده‌كرێت له‌لایه‌ن پزیشكه‌كانه‌وه‌؟
كاتێك هاولاَتییان ئالوده‌ ده‌بن به‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌، یارمه‌تی‌ نادرێن له‌لایه‌ن ده‌ورو پشتیانه‌وه‌، به‌ڵكو ده‌ستبه‌جێ‌ بانگه‌وازی‌ ده‌كه‌ن، به‌لاَم ئه‌گه‌ر هه‌ر تاكێك له‌ ئێمه‌ هه‌ستێت به‌ ئامۆژگاری‌ كردن كه‌ ئه‌م حاڵته‌ ده‌كرێت سودی‌ هه‌بێت، چونكه‌ ئامۆژگاریی‌ ده‌وروبه‌ر كاریگه‌ریی‌ زیاتره‌ وه‌ك له‌ پزیشك.

كاتێك تاقیكردنه‌وه‌ ئه‌نجام درا و ده‌ركه‌وت، ئه‌و كه‌سه‌ ئالوده‌ بوه‌، ده‌ستبه‌جێ‌ له‌ نه‌خۆشخانه‌ ده‌هێڵرێته‌وه‌ و لێیده‌كۆڵنه‌وه‌ و هه‌وڵ ده‌ده‌ن چاره‌سه‌ری‌ بكه‌ن، به‌لاَم هه‌ندێك كه‌س به‌رگه‌ی‌ ناگرێت یان خۆی‌ ده‌كوژێت یان به‌ هه‌ر هۆكارێك بێت را ده‌كات بۆ په‌یداكردن و به‌كارهێنانه‌وه‌ی‌ سه‌رله‌نوێ‌، هاوكات كه‌سانێك هه‌ن ده‌یانه‌وێت چاره‌سه‌ر بكرێن به‌ هه‌وڵی‌ دكتۆر، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ كه‌ زۆر كه‌مو ده‌گمه‌ن روئه‌دات، پزیشكان هه‌ڵده‌ستن به‌ ئه‌نجام دانی‌ چه‌ند تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك.
ئه‌نجامی‌ تاقیكردنه‌وه‌كان له‌ روانگه‌ی‌ ئه‌م حاڵه‌تانه‌ی‌ خواره‌وه‌ ده‌ری ده‌خات حاڵه‌تی‌ توشبو چییه‌:
*خێرا لێدانی‌ دڵ
*بێهیزیی‌ جه‌سته‌ به‌مانای‌ زۆر لاوازه‌ كه‌ به‌رگری بكات
*گه‌وره‌ بونی‌ به‌رده‌وامی‌ بیلبیله‌ی‌ چاو
*ئاره‌قكردنه‌وه‌ی‌ به‌رده‌وام
*خه‌ست بونه‌وه‌ی‌ خوێن له‌ جه‌سته‌دا
*رشانه‌وه‌ی‌ به‌رده‌وام
*پوكانه‌وه‌ی‌ ماسولكه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی‌ زۆر سه‌ره‌نج راكێش
*سكچون
*به‌رزبونه‌وی‌ سنگ له‌ پیاو ئافره‌تا و زیادكردنی‌ مو

به‌كارهێنانی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان له‌ جیهاندا:
مادده‌هۆشه‌به‌ره‌كان له‌سه‌رتاسه‌ری‌ جیهان به‌كارده‌هێنرێن، به‌لاَم رێژه‌ی‌ له‌ ولاَتێكه‌وه‌ بۆ ولاَتێكی‌ تر جیاوازه‌، چونكه‌ به‌كارهێنان و بازرگانی‌ كردنی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان په‌یوه‌ندیی‌ هه‌یه‌ به‌ سیاسه‌تی‌ ئه‌و ولاَته‌وه‌، یاخود گاریگه‌ریی‌ حكومه‌ت تاچ راده‌یه‌ك پشتگیری‌ ده‌كات به‌شێوه‌یه‌كی‌ شاراوه‌ یان ناڕاسته‌وخۆ، هه‌روه‌ها هۆشیاریی‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‌ كه‌ چه‌ند ئاره‌زوی‌ هه‌یه‌ بۆ به‌كارهێنانی‌.
به‌شێوه‌یه‌كی‌ له‌راده‌به‌ده‌ر و به‌رچاو یه‌كه‌م ولاَت (كۆڵۆمبیا)یه‌ له‌ به‌كارهێنانی‌ ئه‌و ماددانه‌دا كه‌ نیوه‌ی‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‌ به‌م بواره‌وه‌ سه‌رقاڵه‌، دوه‌م ولاَت (پاكستان)ه‌.  هاوكات له‌ هه‌ریه‌كه‌ له‌ ولاَتانی‌: (ئه‌مه‌ریكا، مه‌كسیك، كازاخستان، روسیا، سوید، فینله‌ند، ئایرله‌ند، پۆڵه‌ند، ئیسپانیا، نیوزله‌ندا، هۆنگ كۆنگ، رۆمانیا، وڵاتانی‌ ئه‌فریقا، تایله‌ند، ژاپۆن، ئوسترالیا، هند، توركیا، ئێران...هتد) به‌ڕێژه‌یه‌كی‌ زۆر به‌كارهێنه‌ر و ئالوده‌بوی‌ ئه‌و ماددانه‌ هه‌یه‌.
به‌پێی‌ ئاماره‌ ره‌سمییه‌كانی‌ ساڵی‌ 2002 تێچوی‌ به‌كارهێنانی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان له‌ ئێران ده‌گاته‌ 24$ بیلیۆن، به‌ڵام رێژه‌كه‌ زیادی‌ كردوه‌ بۆته‌ 31$ بیلیۆن له‌ ساڵی‌ 2007 دا.

ئه‌و وڵاتانه‌ی‌ بازرگانی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كانی‌ تێدا ده‌كرێت:
به‌ پله‌ی‌ یه‌كه‌م له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتوه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكادا بازرگانی‌ به‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌ ده‌كرێت، جۆره‌ بازرگانیه‌كی‌ ناوخۆی‌ و ده‌ره‌كی‌ پێوه‌ ده‌كرێت، به‌ تایبه‌تی‌ له‌گه‌ڵ (مه‌كسیك)دا، كه‌ ئه‌و بازرگانییه‌ی‌ له‌نێوان بازرگانه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا و مه‌كسیك ده‌كرێت سالاَنه‌ به‌ بڕی‌ 321$ بیلیۆن دۆلار ده‌خه‌مڵێنرێت، هه‌ندێ‌ كات ئه‌م بازرگانیه‌ به‌ سنوره‌كاندا تێپپه‌ڕ ده‌بن و ده‌ستگیر ناكرێن، چونكه‌ به‌رژه‌وه‌ندیی‌ سیاسیی‌ له‌ پشته‌.

له‌ئێستادا ئه‌م بازرگانییه‌ له‌ گه‌شه‌كردندایه‌ و مه‌ترسی و هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌ له‌سه‌ر دانیشتوانی‌ جیهان، به‌ گوته‌ی‌ هاولاَتیه‌كی‌ مه‌كسیكی‌ كه‌ 5 ساڵه‌ بازرگانی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان ده‌كات و له‌ یه‌كێك له‌ ولاَته‌ ئیسلامیه‌كان ده‌ستگیر كراوه‌، ده‌ڵێت: "باشترین بازرگانی‌ بۆ ئێمه‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان بوه‌، چونكه‌ داهاتێكی‌ زۆر باشی‌ هه‌بوه‌، به‌ بازرگانیكردن به‌ كه‌مێكه‌وه‌ قازانجێكی‌ زۆرت وه‌ده‌ست ده‌كه‌وێت".

هاوكات بازرگانیكردن به‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌ له‌ ئه‌مڕۆدا ته‌واوی‌ جیهانی‌ گرتۆته‌وه‌ به‌جۆرێك كه‌ له‌ هیچ وڵاتێكی‌ دنیادا نییه‌ به‌كارهێنه‌ری‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان نه‌بێت، بۆیه‌ ده‌توانرێت بوترێت بازرگانیكردن به‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌ ره‌هه‌ندێكی‌ جیهانیی‌ وه‌رگرتوه‌.

ئه‌م نه‌خشه‌یه‌ی‌ خواره‌وه‌ هێڵكاریی‌ بازرگانیكردنه‌ به‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌: (هێڵی‌ سه‌وز: بازرگانیكردن به‌ كۆكایین)، (هێڵی‌ سور: بازرگانیكردن به‌ ئۆپیوم و به‌رهه‌مه‌كانی‌)، (چوارگۆشه‌ی‌ سور: ناوچه‌ی‌ گه‌شه‌كردنی‌ ئۆپیوم)، (چوارگۆشه‌ی‌ ره‌ش:ناوچه‌ی‌ گه‌شه‌كردنی‌ كۆكایین). 


 

ته‌مه‌نی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان به‌كارده‌هێنن:
هه‌رچۆن بازرگانی كردن به‌و ماددانه‌وه‌ و به‌كارهێنانی‌ كۆی‌ جیهانی‌ گرتۆته‌وه‌، ئاواش سه‌رجه‌م ته‌مه‌نه‌كانی‌ گرتۆته‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وانه‌ی‌ ئالوده‌ی‌ ئه‌و ماددانه‌ ده‌بن زیاتر له‌ ته‌مه‌نی‌ (15-19)وه‌ گیرۆده‌ ده‌بن و ده‌ست به‌ به‌كارهێنانی‌ ئه‌م ماددانه‌ ده‌كه‌ن، به‌لاَم ئه‌م رێژه‌یه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی‌ پله‌ییه‌و له‌ ولاَتێكه‌وه‌ بۆ ولاَتێكی‌ تر جیاوازه‌.

هه‌رێمی‌ كوردستان و مه‌ترسیی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان
هه‌رێمی‌ كوردستانیش وه‌ك هه‌مو شوێنه‌كانی‌ تری‌ جیهان، به‌ده‌ر نییه‌ له‌ ئالوده‌بوانی‌ مادده‌ هۆشبه‌ره‌كان و له‌ رۆژی جیهانیی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی ماده‌ هۆشبه‌ره‌كاندا، یه‌كێتیی زانایانی ئاینی له‌ هۆڵی زانایان له‌ هه‌ولێر، كۆڕێكی رۆشنبیریی سازكرد و تیایدا به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی نه‌هێشتنی ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان رایگه‌یاند: له‌ كوردستاندا نزیكه‌ی 1500 ئالوده‌بوی ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان هه‌یه‌ و ژماره‌یه‌كیشیان له‌رێگه‌ی چاكسازییه‌وه‌ وازیان له‌به‌كارهێنانی ئه‌و مادانه‌ هێناوه‌.

ئه‌مه‌ش له‌ كاتێكدایه‌ به‌هۆی‌ نه‌بونی‌ زانیاری‌ ته‌واو له‌سه‌ر چه‌ندێتی‌ توشبوان و به‌كارهێنانی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كان به‌ نهێنی‌ له‌لایه‌ن خه‌ڵكانێكه‌وه‌، ژماره‌ی‌ ته‌واوه‌تی‌ ئالوده‌بوانی‌ ئه‌و ماددانه‌ له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان به‌ته‌واوی‌ نازانرێت.

له‌ كۆڕه‌كه‌دا هه‌ر یه‌ك له‌ فه‌رسه‌ت دۆڵه‌مه‌ری‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتیی نه‌هێشتنی ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان ‌و عه‌بدولره‌حمان سدیق، سه‌رۆكی سه‌نته‌ری‌ پرد بۆ توێژینه‌وه‌، لێكۆڵینه‌وه‌كانی خۆیان پێشكه‌شی ژماره‌یه‌ك زانای ئاینی كرد بۆئه‌وه‌ی بتوانن له‌ رێگه‌ی وتاره‌كانی رۆژی هه‌ینیه‌وه‌ خه‌ڵك له‌ مه‌ترسیه‌كانی ئه‌و مادانه‌ ئاگادار بكه‌نه‌وه‌.

عه‌بدولره‌حمان صدیق، سه‌رۆكی سه‌نته‌ری‌ پرد، ئاماژه‌ی به‌وه‌كرد كه‌ ئه‌ركی په‌له‌مان‌و حكومه‌ت‌و سه‌رجه‌م جه‌ماوه‌ره‌ پێكه‌وه‌ به‌ره‌نگاری‌ ئه‌و دیارده‌یه‌ ببنه‌وه‌ و داواشی له‌ زانایانی ئایینی كرد كه‌ پێویسته‌ رۆڵی مه‌زن ببینن و به‌ "توێژێكی زۆر كاریگه‌ر"ی ناو كۆمه‌ڵگه‌ وه‌سفی كردن.

فه‌رسه‌ت دۆله‌مه‌ری‌، به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی نه‌هێشتنی ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان، وتی: "زۆر هه‌وڵ دراوه‌ كوردستان بكرێته‌ پردێك بۆ په‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان، به‌ڵام خۆشبه‌ختانه‌ ئێمه‌ توانیمان كۆنتڕۆڵی بكه‌ین" و به‌ "تیرۆری هێواش" وه‌سفی كرد.

دۆله‌مه‌ری له‌ درێژه‌ی‌ وتاره‌كه‌یدا رایگه‌یاند: ئێستا له‌ كوردستاندا نزیكه‌ی‌ (1500) كه‌س گیرۆده‌ی‌ خواردنی ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان بوه‌، كه‌ ئه‌و رێژه‌یه‌ پێویستی به‌ هاوكاری‌ هه‌مو لایه‌كه‌ له‌ خانه‌واده‌ ‌و زانایان ‌و ته‌واوی‌ پێكهاته‌كانی‌ كوردستان، به‌ڵام له‌ناو ئه‌وانه‌ زۆریان له‌ رێگه‌ی‌ چاكسازییه‌وه‌ چاك بونه‌ته‌وه‌ ‌و ئێستا وه‌ك مرۆڤێكی ئاسایی كاره‌كانی‌ خۆیان ده‌كه‌ن، هه‌روه‌ها ئێستا (152) ئالوده‌بو له‌ زیندانه‌كاندان و له‌وانه‌ (28) كه‌سیان به‌ندكراوی یه‌كجارین.

دێڤد هوی، به‌رپرسی سه‌نته‌ری خێزانی مه‌سیحی له‌ به‌ریتانیا، كه‌ سه‌نته‌رێكی خزمه‌تگوزارییه‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئالوده‌بوانی ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان رایگه‌یاندوه‌: سه‌نته‌ره‌كه‌یان ئاماده‌یه‌ به‌بێ به‌رامبه‌ر چاره‌سه‌ری ئه‌و كه‌سانه‌ بكات كه‌ له‌ كوردستاندا دوچاری ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان ده‌بن.


له‌سه‌ردانێكی‌ شاندی‌ وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقاف و كاروباری‌ ئاینی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بۆ سه‌نته‌ری‌(خێزانی‌ مه‌سیحی‌)ی‌ به‌ریتانی‌ كه‌ به‌شێكه‌ له‌رێكخراوی‌ (جابیز)ی‌ ئاینی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ و كاری‌ سه‌ره‌كی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌ ئه‌و كه‌س و خێزانانه‌یه‌ كه‌ به‌هه‌ر هۆیه‌ك دوچاری‌ ئالوده‌بون ده‌بێت، به‌تایبه‌تیش ئالوده‌بون به‌ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان و لادانی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌، (دێڤد هوی‌) به‌رپرسی‌ سه‌نته‌ره‌كه‌ به‌ شاندی وه‌زاره‌تی ئه‌وقافی راگه‌یاندوه‌: ساڵانه‌ له‌سه‌نته‌ره‌كه‌ی‌ ئه‌واندا نزیكه‌ی‌ 25 خێزانی‌ ئالوده‌بو به‌ماده‌هۆشبه‌ره‌كان و لاده‌ره‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان له‌سه‌رتاسه‌ری‌ جیهاندا چاره‌سه‌ر ده‌كرێن و هه‌وڵ ده‌ده‌ن به‌هۆی‌ ئاین و و په‌روه‌رده‌ و به‌كارخستنی‌ ئالوده‌بوه‌كانه‌وه‌، ئه‌و كه‌سانه‌ بگه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ ناو كۆمه‌ڵگا و چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌كانیان بكه‌ن.
هه‌مو ئه‌مانه‌ش به‌بێ‌ به‌رامبه‌ر ده‌كه‌ن.

وتیشی: ئاماده‌ین له‌هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌ پێشوازی‌ له‌هه‌ر كه‌سێك بكه‌ن كه‌ كێشه‌ی‌ ئالوده‌بونی‌ به‌ماده‌هۆشبه‌ره‌كان هه‌بێت یان كێشه‌ی‌ دابرانی‌ له‌كۆمه‌ڵگا هه‌بێت.

به‌رپرسی‌ سه‌نته‌ره‌ به‌ریتانیه‌كه‌ ئه‌وه‌شی‌ راگه‌یاند: كه‌ شوێن و هۆیه‌كانی‌ سه‌رله‌نوێ‌ بونیادنانه‌وه‌ی‌ كه‌سایه‌تی‌ مرۆڤه‌كانیان له‌به‌ریتانیا ئاماده‌یه‌ و له‌و سه‌نته‌ره‌دا خاوه‌ن كێشه‌ و ئالوده‌بوه‌كان فێری‌ كاری‌ ده‌ستی‌ و متمانه‌به‌خۆبون ده‌كرێن و ده‌گه‌رێنرێنه‌وه‌ بۆ كۆمه‌ڵگا.

له‌ ماوه‌ی‌ پێنچ ساڵدا زیاتر له‌ 40 كیلۆ له‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كانی‌ (تریاك و حه‌شیش و هیرۆین و شیشه‌) ده‌ستی‌ به‌سه‌ردا گیراوه‌و هاوكات به‌ تۆمه‌تی‌ به‌كارهێنان و بازرگانی‌ كردن به‌و مادانه‌وه‌ زیاتر له‌ (300) كه‌س ده‌ستگیر كراون، به‌ڕێوه‌به‌ری‌ هۆبه‌ی‌ نه‌هێشتنی‌ ماده‌هۆشبه‌ره‌كان له‌ ئاسایشی‌ سلێمانیش ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات، كه‌ تا ئێستا به‌كارهێنانی‌ ماده‌هۆشبه‌ره‌كان له‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندا ته‌نها وه‌ك حاڵه‌ت مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت و نه‌بۆته‌ دیارده‌.

ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر عه‌مید جه‌لال ئه‌مین به‌گ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ هۆبه‌ی‌ نه‌هێشتنی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان له‌ ئاسایشی‌ سلێمانی‌ له‌ لێدوانێكدا به‌ سبه‌ی‌ راگه‌یاند: هۆبه‌ی‌ نه‌هێشتنی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان له‌ ساڵی‌ ( 2005 تا 2010)، توانیویه‌تی‌ ده‌ستبگرێت به‌سه‌ر زیاتر له‌ (40) كیلۆ له‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كانی‌ (تریاك و حه‌شیش و هیرۆین و شیشه‌)دا.

وتیشی‌: دوای‌ ده‌ست به‌سه‌ردا گرتنی‌ ئه‌و مادانه‌ به‌ فه‌رمانی‌ دادوه‌ر و به‌ به‌رچاوی‌ كه‌ناڵه‌كانی‌ راگه‌یاندنه‌وه‌ له‌ سوتێنگه‌ی‌ تایبه‌تدا ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان سوتێنراون.

عه‌مید جه‌لال ئه‌مین به‌گ ئه‌وه‌شی‌ خسته‌ڕو، كه‌ له‌ ساڵی‌ (2005 تا 2010) زیاتر له‌ (300) كه‌س به‌ تاوانی‌ به‌كارهێنان و بازرگانی‌ كردن به‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌ ده‌ستگیر كراون.
به‌ڕێوه‌به‌ری‌ هۆبه‌ی‌ نه‌هێشتنی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان له‌ ئاسایشی‌ سلێمانی‌، ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌، كه‌ به‌كارهێنان و كێشانی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ته‌نها له‌ چوارچێوه‌ی‌ چه‌ند حاڵه‌تێكدایه‌ و تا ئێستا نه‌بۆته‌ دیارده‌.

به‌ وته‌ی‌ به‌رپرسانی‌ به‌شی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان له‌ ئاسایشی‌ هه‌ولێر ‌و سلێمانی‌، رێژه‌ی‌ هاورده‌كردنی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان بۆ ناو هه‌رێم له‌ زیادبوندایه‌، به‌ به‌راورد به‌ ساڵانی‌ رابردو.
فرسه‌ت دۆڵه‌مه‌ڕی‌، به‌ڕێوه‌به‌ری‌ هۆبه‌ی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان له‌ ئاسایشی‌ هه‌ولێر، له‌ لێدوانێكدا بۆ (رۆژنامه‌) جه‌ختی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌، كه‌ ساڵ‌ به‌ ساڵ‌ هاتنی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان به‌تایبه‌ت حه‌شیش ‌و تلیاك بۆ ناو هه‌رێمی‌ كوردستان له‌ زیادبوندایه‌، ئه‌مساڵیش ژماره‌یه‌كی‌ زۆر به‌هۆی‌ بازرگانیكردن ‌و به‌كارهێنانی‌ ئه‌و مادانه‌وه‌ ده‌ستگیركراون ‌و بڕێكی‌ زۆریش له‌ تلیاك ‌و حه‌شیش ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه‌.
به‌رپرسانی‌ ئاسایشی‌ هه‌رێم، هۆكاری‌ زیادبونی‌ بازرگانیكردن ‌و به‌كارهێنانی‌ ئه‌و مادانه‌ له‌ هه‌رێم ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ كۆنترۆڵنه‌كردنی‌ سنوره‌كان له‌گه‌ڵ‌ توركیا و ئێران، كه‌ تائێستا توانراوه‌ ته‌نیا له‌ (30%) كۆنترۆڵ‌ بكرێن.

له‌ سنوری‌ پارێزگای‌ سلێمانیش، به‌ وته‌ی‌ جه‌لال ئه‌مین به‌گ، به‌ڕێوه‌به‌ری‌ به‌شی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان له‌ ئاسایشی‌ سلێمانی‌، له‌ماوه‌ی‌ (5) ساڵی‌ رابردودا زیاتر له‌ (42) كیلۆگرام ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر ‌و زیاتر له‌ (350) كه‌س به‌ تۆمه‌تی‌ بازرگانیكردن ‌و به‌كارهێنانی‌ تلیاك ‌و حه‌شیش ده‌ستگیركراون، كه‌ رێژه‌یه‌كی‌ زۆری‌ ئه‌و مادانه‌ له‌ ئه‌فغانستانه‌وه‌ له‌ رێگه‌ی‌ سن‌وره‌كانی‌ ئێرانه‌وه‌ به‌ قاچاغ ده‌هێنرێنه‌ هه‌رێم.
به‌رپرسی‌ به‌شی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان له‌ ئاسایشی‌ هه‌ولێر ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد پێویسته‌ حكومه‌ت گرنگی‌ زیاتر به‌م ده‌زگایانه‌ بدات ‌و كارابكرێن ‌و نه‌خۆشخانه‌ی‌ تایبه‌تیش بۆ ئالوده‌بوانی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان دروستبكرێت، نه‌ك بخرێنه‌ زیندانه‌وه‌.

له‌ ماوه‌ی‌ 5 ساڵی‌ رابردودا زیاتر له‌ 42 كیلۆگرام ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر و زیاتر له‌ 350 كه‌س به‌ تۆمه‌تی‌ بازرگانی‌ و به‌كارهێنانی‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر له‌به‌شی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كانی‌ ئاسایشی‌ سلێمانی‌ ده‌ستگیركراون، كه‌ 25 كه‌سیان به‌ هۆی‌ بازرگانیكردن به‌و مادانه‌وه‌ سزای‌ زیندانی‌ هه‌میشه‌ییان به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه‌ و رێژه‌كه‌ی‌ تر به‌چه‌ند ساڵێك سزای‌ زیندانی‌ دراون.

جه‌لال ئه‌مین به‌گ لێپرسراوی‌ به‌شی‌ مادده‌هۆشبه‌ره‌كانیش له‌ ئاسایشی‌ سلێمانی‌ رایگه‌یاند: له‌ ماوه‌ی‌ رابردودا توانراوه‌ به‌رێژه‌ی‌ 30% كۆنترۆڵی‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر بكه‌ن و 70% كۆنترۆڵ نه‌كراوه‌.
داوشیكرد ده‌سه‌ڵات ده‌زگایه‌كی‌ تایبه‌ت بكاته‌وه‌ و ئامێر و كارمه‌ندی‌ پێویستیان بۆ دابینبكات.
له‌چوارچێوه‌ی‌ قه‌ڵاچۆكردنی‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر و بازرگانیكردن به‌و ماده‌یه‌، بڕی‌ 15 كیلۆ و 800 گرام تركیاك و حه‌شیش سوتێنرا كه‌ له‌لایه‌ن سێ‌ كه‌سی‌ عێراقی‌ و كه‌سێكی‌ ئێرانییه‌وه‌ ساڵی‌ 2008 هێنراوه‌ته‌ هه‌رێمی كورستان.

لێپرسراوی‌ به‌شی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد كه‌ سه‌رچاوه‌ی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان وڵاتی‌ ئه‌فغانستانه‌ و له‌ رێی‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ ئێرانه‌وه‌ ده‌هێنرێته‌ هه‌رێمی‌ كوردستان.

به‌هۆی‌ درێژی‌ سنوری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان، كه‌ زیاتر له‌ 500 كیلۆمه‌تره‌ له‌گه‌ڵ كۆماری‌ ئیسلامی‌ ئێران، له‌دوای‌ ساڵی‌ 2003وه‌ بازرگانیكردن به‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر په‌ره‌یسه‌ندوه‌ و شاره‌زیانی بواری‌ قه‌ڵاچۆكردنی‌ ئه‌و ماده‌یه‌ پێیانوایه‌ بۆ رێگرتن و بنه‌بڕكردنی‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر، ده‌بێت حكومه‌ت ده‌زگای‌ كارا و سه‌ربه‌خۆ دروستبكات كه‌ راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی‌ به‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆوه‌ هه‌بێت.


له‌ ئامارێكی‌ ساڵانه‌ی‌ خۆیدا سه‌باره‌ت به‌و كاروچالاكیانه‌ی‌ له‌ ماوه‌ی‌ ساڵی‌ رابردودا ئه‌نجامیان داوه‌ له‌ هه‌ردو ده‌ڤه‌ری‌ بتوێن و پشده‌ر، ئاسایشی‌ راپه‌ڕین ئاماژه‌ به‌ چه‌ندین كار و چالاكی‌ ده‌كات كه‌ له‌ سنوره‌كانیان ئه‌نجامیانداوه‌.

لوقمان محه‌مه‌د لێپرسراوی‌ به‌شی‌ راگه‌یاندنی‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ ئاسایشی‌ راپه‌ڕین به‌ سبه‌ی‌ راگه‌یاند‌:له‌ ساڵی‌ رابردوه‌وه‌ تا ئێستا 17 كه‌س به‌هۆی‌ به‌كارهێنانی‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر ده‌ستگیركراون.

 
     Print     Send this link     Add to favorites

بیروڕا
كامبار
 ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌ تلیاك وماده‌ هۆشبه‌ره‌كان كـــــــێــــــن؟ ؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌زه‌ویو زاری خه‌ڵكه‌وه‌كـــــــێــــــن؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌ خراپ كردنی جاده‌كان بۆ ئه‌وه‌ی ئوتوموبیلی ئه‌م خه‌ڵكه‌ خراپ بێت وله‌ صین وه‌ موادی ده‌ره‌جه‌ خراپ بێنن كـــــــێــــــن؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌ سامانه‌ سروشتیه‌كانه‌وه‌ كـــــــێــــــن؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌‌كوردایه‌تیه‌وه‌ دوورن له‌ كوردایه‌تی و نیشتمان خوازیه‌وه‌كـــــــێــــــن؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌ تلیاك وماده‌ هۆشبه‌ره‌كان كـــــــێــــــن؟
كامبار
 ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌ تلیاك و ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان كـــــــێــــــن؟ ؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌زه‌وی و زاری خه‌ڵكه‌وه‌ كـــــــێــــــن؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌ خراپ كردنی جاده‌كان بۆ ئه‌وه‌ی ئوتوموبیلی ئه‌م خه‌ڵكه‌ خراپ بێت وله‌ صینه‌وه‌ موادی ده‌ره‌جه‌ خراپ بێنن كـــــــێــــــن؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌ سامانه‌ سروشتیه‌كانه‌وه‌ كـــــــێــــــن؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌‌كوردایه‌تیه‌وه‌ دوورن له‌ كوردایه‌تی و نیشتمان خوازیه‌وه‌كـــــــێــــــن؟ ئایا ئه‌وانه‌ی كه‌ بازرگانی ده‌كه‌ن به‌ تلیاك وماده‌ هۆشبه‌ره‌كان كـــــــێــــــن؟
dana
 trsnaktren qezawantrn kara agar mrov beyawe lalasare dawlamnd bettt chonka abettt lanaw berdi ni mroj ham wa weran boni dawlat mn pem waya abet dawlat zortren sza dabni bo aw kasanae ka ayanawe lasar xweni mrov parayan dast bkawe aw mada trsnaka esta ba gshte la jehanda blawa kurdistan la jer pardae dasalati puk pdk lataw brdni froshtni nawt agayan la tagra halparstakan namawa wa doe grtnishyan zoo baralayan akan naboni xalke ba azmwn ama hokarakayati garan agar la iraq bataebate wa kurdistan ba goshte kase begeraya sza la sedaradani bw balam esta rojana ba kilo agiret ka gawratrin kara dwai mawayak baralae dakan boya lasar 7kwmata ka hoshyare bdat ba xalke la hokare slbi am madana ka abetta malwerankrdn warega grtn law kasanae ka hawrdae kurdistani akan ba szai qorsss wa ptaw krdni sar snorakani kurdistan hiwadarm ka mrovi kurd dor bettt law karana wa tosh nabeni aw shtani abett lanawbrdni mrov lalaya wlatanawa kare bashi bo bkre bo namani wa bnnbrkrdni
barzan
 Barezan! Iam a specialist in drug addiction running a specialist clinic in United Kingdom for patients with drug addiction if anyone is interested to know more about drug addictions and its management please contact me through my email address Thanks Barzan
layan sdiq
 ده‌ستت خۆش بێت راپۆرتێكی زۆر گرنگت وروژاندووه‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان كێشه‌ی زۆربه‌ی وڵاتانی جیهانه‌ بۆیه‌ پێویسته‌ هه‌موو كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك هه‌وڵی بنبركردنی بیات ده‌ستت خۆش بێت سه‌ركه‌وتوو بیت.
omed issa
 من ته‌نیا نمونه‌ک ده‌هێنمه‌وه‌ له‌ سوید کات جۆرێکی ماده‌ی هۆشبه‌ر حسابی بۆ ده‌کرێ ،کات له‌ سۆماڵیا به‌ دره‌ختی پیرۆز، خۆراکی ڕۆحی ناوی ده‌به‌ن ،به‌ کرده‌وه‌کی کۆمه‌ڵایه‌تی ناوی ده‌به‌ن چه‌ند خێزانێک کۆده‌بنه‌وه‌و ئه‌و گه‌ڵایه‌ ده‌جوون تا سه‌رخۆش ده‌بن ،یه‌مه‌ن و ئه‌سیوپیا،کێنیا کات زۆر ئاساییه‌ جوینی،له‌ سوید کات له‌ناو جالیه‌ی سۆماڵیا کێشه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی دروست کردوه‌ نمونه‌ جیابونه‌وه‌ ،زۆربه‌ی ئه‌و خێزانانه‌ له‌سه‌ر دائیره‌ی کاروباری کۆمه‌ڵایه‌تی ده‌ژین یانی بیمه‌ی سۆسیالیان پیاوه‌کانیان کاتی پێده‌کڕن ئێستا کێشه‌کی گه‌وره‌ی سویده‌ ،هه‌وڵی زۆر هه‌یه‌ بۆ چاره‌کردن و بنبڕکردنی، به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ و نوسینی زانستی کارێکی پیرۆزن.
 
بیروڕای خۆت بنێره‌

تکایه‌ له‌ ناردنی هه‌ر سه‌رنج و بۆچونێکدا ره‌چاوی ئه‌م تێبینیانه‌ بکه‌:
                     

1 – ده‌توانیت راو بۆچوونه‌که‌ت به‌ رێنوسی عه‌ره‌بی یان لاتینی بنێریت.

2 – نوسینه‌که‌ت دووربێت له‌ ناو زراندن.

3 – سبه‌ی بۆی هه‌یه‌ ئه‌و برگانه‌ لا بدات که‌ بڵاوکردنه‌وه‌یان سایته‌که‌ روبه‌روی لێپێچینه‌وه‌ی یاسایی ده‌کاته‌وه‌.

4 – سبه‌ی بۆی هه‌یه‌ راوبۆچونه‌کان له‌ شوێنی دیکه‌دا بۆ مه‌به‌ستی رۆژنامه‌وانی و توێژینه‌وه‌ به‌کاربهێنێته‌وه‌.

5 - ئه‌و راوبۆچوونانه‌ی بڵاوده‌کرێنه‌وه‌ گوزارشت له‌ راوبۆچوونی سبه‌ی ناکه‌ن.

 
ناو :
 
ئیمه‌یڵ :
   
  
بیروڕا :
   
  
 
 
نه‌وت، ئاشكراكردنی‌ داهاتێكی‌ ونبو
روداوی‌ هاتوچۆ؛ تیرۆری‌ سپی!
هه‌ولێر و به‌غدا...ناکۆکییه‌کان له‌سه‌ر چین؟
لیبیا؛ له‌ دیكتاتۆریه‌وه‌ بۆ ئازادی‌
له‌ چاوه‌ڕوانی بڕیاره‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێمدا؟!
گرانیه‌ گه‌وره‌كه‌؛ قه‌یرانی‌ گرانی‌ نرخ بازاڕه‌كانی‌ كوردستان ده‌ته‌نێته‌وه‌
سه‌عدییه‌ و جه‌له‌ولا؛ دوباره‌بونه‌وه‌ی سیناریۆکان
كـــــــــــــــــــێـــــــــــشــــــــــــــــــه‌ی كـــــــــــــــــــــــورد
له‌شفرۆشی‌ هه‌ڕه‌شه‌ له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌كات
له‌ به‌ ده‌وڵه‌تبونی‌ باشوری‌ سودانه‌وه‌ بۆ ده‌وڵه‌تی كوردی‌
راپۆرتی‌ ناوه‌ندی لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ ئابوری‌ سه‌باره‌ت به‌ هێزه‌كانی‌ ناوخۆ ‌و پێشمه‌رگه‌
په‌رله‌مان، بۆ په‌سه‌ندکردنی یاسا و چاودێری یان ئیمتیازات؟
ئه‌نجومه‌نی ئاسایش: ده‌زگایه‌کی نیشتیمانی یان ئه‌نجومه‌نێكی‌ مه‌ترسیدار؟!
هه‌رێم له‌چاوی‌ جیهانه‌‌وه‌
بێسه‌روشوێنكراوانی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ... ئه‌نفالێكی‌ تر
پڕۆژه‌کانی ئۆپۆزسیۆن بۆ چاکسازیی ریشه‌یی
سه‌ندیكایه‌كی‌ نوێ بۆ به‌رگریكردن له‌ رۆژنامه‌نوسان...
ورده‌كاری‌ كه‌موكوڕییه‌كانی‌ بودجه‌ی‌ 2011
په‌یامی‌ فراكسیۆنی‌ گۆڕان ده‌رباره‌ی‌ بودجه‌ی‌ 2011 بۆ په‌رله‌مان و رای‌ گشتی‌
بودجەی ئەمساڵ بگەڕێتەوە یان په‌سه‌ند بكرێت؟
دوای‌ سه‌ركوتكردنی‌ خۆپیشانده‌ران چی‌؟
به‌ به‌ڵگه‌...
هه‌ڕاج كردنی خاكی كوردستان
بکوژه‌کان ئازادن...
وه‌به‌رهێنانه‌ یان له‌بنهێنان...
هه‌ڕاجكردنی‌ خاكی‌ كوردستان
زمانی‌ به‌یاننامه‌كان نه‌خشه‌ رێگای‌ چاره‌سه‌ره‌؟
كورده‌كان له‌سه‌ر شه‌قامن
پرۆژه‌ی ده‌ستوری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان
حیزب وه‌ك ئافاتێكی‌ گه‌وره‌ بۆ میلله‌ت
به‌حیزبیكردنی‌ بۆنه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان
حیزب وەك ئافاتێكی گەورە بۆ میللەت
بودجەیەكی پڕ لە كارەسات
هه‌ولێر؛ ده‌زگا ئه‌منییه‌كان چی‌ ده‌كه‌ن؟
سەرا کرا بە مەیدانی تەحریر
پانۆرامای‌ خۆپیشاندانه‌كان...
"ده‌نگی‌ گه‌نج و فیشه‌كه‌كانی‌ ده‌سه‌لاَت"
به‌ڵگه‌نامه‌كانی‌ گه‌نده‌ڵی‌!!!
هه‌رێم؛ مانگێک له‌خۆپیشاندان و ناڕه‌زایی
رونــاكـبیران هـۆشـداری دەدەنە دەسەڵات
كاره‌با له‌ بێ‌ پلانی‌ حكومه‌تدا
گه‌لی‌ میسریش سورن له‌سه‌ر گۆڕان
میسر، له‌ لێواری ئاڵوگۆڕدا
به‌ یاساییکردنی ده‌زگا حیزبیه‌کان؟!
به‌ڵگه‌نامه‌كانی‌ ویكیلیكس سه‌باره‌ت به‌ بنه‌ماڵه‌ فه‌رمانڕه‌واکه‌ی تونس
گه‌لی تونس بڕیاری ژیانیدا و سه‌رۆك هه‌ڵات
له‌پێناو بناغه‌یه‌كی ده‌ستوری ته‌ندروست بۆ سیسته‌می حكومڕانی "پڕۆژه‌ی پلانی چاكسازی یاسایی له‌ سیسته‌می په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستان-عێراقدا"
په‌رله‌مانێكی‌ داخراو به‌ڕوی‌ راگه‌یاندندا
پانۆرامای گرنگترین روداوه‌کانی ساڵی 2010
به‌ ژماره‌ و سه‌لماندن پاشه‌كشه‌ی‌ كورد له‌ به‌غدا
په‌رله‌مانتاران، ئاگاداری‌ بودجه‌ی‌ په‌رله‌مان نین
خۆپیشاندان به‌رده‌وام ده‌بێت
بودجه‌ی‌ (2011) كێشه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم ‌و به‌غدا قوڵتر ده‌كاته‌وه
چۆن چاکسازی له‌ په‌رله‌مانی کوردستاندا بکرێت؟
بلۆکه‌کانی نه‌وتی هه‌رێم
بارزانی‌ حكومه‌ت له‌ بێگاری‌ حیزب رزگار ده‌كات؟
ته‌ندروستی‌ پێویستی به‌ گۆڕانه‌
کوردو حکومه‌تی داهاتوی عێراق
په‌رله‌مان ‌ئازادیی خۆپیشاندان به‌رته‌سك ده‌کاته‌وه‌
كشانه‌وه‌ی‌ گۆڕان
ئاگربڕی‌ په‌كه‌كه‌ له‌ نێوان به‌رده‌وامی‌ و پچڕاندا!
كابینه‌ی‌ شه‌شه‌م؟!
یه‌كێتی‌و پارتی‌، یاسای حیزبه‌كان پێشێل ده‌كه‌ن
ده‌سته‌ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ هه‌رێم بۆ؟
نەوتی کوردستان لە نێوان کێشەکانی، دەرهێنان و فرۆشتن و هەناردەکردندا...
هه‌نگاوێك به‌ره‌و چاكسازیی‌... با له‌ په‌رله‌مانه‌وه‌ ده‌ست پێبكه‌ین
پێشێلكردنی‌ ئازادی‌ راده‌ربڕین ده‌سه‌ڵات روبه‌ڕوی‌ ره‌خنه‌ ده‌كاته‌وه‌ *
مافی ئازادی‌ راده‌ربڕین له‌ هه‌رێم ده‌بێته‌ جێگه‌ی‌ گومانی‌ رێكخراوه‌ جیهانییه‌كان
دژایه‌تی‌ به‌رته‌سككردنه‌وه‌ی‌ ئازادیی‌ راده‌ربڕین فراوان ده‌بێت
ده‌ستوری‌ نوێی‌ توركیا و كورد
رۆژنامه‌گه‌ری‌ له‌ژێر نه‌شته‌ری‌ ده‌سه‌ڵاتدا
ده‌سته‌ی‌ داكۆكیی‌ له‌ زیندانه‌ سیاسییه‌كان، له‌نێوان هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌و به‌رده‌وامبوندا
نزیکه‌ی 20 هه‌زار ده‌رچوی ئاماده‌ییه‌کان له‌ زانكۆكانی هه‌رێم وه‌رناگیرێن
حكومه‌ت گرێبه‌سته‌نه‌وتیه‌كان بۆ په‌رله‌مان ئاشكراده‌كات؟
بۆچی‌ ده‌سه‌ڵات له‌ میدیا توڕه‌یه‌؟
رۆشنبیرانی‌ كورد ناچالاک و بێ هه‌ڵوێستن؟!
ئه‌مریكا وڵاتێك له‌ خه‌ونی‌ مرۆڤه‌كان
حكومه‌ت_كاره‌با_بازرگانان
"پڕۆژه‌ی‌ كرانه‌وه‌" به‌ره‌و كوێ‌؟
قه‌یرانی‌ پێكهێنانی‌ حكومه‌تی‌ عێراق له‌ كۆمه‌ڵگای‌ نێوده‌وڵه‌تی‌
توركیا چۆن كێشه‌ی‌ كورد چاره‌سه‌ر ده‌كات؟
یه‌كێتی‌‌و پارتی‌، له‌ نه‌وت چه‌ندیان ده‌ستده‌كه‌وێت
نه‌وت، له‌ سامانێكی نیشتیمانیه‌وه‌ بۆ قه‌یرانێكی سیاسی
نابوكۆ چییه‌، چۆن هه‌رێمی‌ كوردستان سود له‌ پڕۆژه‌یه‌كی‌ گرنگیی‌ گازیی‌ جیهانی‌ وه‌رده‌گرێت؟
هه‌رێمی كوردستان و یه‌كلاییكردنه‌وه‌ی كێشه‌ی په‌كه‌كه‌
ده‌سته‌ی باڵای هه‌ڵبژاردنی هه‌رێم بۆ؟
دیارده‌ی‌ له‌شفرۆشی‌ له‌ كوردستان؟!
حه‌ج پێویستی‌ به‌ ریفۆرمه‌؟
بۆردومان و له‌شكركێشی‌، پێشێلكردنی‌ سه‌روه‌ری‌ كێ یه‌؟
ده‌سه‌ڵاتی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان له‌سه‌رده‌می بۆشایی یاساییدا
كه‌ركوك، له‌نێوان به‌رداشه‌كاندا ده‌هاڕدرێت
په‌رله‌مانی‌ كوردستان، به‌ره‌و چی‌ هه‌نگاو ده‌نێت؟
لیژنه‌ی‌ نه‌زاهه‌؟!
كه‌س نایه‌وێت ئۆپۆزسیۆن بێت
كورد له‌ چاوه‌ڕوانی یه‌كبونی هه‌ڵوێستدا
زیاتر له‌ (5) ملیار دینار بۆ ئۆتۆمبێلی‌ په‌رله‌مانتاران ته‌رخان ده‌كرێت
بێده‌نگی‌ شكا
بۆچی دژایه‌تی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی ده‌كرێت؟
پێشێلكارییه‌كانی‌ سنوری‌ شاره‌وانی‌ كه‌لار
په‌روه‌رده‌ نوقمی‌ بێپلانی‌ بوه‌
په‌رله‌مانتار و ویژدان...
سه‌رۆكی‌ هه‌رێم و پۆستی‌ حیزبی‌!
له‌یادی‌ (112) ساڵه‌ی‌ رۆژنامه‌گه‌ریی‌ كوردیدا
گۆڕانخوازه‌كانی‌ توركیا
ئه‌نفال كاره‌ساتێكی‌ فه‌رامۆش كراو
په‌رله‌مان جورئه‌تی‌ ئاشكراكردنی‌ راپۆرته‌كانی‌ دیوانی‌ چاودێری‌ دارایی‌ نییه‌
حیزب به‌ مامۆستا‌و مامۆستا چی‌ به‌ زانكۆكان كردوه‌؟
كورد له‌ چوار ساڵی ئاینده‌دا؟!
مافی‌ مرۆڤ له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان؟!
كورد له‌گه‌ڵ كێ هاوپه‌یمانی ببه‌ستێت؟
چ پۆستێك گرنگه‌ كورد له‌ به‌غدا وه‌ریبگرێت؟
تێبینی‌ له‌سه‌ر بوجه‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم، بۆ ساڵی‌ (2010)
راپۆرتێكی‌ نهێنیی‌ سه‌ربازیی‌: یه‌كێتی‌، پێشمه‌رگه‌ی‌ خستوه‌ته‌ خزمه‌تی‌ به‌رپرس ‌و مه‌ڵبه‌نده‌كانییه‌وه‌
"گۆڕان" له‌ وه‌رزی‌ یه‌كه‌مه‌وه‌.. به‌ره‌و وه‌رزی‌ دوه‌م
کارنامه‌یه‌ک بۆ لێدوان: کاری داهاتوی نوێنه‌رانی کورد له‌ به‌غداد ئه‌بێ چی بێ؟
گۆڕان به‌غدا ده‌هه‌ژێنێت
پێویسته‌ بودجه‌ بنێردرێته‌وه‌ بۆ حكومه‌ت
فراكسیۆنی‌ گۆڕان له‌ كه‌ركوك...
هه‌ولێر تۆپی‌ نه‌وت ده‌خاته‌وه‌ گۆڕه‌پانی‌ به‌غدا
قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ نه‌یتوانی ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان ئاسایی‌ بكاته‌وه‌
گه‌شتێک له‌ ئه‌تڵه‌سه‌وه‌ بۆ سه‌حرای رۆژئاوا
گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ كورد بۆ خاڵی‌ سفر
كورد له‌ به‌غدا؟!...
په‌رله‌مانی‌ شڵه‌ژاو
پانۆرامای‌ روداوه‌كانی‌ (2009)ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان
قه‌یرانی بێمتمانه‌یی بانكه‌كانی‌ كوردستانی‌ گرتۆته‌وه‌
ئاینده‌ی‌ كورد له‌ عێراق...
پیره‌مه‌گرون رۆژێك له‌ په‌شێویدا
جه‌له‌ولا ته‌عریب ده‌كرێته‌وه‌...
داخستنی‌ ده‌ته‌په‌؟!
جارێكی تر لیستی هاوپه‌یمانی سازشی كرد
ئۆپۆزسیۆنی‌ كوردستان و چاودێری‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم
سینگاپوره‌ (شاری شێر)
پڕۆژه‌ی‌ ده‌ستوری‌ هه‌رێم پێویستی‌ به‌ هه‌مواركردنه‌وه‌یه‌
هێزی‌ چه‌كداری‌ هه‌رێم له‌ژێر چنگی‌ حیزبدایه‌
حكومه‌ت نه‌خۆشی‌ دواخستنی‌ بودجه‌ی‌ گرتوه‌
به‌عس خۆی‌ بۆ په‌رله‌مانی‌ عێراق ئاماده‌ ده‌كات
نــــــه‌وتــــــــی‌ ســــــــــور
وه‌زیره‌كانی‌ كابینه‌ی‌ نوێ‌
ته‌كنۆكرات، یان گوێڕایه‌ڵی‌ حیزب؟
یه‌كێتی‌ سامانی‌ گشتی‌ له‌خزمه‌تی‌ ده‌زگاكانیدا به‌كارده‌هێنێت
سندوقی‌ نیشته‌جێبون خزمه‌تی‌ به‌رژه‌وه‌ندیی‌ گشتیی‌ ناكات
جیۆگرافیایه‌ك بۆ گه‌شه‌كردنی‌ برسێتی‌
فراكسیۆنی‌ گۆڕان "چه‌له‌حانێچی‌‌و فه‌وزه‌وی‌"ین یان ئۆپۆزسیۆنێكی‌ كارا؟
حكومه‌تی‌ دوانه‌یی‌
پێشمه‌رگه‌ و نهێنی‌ كۆبونه‌وه‌كانی‌ به‌غدا و هه‌ولێر
لیستی‌ كراوه‌‌و كه‌ركوك ‌و كۆتا كێشه‌یان له‌سه‌ره‌
ده‌سه‌ڵات موزایه‌ده‌ی‌ سیاسی‌ به‌ دژایه‌تیكردنی‌ گه‌نده‌ڵییه‌وه‌ ده‌كات
شیكاریی رۆژنامه‌وانی‌:
دیوی‌ ناوه‌وه‌ی‌ دانیشتنه‌كانی‌ هه‌فته‌ی‌ رابردوی‌ په‌رله‌مان
میدیای‌ ره‌ش
لیستی‌ گۆڕان (20-22) كورسیی‌ و كوردستانی‌ (35 - 38) كورسیی په‌رله‌مانی‌ عێراق به‌ده‌ستده‌هێنن
حكومه‌تی‌ بنكه‌ فراوان، یان زۆرینه‌؟
له‌چاوه‌ڕوانی، كابینه‌ی‌ نوێدا
وشکه‌ساڵی ‌و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر داهاتوی کوردستان
ناڕه‌زاییه‌كان ده‌ستور به‌ره‌وكوێ‌ ده‌به‌ن؟
ئۆپۆزسیۆن له‌ هه‌رێمدا...
بێكاریی‌، ده‌رده‌ كوشنده‌كه‌
كه‌ركوك گۆڕانی‌ ده‌وێت
جــــــــــــیهـــــــــــــان چـــــــــــــی‌ ‌وت؟
له‌ دهۆكه‌وه‌ بۆ هه‌ولێر، چیرۆكی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان
هه‌ڵبژاردن چی‌ گۆڕی‌؟
ده‌كرێت شانازی‌ به‌ بێگه‌ردی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌وه‌ بكرێت؟
بودجه‌یه‌ك له‌ تاریكیدا-4-
بودجه‌یه‌ك له‌تاریكیدا3
بودجه‌یه‌ك له‌ تاریكیدا2
بودجه‌یه‌ك له‌ تاریكیدا
به‌رپرسه‌ باڵاكان رچكه‌شكێنی خروقاته‌كانی‌ بانگه‌شه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنن
ساته‌وه‌ختێكی‌ چاوه‌ڕوانكراو نه‌خشه‌ی‌ سیاسی‌ كوردستان له‌به‌رده‌م گۆڕانێكی‌ چاره‌نوسسازدایه‌
نیشتمانێك بۆ هه‌ڕاج
ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ چی‌ ده‌گۆڕێت؟
حیزب پرۆژه‌كانی‌ حكومه‌ت به‌ چالاكیی خۆی ده‌ناسێنێت
ئه‌مساڵیش وه‌كو ساڵانی‌ رابردو بودجه‌ په‌سه‌ندكرا
پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ پرۆژه‌ ده‌ستوری‌ هه‌رێم وه‌ك پڕوپاگه‌نده‌ به‌كارده‌هێنن
هه‌رێمی‌ كوردستان بوه‌ خاوه‌نی‌ قفڵی‌ نه‌وت
حكومه‌تی‌ هه‌رێم چاره‌سه‌ری‌ گه‌نده‌ڵی‌ پێناكرێت
موچه‌بڕین له‌نێوان واقیع‌و خه‌بات‌و قوربانیدا
میدیای‌ كوردی‌ له‌نێوان تاوانباركردنی‌ به‌كاری‌ سیخوڕی‌‌و گه‌یاندنی‌ راستییه‌كاندا
1002 گوندی‌ هه‌رێم قوتابخانه‌یان نییه‌
په‌رله‌مان به‌ڵێنه‌كه‌ی‌ جێبه‌جێ‌ ناكات‌و سه‌رۆكی‌ حكومه‌تیش نایه‌ته‌ په‌رله‌مان
ململانێ‌و كێبڕكێی نێوان میدیا حیزبی‌و ئه‌هلی‌و سه‌ربه‌خۆكان به‌كوێ ده‌گات؟
كورده‌كانی عێراق به‌ڵێن ده‌ده‌ن مافه‌كانی مرۆڤ ره‌چاو بكه‌ن
رێكخراوه‌كان داوای‌ یاسایه‌كی‌ شایسته‌ به‌خۆیان ده‌كه‌ن
هیواو ترس
مافه‌كانی‌ مرۆڤ له‌ هه‌رێمی‌ كوردستانی‌ عێراق
قه‌لاَی كه‌ركوك له‌نێوان دروشمه‌كانی مه‌سیف و قه‌ڵاچوالان و زه‌رگه‌ته‌دا
له‌بری هێنانه‌وه‌ی روفاتی ئه‌نفالكراوه‌كان، سزای جاش‌و مسته‌شاره‌كان بده‌ن
كه‌ركوك، ئاڵۆزتركردنی ئاڵۆزییه‌كان
ده‌ستوری‌ هه‌رێم به‌بێ‌ ریفراندۆم شه‌رعیه‌تی‌ كاركردنی‌ نابێت
سه‌ركرده‌یه‌كی كورد هاوپه‌یمانێتیه‌کی سه‌ربه‌خۆ پێكده‌هێنێت
پرۆژه‌ی‌ پاڵپشتی‌ دادگا
دیاربه‌كر، قه‌ڵای‌ ده‌ته‌په‌ ‌و خه‌ونی‌ ئه‌كه‌په‌
پڕۆژه‌:
کارکردن له‌پێناو رێکخستنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا دور له‌ حیزبایه‌تی
میدیای‌ ئازاد به‌ غه‌رامه‌كردن بێ‌ ده‌نگ ده‌كرێت؟
هه‌ڵه‌بجه‌یه‌كان نیگه‌رانن
پڕچه‌ككردنه‌وه‌ی سوپای عێراق
لیستی‌ جیاواز‌و سه‌ربه‌خۆ گۆڕانكاریی‌ سیاسی‌ دروستده‌كات
نیشته‌جێبون، قه‌یرانه‌ چاره‌سه‌ر نه‌كراوه‌كه‌
كێشه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ به‌ گۆڕینی‌ چه‌ند كه‌سێك چاره‌سه‌ر ناكرێن
ساخته‌كاری‌، دێوه‌زمه‌كه‌ی‌ هه‌ڵبژاردن
تا ئێستا یه‌كلایی‌ نه‌كراوه‌ته‌وه‌ كێ‌ مافی‌ ده‌نگدانی‌ هه‌یه‌‌و كه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ هه‌رێم ده‌كرێت؟
جگه‌ له‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و 4 ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ باڵی‌ ریفۆرم (11) ئه‌ندامی‌ دیكه‌ی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ ده‌ستله‌كارده‌كێشنه‌وه‌
مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌، دو ده‌سه‌ڵاته‌ ره‌هاكه‌ی‌ هه‌رێم
ریفۆرم، چاره‌نوسه‌ حه‌تمییه‌كه‌
عێراق هه‌نگاوێكی‌ تر "ئه‌زمونه‌ دیموكراسی"ه‌كه‌ی‌ هه‌رێمی‌ به‌جێهێشت
كورد له‌ هه‌ڵبژاردنی‌ مه‌خموردا ده‌یدۆڕێنێت
په‌رله‌مانتاران كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانێكی‌ دروست له‌ كوردستاندا نییه‌
كورد له‌ هه‌ڵبژاردنی‌ دیاله‌ ده‌سڵه‌مێته‌وه‌
كورد، له‌ به‌غدا داوای‌ لامه‌ركه‌زیه‌ت ده‌كات‌و له‌ هه‌رێمیش دژیه‌تی‌
كشتوكاڵ‌؛ كه‌رته‌ فه‌رامۆشكراوه‌كه‌ی‌ كوردستان
نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان، رێكخراوێك بۆ كێشه‌كانی‌ دوێنێ‌
پڕۆژه‌یه‌ک بۆ حکومه‌تێکی هاوچه‌رخ و چالاک
95%ی‌ كه‌رتی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ له‌ژێر كۆنترۆڵی‌ كۆمپانیا توركییه‌كاندایه‌
په‌كه‌كه‌؛ ئه‌و هێزه‌ی‌ هه‌میشه‌ هه‌وڵی‌ له‌ناوبردنی‌ ده‌درێت
جیاكردنه‌وه‌ی‌ حیزب له‌ كاروباری‌ حكومه‌ت
كۆمپانیا توركییه‌كان، به‌ڵێنده‌ره‌ ئیمپراتۆره‌كان
لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ك‌ ده‌رباره‌ی ره‌وشتی دیموکراتی
سه‌كرده‌یه‌كی (ی‌.ن.ك) ره‌خنه‌گرتن له‌سه‌ر سه‌ركردایه‌تی‌ سیاسی كوردستان به‌رفراوان ده‌كات
مه‌خمور ناگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر هه‌رێمی‌ كوردستان
سه‌رۆكایه‌تیی‌ كۆمار زیاتر له‌ 24 ملیۆن دۆلاری‌ به‌ده‌ر له‌ رێنماییه‌كان خه‌رجكردوه‌
كورد له‌ خۆری‌ سه‌ربه‌خۆییه‌وه‌ بۆ هیلالی‌ فیدراڵی‌
به‌غدا به‌خه‌به‌ردێته‌وه‌
نوری‌ حاجی‌ فه‌تاح: ده‌كرێ‌ پرۆژه‌كه‌ی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا بكرێته‌ به‌ردی‌ بناغه‌ بۆ داهاتوی‌ كوردستان
په‌رله‌مانتاران توانای‌ لێپێچینه‌وه‌یان نییه‌...
كاریگه‌ریی ئێران له‌سه‌ر عێراق
ئۆباما و مه‌كه‌ین
بارزانی‌ له‌ ئه‌مه‌ریكا
تاڵه‌بانی‌ داوا ده‌كات نوێترین جۆری‌ چه‌ك بۆ سوپای‌ عێراق دابین بكرێت
پڕۆژه یه‌ك‌ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌رکوک
وشكه‌ساڵی‌؛ ده‌رفه‌تێك بۆ گه‌نده‌ڵی‌
ئه‌مه‌ كه‌مه‌كه‌یه‌، زۆره‌كه‌ كوا؟
ئایا ئێران‌ هه‌ڕه‌شه‌یه‌ بۆ سه‌ر ئه‌مه‌ریكا؟
په‌رله‌مانی‌ عێراق له‌نێوان هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ ‌و پێكهێنانی‌ كوتله‌ی‌ نوێدا
له‌ ئه‌دمۆنزه‌وه‌ بۆ دیمستۆرا
ده‌رباره‌ی‌ كێشه‌ی‌ سنووری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان
مالیكی‌ ده‌سه‌ڵاته‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كه‌مده‌كاته‌وه‌
رۆژنامه‌نووسان له‌به‌رده‌م یاسایه‌كی‌ پڕ له‌ مه‌ترسیدان
له‌ ده‌مانچه‌ی‌ كڵۆكه‌وه‌ بۆ فڕۆكه‌ی‌ F-16
كاره‌كانی‌ كورد ئه‌نجامی‌ خراپی‌ ده‌بێت
دیمستۆرا، چی‌ وت؟ چی كرد؟ چی ده‌كات؟
كورد له‌ سوپای‌ عێراقدا پشتگوێخراوه‌
نیویۆرك تایمز و هێرش بۆ سه‌ر كورد
بایدن
ئه‌ندازیاری بیرۆکه‌ی پێکهێنانی سێ هه‌رێم له‌ عێراق
قاعیده‌، له‌ ده‌فته‌ری‌ ناونووسینه‌وه‌ بۆ تۆڕێكی‌ تۆقێنه‌ر
عێراق به‌ رێككه‌وتنێكی‌ ستراتیژیی‌ یادی‌ "رۆژه‌ شومه‌كه‌"ی‌ UN ده‌كاته‌وه‌
خه‌ونی‌ كورد و رێكه‌وتنه‌ ئه‌منییه‌كه‌ی‌ عێراق - ئه‌مه‌ریكا
گه‌شتێک بۆ‌ ناو جوانی و ئازاره‌کانی ئاسیای ڕۆژهه‌ڵات و کوردستان
سیاسه‌تی شیعه‌کان ده‌رهه‌ق به‌ که‌رکوک و تێگه‌یشتن له‌ هه‌ڵوێسته‌ پارادۆکسیه‌کانیان‌
كه‌ركوك و هه‌نگاوه‌ نوێیه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا
موسڵ و مه‌خموریش به‌رمیله‌ باروتن
رێكه‌وتنه‌ ئه‌منییه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا و عێراق
كۆنترۆڵكردنی سنووره‌كان و به‌رگرتن له‌ هاورده‌كردنی شمه‌كی خراپ
كارتی‌ كشانه‌وه‌ی‌ كورد له‌ به‌غدا فه‌رامۆشكراوه‌
هه‌ر په‌رله‌مانتارێكی‌ عێراق 180 هێنده‌ی‌ مووچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رێك وه‌رده‌گرێت
له‌ گه‌نجینه‌ی هه‌ولێر به‌رتیل ئیشه‌كان به‌ڕێ‌ ده‌كات
ئه‌ماره‌تێكی‌ نه‌وتی‌ كوردی‌
نه‌خشه‌ی لێدانی ئێران له‌ به‌رده‌م ده‌رگا كراوه‌كاندا
ئه‌وه‌ی‌ ته‌عریب كردی‌، به‌ 140 چاره‌سه‌ر نه‌كرا...
"كه‌ركوك به‌ نموونه‌"
كه‌ركوك و ناوچه‌ دابڕاوه‌كان له‌ چاوه‌ڕوانی دیمستۆرادا
نه‌وشیروان مسته‌فا: ده‌مه‌وێت چاكسازیی‌ له‌ حكومه‌ت و په‌رله‌ماندا بكه‌م
په‌رله‌مانتارانی كوردستان و بودجه‌ی حزبه‌كان
ده‌ستوه‌ردانی‌ حیزب حكـومـه‌تی‌ ئیفلـیـج كردووه‌
خراپ به‌كارهێنانی‌ مۆبایل هۆكارێكی‌ سه‌ره‌كی كوشتنی‌ ژنانه‌ له‌ كوردستان
ده‌بێت نه‌وتی‌ هه‌رێم دوابه‌رمیل بێت بۆئه‌وه‌ی‌ ئاینده‌ی‌ نه‌وه‌كانمان مسۆگه‌ربێت
سه‌ركرده‌ سیاسییه‌كانی هه‌رێمی كوردستانی عیراق وێنه‌یه‌كی پڕ له‌ ئازادی و لێبوردنیان نه‌خشاندووه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ به‌رده‌وام له‌گه‌ل واقیعدا یه‌كناگرێته‌وه‌ و له‌ململانێدایه‌. له‌كاتێكدا كه‌ رۆژ به‌رۆژ راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆ به‌هێزتر ده‌بێت، هێرشكردن بۆسه‌ر رۆژنامه‌نوسان و ده‌ستگیركردنیان په‌ره‌ده‌سێنێت.
5%ی‌ بودجه‌ بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ته‌رخانكراوه‌
حكومه‌ت وه‌ك پێویست هاوكاری‌ ناوچه‌ كاره‌ساتباره‌كانی‌ وشكه‌ساڵی‌ ناكات
مه‌كته‌بی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌
تارمایی‌ حزبه‌كان له‌ نێو ده‌سه‌ڵاتی‌ دادوه‌ری کوردیدا
ئه‌نفال، به‌سه‌رهاتی نه‌ته‌وه‌یه‌ك له‌ ته‌نهایدا
لایه‌نگرانی‌ تاڵه‌بانی‌ له‌دژی‌ ناكۆكییه‌كانی‌ ناو راگه‌یاندنه‌كان یه‌كده‌گرن
تۆپبارانی‌ ئێران چه‌ندین گومان هه‌ڵده‌كرێ‌
5ساڵ به‌سه‌ر جه‌نگی‌ ئازادی‌ عیراق
سبه‌ی دۆت كۆم
ره‌خنه‌ به‌ زمانی‌ گوڵ
هه‌رێمی‌ كوردستان له‌ راپۆرتی‌ سالاَنه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مریكادا
هه‌ڵه‌بجه‌، مێژووی شارێك له‌ ده‌ره‌وه‌ی كاره‌سات
كـورد له‌ كـه‌ركـوك جله‌كـه‌شی‌ لـه‌ده‌ستـداوه‌
له‌شكركێشی توركیا
هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك بۆ سه‌ر چاره‌نووسی ناوچه‌ ئارامه‌كه‌
كاره‌بای هه‌رێمی كوردستان ماڵی تاریكی هاووڵاتیان و كارگه‌ روناكه‌كان
بۆچی‌ ده‌سه‌ڵاتی‌ كوردی‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی ناوێت؟
كورد و گه‌مه‌ی‌ سیاسی‌ له‌ عێراقدا
به‌پێی‌ خه‌ملاَندن بودجه‌ی‌ هه‌رێم دیاری‌ ده‌كرێت
به‌شداری نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان و به‌نێوده‌وڵه‌تیكردنی كێشه‌ی كه‌ركوك
"سه‌رده‌می‌ زێڕینی‌ گه‌شه‌سه‌ندنی‌ ره‌وتی‌ ئیسلامی‌ سیاسیی‌ له‌ كوردستان نه‌وه‌ده‌كان بوو و كۆتایی‌ هات"
ره‌خنه‌ی كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن و وه‌ڵامه‌كانی حیزب
له‌پێناو گرێبه‌سته‌كاندا، حكومه‌تی‌ هه‌رێم 140 ده‌دۆڕێنێت
(الله‌، الوطن، الملک)
ئایا كوردستانی‌ عێراق هاوپه‌یمانێكی‌ باشه‌؟
هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌ جه‌زایر له‌ ده‌سه‌ڵاتی‌ كێدایه‌؟
پانۆرامای‌ ماده‌ی‌ 140 له‌ دوو ساڵی‌ رابردوودا
سه‌دام، كۆتایی دیكتاتۆرێك له‌ عیراقدا
په‌كه‌كه‌ و توركیا، ئاگربڕ و له‌شكركێشی‌
شه‌ش یه‌كی‌ جیهان ده‌بێته‌ بینه‌ر
هه‌ڵبه‌ز و دابه‌زی به‌های دۆلار و ره‌وشی بازاڕی كوردی
له‌ یه‌کێتییه‌وه‌ به‌ره‌و کۆمپانیای وشه‌
جه‌نگی‌ نه‌وت هه‌رێمی‌ كوردستان به‌ره‌و كوێ‌ ده‌بات؟
شه‌ڕی‌ ساردی‌ نێوان شه‌هرستانی‌ ‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێم
له‌په‌رله‌مانی‌ عیراقدا، ده‌ستكاریی‌ رێژه‌ی‌ ده‌نگدانی‌ په‌رله‌مانتاران ده‌كرێت
هه‌ڕه‌شه‌كانی توركیا ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی به‌بیر كورد ده‌هێنێته‌وه‌
یه‌كگرتوو كۆمه‌ڵ‌ ‌و بزووتنه‌وه‌ بۆچوونیان له‌ له‌شكركێشی‌ توركیا جیاوازه‌
ئێران رۆژنامه‌ كوردییه‌كان به‌ تۆمه‌تی هاوكاریی سیاسیی پارته‌كانی‌ باشووری‌ كوردستان دادگایی ده‌كات
له‌شكركێشی توركیا، هه‌وڵ‌ و ته‌قه‌لای لایه‌نه‌كان
ئه‌گه‌ره‌كانی‌ دووباره‌بوونه‌وه‌ی‌ له‌شكركێشییه‌كه‌ی‌ ساڵی‌ 1995ی‌ توركیا
سه‌ركردایه‌تی‌ كورد نازانێت چۆن ریفراندۆمی‌ ماده‌ی‌ 140 ئه‌نجام بدات
نه‌وتی‌ كوردستان، ئه‌گه‌رێك بۆ ململانێ‌
له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ داهاتوودا به‌یه‌ك لیست به‌شداری‌ ده‌كه‌ن

كۆمه‌ڵ ‌‌و یه‌كگرتوو به‌نهێنی‌ رێككه‌وتنێكی‌ ستراتیژیی‌ ئیمزاده‌كه‌ن
چاره‌نووسی‌ رێكخراوه‌ دیموكراتی و جه‌ماوه‌رییه‌كان له‌ سێبه‌ری‌ حزبدا
له‌ چاوه‌ڕوانیی‌ راپۆرته‌كه‌ی‌ كرۆكه‌ر - پاتریۆس دا
به‌ هۆی‌ شكستی‌ دیبلۆماسییه‌تی‌ كوردی پێده‌چێت ئه‌نجامی‌ راپۆرته‌كه‌ جارێكی‌ دی‌ كورد نیگه‌ران بكاته‌وه‌
مادده‌ی‌ 140 دوا ده‌رفه‌تی مێژوویی له‌ به‌رده‌م کورددا
زه‌واجی‌ مسیار كورده‌واری‌ توشی‌ شۆك ده‌كات
ململانێی‌ حزبی‌، هه‌ولێر له‌سه‌ر كێ‌ تاپۆ ده‌كات؟

کورد و هه‌ڵبژاردنه‌که‌ی تورکیا

ئه‌نفال، ئه‌و کاره‌ساته‌ی ته‌نها کورد به‌ جینۆسایدی ده‌زانێت

 

Sbeiy.com © 2007-2011 All rights reserved    
ئه‌مه‌ریكا: له‌گه‌ڵ ئێران په‌یوه‌نده‌ی‌ راسته‌وخۆمان هه‌یه‌ مامۆستایانی هاوبه‌ش ستایشی سه‌رجه‌م مامۆستایانی‌ كوردستان ده‌كات به‌غدا؛ به‌هۆی ته‌قینه‌وه‌ی دو بۆمبه‌وه، 70 كه‌س بون به‌ قوربانی‌ به‌هۆی‌ كوشتنی‌ خوشكه‌زاكه‌یه‌وه‌، میرێكی كوه‌یتی‌ له‌ سێداره‌ ده‌درێت چوارقوڕنه‌؛ كارمه‌ندانی به‌شی سیانه‌ی كاره‌با مانیانگرت بۆ وه‌رگرتنی خوێندكارانی هه‌رێم، نوێنه‌ری‌ 22 زانكۆی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌ هه‌ولێرن سوریا؛ ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه‌، 14 كه‌س كوژراون هه‌ولێر؛ چه‌ندین كه‌س ناویان له‌ناو ليستى (دامه‌زراوان) و (دانه‌مه‌زراوان)دا نه‌هاتوه‌ته‌وه‌ سه‌ركرده‌یه‌كی شۆڕشگێڕانی‌ لیبیا: قه‌زافی له‌ شاری‌ سیرته‌ عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان: حكومه‌تی‌ توركیا گفتوگۆكانی‌ له‌گه‌ڵ كورد وه‌ستاندوه‌ هۆشیار زێباری‌: بونی په‌كه‌كه‌ له‌سه‌ر خاكی عێراق ناشه‌رعیه‌و جێگه‌ی‌ قبوڵكردن نیه‌ 5 هه‌زار یه‌كه‌ی‌ نیشته‌جێبون له‌ شاره‌كاندا بۆ هێزه‌كانی ناوخۆ دروستده‌كرێت ئه‌ڵمانیا؛ تارا جاف و داریوشی‌ ئیقبالی‌ كۆنسێرتێك كۆیان ده‌كاته‌وه‌ سلێمانی؛ به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌ناڵی ئاسمانی په‌یام بانگهێشتی دادگا کراو به‌ به‌ڵێننامه‌ی شه‌خسی ئازاد کرا شانۆگه‌ری‌ گێژه‌ن نمایش ده‌كرێ