مەجید عەزیز
لە ئینتەرنێتەوە خۆپیشاندانەكانی سلێمانیمان بینی، که تا ئێستاش هەر بەردەوامە، ئەمە رێكو رەوان سەرەتای هەشتاكانی بەعسی وەبیرهێنامەوە. خۆپیشاندانەكە شەڕی رۆحی كورد پیشاندەدات لەگیانی نەوەیەكی نوێدا لەگەڵ تارمایی و پاشماوەی بەعسیزمدا. ئێمە ئەمەندە كۆن نەبوین لەگەڵ بەعسدا، تاوەكو هەمو مێژوی خۆپیشاندان و تەقەكردنمان بیرچوبێتەوە بەتەواوەتی. مێژو خۆی دوپات دەكاتەوە، بەڵام ئەوە پارتییە ئەمجارەیان مێژوی بەعسمان بۆ دەگەڕێنێتەوە دواوە، ئەوە نەوەی نوێیە ئەمجارەیان بەناڕەزاییو مانگرتن و هەست و گیانبەخشێنەوە لەبەردەم جەماعەتێكی عەسكەرتاریی راوەستاونەتەوە. بەم تەقەكردنانە، پارتی تەواوی كۆمەڵگای كوردی لەخەو هەڵساندەوە جارێكی تر، كوردی هەڵسانەوە لەبەردەم بەعسیزمدا، بەڵام لەناوخۆیدا.
بە لەخەوهەڵسان وتەیەكی عەمانۆئێل كانتم بیردەكەوێتەوە، لە ئاماژەكردنیدا بەدەیڤید هیوم. كانت ئەگەرچی رەخنەی زۆری هیوم دەكات، لەگەڵ ئەوەشدا دەڵێت: «هیوم لەو خەوە قورسەم وەخەبەردێنێتەوە»، ئەم قسەیەی كانت لەلایەكەوە رەخنەی هیوم دەكات زۆر زۆر بەقوڵی، كە خەبەربونەوەیە لە شتێك مایەی رەخنەی قوڵە، لە لایەكیشەوە ئاماژەپێكردنێتی.
ئایا تەقەكردنەكەی پارتی لە چیمان خەبەردەكاتەوە؟ لە بێدەنگیی، لە بەعسیزمی ناوەوەی حیزب و سیاسییەكانمان؟ لە دزیكردن و خۆدەوڵەمەندەكردنی چەند كەسێك و خێزانێك بەسەر تەواوی هەمو ئەوانێكی ترەوە؟ لە توندوتیژی و سیاسەتی خەڵكگرتن، لەجیاتی ئیشكردن بۆ شار و هاوڵاتی كوردی؟ ئایا لەوەمان خەبەرناكاتەوە، كە موڵك و پارە لەلای چەند كەسێكی تایبەت و سەر بە حیزبەكانن بە تەنیا؟ ئەمانە هەموی وایكردوە كۆمەڵگا بەهەمو شێوەیەك بخرێتە ئەولاوە و هیچ گرنگییەكی جیدیان نەبێت. كورد لەگەڵ ئەزمونی ئەم حیزبانەدا، ئەزمونی دو قەیرانی جەوهەریی كردوە، ئەوانیش نەبونی ئازادییو یەكسانین لەسەر ئاستی خود و لەسەر ئاستی كۆمەڵگای كوردیدا. ئەگەر مایەی شەرمەزارییە كاتێك باسی كۆمەڵگای كوردی دەكەین و ناوی دەهێنین، لەڕاستیدا بەگومانم لەو بەكارهێنانە، چونكە ئەوەی هەیە تاوەكو ئێستاكەش شارە كۆنترۆڵكراوەكانن بەدەست یەكێتیو پارتییەوە.
وەحشییەتی وەڵامدانەوەی دایەلۆگ و پرسیاری خۆپیشاندەران بە تەقەكردن، بەهەمو شێوەیەك لە ستەمكاریی یەكێتی و پارتی خەبەری كردینەوە جارێكی تریش، لەوەی حیزبایەتیكردن بەوشێوەیەی ئەوان دەیكەن، هەرگیز بریتی نییە لە سیاسەتكردن و رێزگرتن و كاركردن بۆ دامەزراندنی وڵاتێكی ئاساییش و قایمكراو بەئازادی و یەكسانییەوە.
دەبێت بڵێـم، سوپاس بۆ تەكنەلۆجیاو ئینتەرنێت، ئەوە هێزی كۆمپیوتەرە روداوەكانی سلێمانی بۆ هێناینە ناو ماڵەكانمانەوە. دەنگی تەقەو گولەكانی پارتی هەمو روداوێكی تری خستە دوای دواوە، ئێستا هەرهەمومان باش دەزانین كە پارتی یەكەمە لە تەقەكردندا و یەكەمە لە ئەزمونی پاراستنی شەرەفی ئایدۆلۆجی حیزبایەتی بەسەر تەواوی خەڵكەوە. ئەمە موبالەغە نییە، بەڵكو هەقیقەتە. جارێكی تریش پارتی لەناو كەوانەی پرسیاری توندوتیژی و قەتلوعامكردنی گەنجانی كورددایە؟ ئایا پارتی و دواییش یەكێتی چۆن دەیانەوێت ئەم كێشەیە چارەسەر بكەن، ئایا لادەچن بۆئەوەی خوێنی زیاتر نەڕێژرێت، یان هیچ رێگەیەكی تریان لەبەر نییە بێجگە لە دیموكراسی؟ بەڵام ئەگەر ئیشی تەزویر نەكەن و بەهێزی چەك و كوشتن وەڵامی خەڵكی نەدەنەوە، ئەوا بە دیموكراسیش هەر ناتوانن بمێننەوە، چونكە دیموكراسی دو جەوهەری گرنگی هەیە لەناوخۆیدا، ئەوانیش رێزگرتنی ئازادی و یەكسانی هاوڵاتییانە، پارتی و یەكێتی هەردوكیان رەچاوناكەن. لەوەناچێت ئیدی بەكەڵكی دروستكردنی وەزعێكی سیاسیی بن بەوشێوەیە. گرنگترین پرسیار ئەوەیە؛ ئایا چاوەڕێی چی دەكرێت و بەدیلی سیاسی چییە، چونكە ئەگەر وریا و ئاگا و بەئەخلاق نەبین لەگەڵ روداوەكەدا، رەنگە خراپەی زۆر لەگەڵ خۆیدا بهێنێت. ئیدی ئەمە لەبەرئەوەی روداوێكی گرنگی ئێستایە، چارەنوسی سیاسی ئەو هێزو تاقمەش دەخاتە ناو كەوانەی بەرپرسیارێتییەوە، كە دەیانەوێت گۆڕانكاریی بكەن. گۆڕانكاریی ئیش و پراگۆرام و ئیتیك و دیموكراسییەتی دەوێت، ئەمانە ئاسان نین، بەڵام ئەمانە هەمو لەبەردەم ئەو هێز و كەسانەدان كە خۆیان دەیانەوێت لەناو ئەو مەیدانەدا ببیننەوە. دوبارەكردنەوەی ئەزمونی یەكێتی و پارتی پێمان دەڵێت نەوەك هەر بەری توندوتیژی و كوشتن و ناعەدالەتی و فەشەلی سیاسی دەدورینەوە، بەڵكو خودی ئەزمونی گۆڕانكردنیش دەكوژینو ئیمكانییەتەكانیش دەنێژین.
سوپاس بۆ ئینتەرنێت، ئەمە دوایەمین موعجیزەی تەكنەلۆجیا نییە، بەڵكو موعجیزەی تریش بەڕێوەیە. ئەمە بێجگە لەوەی بۆخۆی بونی تەكنەلۆجیا وەكو موعجیزەیەك پیشاندەدات (بونی كامێراو تەلەفۆن)، كە دەتوانن واقیعمان بۆ تۆمار بكەن لەمپەڕی دونیاوە بۆ ئەوپەڕی دونیا لە خولەكێكدا، بەڵام شتی زیاتریشن لەوە. كاتێك دەبنە موعجیزە، چاو و دەستێك دەبێت هەبێت بۆئەوەی تۆماریان بكات. دەبێت روداوێك هەبێت جەوهەر و ماناكانی ژیان بهێنێتەوە پێشەوە. روداوی خۆپیشاندان روداوی مێژویی، كۆمەڵایەتی و سیاسی وەڵامدانەوەی خەڵكی كوردە دژی بیست ساڵ حیزبایەتی و گەندەڵیی پارتی و یەكێتی، ئەمە روداوی حەماسەتی بیركردنەوە و هەستكردنی كوردە. سادەترین پرسیاری ئەوەیە، ئایا (گۆڕان) بۆچی هیچ شتێكی نەگوت؟ چونكە بابڵێین رەنگە پێشبینی یان مەترسی شەڕی ناوخۆیان كردبێت، بەڵام ئایا ئەمە عوزرخوازییە بۆئەوەی خۆت بەبێدەنگیی بهێڵیتەوە؟ تەواوی خۆپیشاندان و مانگرتنی خەڵكی، نەهێشتنی سیاسەت و دەرونی بێدەنگییە، كاتێك هێزی نوێ بەبێدەنگی بمێنێتەوە ئایا چیبكەین و چۆن هەڵوێستەبكەین بەرامبەری؟
تەقەكانی پارتی دادگا و مەحكمەی ناوێت، چونكە ئەمە گەورەترین روداوی ئەم سەردەمەی ئێمەیە، بۆ نمونە هەمیشە دەیانەوێت دادگایی خەڵكی بكەن لەسەر گوتنی دێڕێك یان بڵاوكردنەوەی دەنگوباسێك، جەستەی كوژراوە گەنجەكان بەڵگەن بۆئەوەی خەڵك داوای مەحكەمە نەكات، مەبەست لەوەیە كە دەبێت لابچن. لێرەدا ئیدی هەقیقەت دۆكیۆمێنت كراوە، هیچ بەڵگەیەكی ترمان ناوێت بۆ سەلماندنی وەحشییەتی تەقە-لێكردنی روداوەكەی پارتی. ئەگەر لە دیدێكی تیۆلۆگیانەدا ئەمە بخوێنینەوە، ئەگەر پارتی خۆی بە خواش بزانێت، ئیتر ناتوانێت لەسەرو وەحشێتی خۆیەوە بێت؟ چونكە خوا هەر هیچ نەبێت وەحشییەت رەتدەكاتەوە.
بەڵام بێگومان ئامرازی تەكنەلۆجی چەندیش موعجیزەی خواوەندی «تەكنەلۆجیا» بێت، هەرگیز بەبێ دەستو چاوی مرۆڤ ناتوانێت خۆی بسەلمێنێت، روداوەكان وەكو هەڵگیرسانی بزوتنەوە و شۆڕش وان. ئەمەش جەوهەری روداوەكەیە، تاوەكو ناڕەزایی و خۆپیشاندان نەبێت، هێزێك نەبێت ئەوە بكات، روداو نابێتە موعجیزە. تەكنەلۆجیا، بەبێ ئەوەی سوپایەكی هەبێت سانسۆرێكی زۆری خستوەتەسەر حكومەتەكان بەگشتیی، ئەگەرچی حكومەتو سوپاكانیان تەكنەلۆجیا باشترین یاریدەدەری پرۆگرامو پلانەكانیشیانە كە دەیبەن بەڕێوە. گوانتانەمۆ، بەو هەمو پارێزگاریی و نهێنی پاراستنەی خۆیەوە لەلایەن ئەمه‌ریكاوە، نەیانتوانی بەتەواوەتی وەكو نهێنی بمێنێتەوە، رۆژنامەوانییو تەكنەلۆجیا زەفەری زۆری بۆبردن. لەوە دەچێت هەمو نهێنییەك كۆتاییەكی هەر ئاشكراكردنی بێت، نهێنی پارتی وەكو پەلەقاژەكردنی، بۆخۆی بە دەستی خۆی ئاشكرای كرد، ئەویش خودی تەقەكردنەكەبو. وەكو بڵێی دیكتاتۆرەكان ئیتر شوێن بۆ نهێنییەكانیان نەمێنێتەوە بۆ خۆشاردنەوە، یان تەسلیمی یاساو دیموكراسی و عەدالەت دەبن، یان رادەكەن، یان خۆیان دەكوژن، زۆرجار لە خۆرهەڵات ئیختیال دەكرێن. ئایا نهێنی گۆڕان چی بێت كە بێدەنگ بو لە سەرەتادا؟
تەكنەلۆجیاو ئینتەرنێت، رۆژ بەڕۆژ دونیا زیاتر لێك نزیكدەكەنەوە و زیاتریش رون و ئاشكراتر و شەفافتری دەكات، ئەگەر ئەمە باشوخراپیش بێت لە یەك كاتدا. بە هەرحاڵ هیچ شتێك نییە، لە سەداسەد باشبێت و سەداسەدیش خراپ بێت بەتەواوەتی. نهێنی دیكتاتۆرەكان، مەبەست لە ژیانی تایبەتی و رۆمانسی ئەوان نییە (ئەگەر ئەم ژیانەیان هەڕەشەبێت)، بەڵكو مەبەست لەو كوشتنو قەتڵوعامانە کە دەیكەن و پاراستنیشی وەكو نهێنی، تەلەفۆن و كامێرا خەریكە شوێن بۆ دیكتاتۆرەكان ناهێڵێتەوه.
سەرەڕای ئەوەش، پارتی دەزانێت هەمیشە لەبەردەم چاوی زەقی تەلەفۆن و كامێرەدایە، لەگەڵ ئەوەشدا تەقەكردن ئاساییە... ئەمە حاڵەتێكی ناكۆك نییە بۆ پارتی. ئەمە راستی ئەوەمان پێدەڵێت، پارتی نەوەك رێزی دایەلۆگ ناگرێت و نەگرتوە، بەڵكو نازانێت مانای دایەلۆگكردن چییە هەر لە جەوهەرەوە. رقهەڵسانی پارتی، لۆجیكی كاردانەوەی بەرگریكردنە لە جەوهەری حیزبایەتی خۆی، لە حاڵەتە زۆر رادیكاڵەكەیدا (تەقەكردن لە خۆپیشاندەران) مانیفێستكردنی مەرگی پارتییە.
خۆپیشاندان لە هەمو وڵاتێك دەكرێت، لە ئەوروپا، میسرو تونس، یان سلێمانی بێت، ئەمە رەنگە كاریگەریی ئەو وشەیەی بەسەرەوەبێت (ئەنفلوانزا) وەكو هەڵامەت، بەڵام ئەو قسەیە رەنگە تۆزێكی راستی تیادابێت، ئەویش وەكو چاولێكەریی بخوێنرێتەوە، بەڵام چاولێكەریی هەرگیز كەمكردنەوەی هەلومەرجە سیاسی و كۆمەڵایەتییەكان نییە لە شوێنەكاندا.
بونی پۆلیس و سوپا، بۆ پاراستن و چاكسازیی كۆمەڵایەتی و ئاساییشی شار لە ئارادان، نەوەك بەپێچەوانەوە. ئەگەرچی پارتی لە سلێمانیدایە، بەڵام ئاسایشی یەكێتی هیچی نەگوت و هیچیشی نەكرد، ئەمەش هەر سەیر نییە بەلامانەوە. چونكە ئەمەش دیوێكی تری توندوتیژیی مێژوی حیزبایەتییە لە ناوچەكەدا، دەگەڕێتەوە بۆ پارتی و یەكێتی خۆیان. خۆپیشاندان نەوەك كارێكی ئاساییە، بەڵكو بونی پۆلیس و ئاسایش بەشێكە بۆ بەڕێوەبردنی نەوەك تەقەلێكردن و كوشتنی خەڵكی. بەو خوێنڕشتنەی پارتی كردی، بەعسێكی ترمان بینی. كتومت، ئەم روداوە زۆر گەورەیەی سلێمانی، موزاهەراتی سەرەتای هەشتاكانی سلێمانی بیرخستمەوە. بە خەبەرهاتنەوەی سلێمانییە لە تارمایی و پاشماوەكانی بەعس لە كوردستاندا.
بەڵام پارتی بۆی سەلماندنین، هەروەها فێریكردین ئەزمونی تەقەلێكردنی ئاشكراو نائاشكرای پارتی وەكو یەك تەماشا بكەین. رەنگە تەقەلێكردنی نائاشكرا ترسناكتربێت لە هی ئاشكرا، رەنگە پێچەوانەكەشی هەر راست بێت. بۆ نمونە تەقەلێكردن و كوشتنی رێژوان عەلی، تەقەلێكردنێكی ئاشكرایە بە بەرچاوی خەڵكەوە. كوشتنی سەردەشت عوسمان، تەقەكردنێكی نائاشكرایە بەدزییەوە.
پارتی تەقە دەكات، بەڵام یەكێتیش رێگەی دەداتێ بێدەنگە و هەمان سیاسەتی توندوتیژیی تۆختر دەكاتەوە. ئەوەی لە كوردستاندا دەگوزەرێت، قەیران و كاردانەوەی نەبونی ئازادی و یەكسانییە بە هەمو قوڵایی هەردو وشەكە لەبەردەم هەردوك یەكێتی و پارتیدا. ئازادی و یەكاسانی هەردوكیان دو بابەتی زۆر گرنگی ناو دونیای فەلسەفەی سیاسین، هەردوك پڕ ئیشكالترین بابەت و كێشەن لە سەرەتای قۆناغەكانی دەرەبەگییەوە هەتاوەكو ئێستای كاپیتاڵیزمیش.
ئەگەر گولە دایەلۆگكردنی پارتی بێت لەگەڵ خەڵكدا، ئەوا نەك هەر لەناو قەیراندانین، بەڵكو روبەڕوی ترسناكترین حاڵەتی وەحشییەت و نەخوێندەواری سیاسی و حیزبییەكانمان دەكاتەوە. هەردوك چەمكی ئازادی و عەدالەت لە قەیرانی جەوهەریدان، ئەمە شتێكی نائاشكرا نەبوە بۆ خەڵكی كورد، خودی كاردانەوەكان و قوربانیدانی خۆپیشاندانەكان بەڵگەی ئەم راستییەن.