بیستەمین یادەوەری راپەڕینی کوردستان، زۆرتر لەهەر جارێک کاری تێکردم، ئەو ماوە درێژەم وەک ڤیدیۆ دەهاتەوە پێشچاو، چۆن لەدوای دەیان هەزار قوربانی خەباتی شاخ، لەدوای هەڵەبجە و ئەنفال و لەدوای راپەڕینی جەماوەری ساڵی ١٩٩١، کە گەلەکەمان رژێمی بەعسی رەفتار فاشی و چەوسانەوەی نەتەوایەتی راماڵی. ماوەی بیست ساڵی رەبەق کۆمەڵانی خەڵک چاوەڕوانی ئەوە بو دروێنەی خەبات و رەنجی خۆی بکات کە سەرانی کورد بە دەیان ساڵبو بەڵێنیان پێدابو. بەداخەوە ئەو چاوەڕوانیە وەک گەیشتن بە سەرابێکبو. دەرکەوت کە ئێش و ئازاری چەوسانەوەی دەسەڵاتی کوردی کەمتر نیە لە هەر دەسەڵاتێکی تری بێگانە، بگرە چەواشەکاریەکەی سەختتریشە، چونکە خۆی لەبەرگی کوردیدا شاردۆتەوە.

لە لایەک سەودایان لەسەر ناوچە دابڕێنراوەکان کردو خستیانە رێگەی هات و نەهاتەوە، لەلایەکی تریشەوە دادپەروەری کۆمەڵایەتی لە وەعد و بەڵێن تێپەڕی نەکرد، خەڵکی ناحیزبی و هەژاریان لە سامانی وڵات بێبەش کرد، ئەمە و سەرباری ماوەی هەشت ساڵ روخانی رژێم و ئەو بودجە زەبەللاحەی لەبەردەستیانبو، نەیانتوانی سیستەمێکی دامەزراوەیی بۆ دەوڵەتداری بسازێنن کە کوردستان بۆ واقیعی سەربەخۆیی ئامادە بکا، ئەویش بەهۆی خۆپەرستی و پاوانکردنی دەسەڵات و سامان و خاکی کوردستان لەڕێگەی حیزب و بنەماڵەکانەوە، بەمجۆرە ئامانجی ئەم راپەڕینە مەزنە بە نیوەچڵی مایەوە.

لە ئێوارەیەکی یادەوریەکاندا، روداوە دڵخۆشکەر و دڵتەزێنەکانی ئەم رۆژانەم ئاوێتەی راپەڕینی بەهاری ٩١ دەبو و وەک پانۆراما لەخەیاڵمدا گوزەری دەکرد، لەوانە: خۆپیشاندانی ناڕەزایی شارو شارۆچکەکانی کوردستان؛ مامەڵەی توندو تیژی دەسەڵات و وەڵامدانەوەی بە دەسڕێژی بیکەیسی و بە فیشەک؛ کوژران و بریندارکردنی بە دەیان کەس؛ سوتاندن و بێدەنگکردنی کەناڵەکانی راگەیاندن؛ هەڵکوتانە سەر خێمەکانی خۆپیشاندەران و سوتاندنیان؛ گرتن و لێدان و ئەشکەنجەدانی خەڵک؛ هەڕەشەو گوڕەشەی کوشتن و نانبڕین؛ سەرشکاندن و فشار لەسەر ئەندامانی پەرلەمان؛ چەواشەکاریەکانی میدیای دەسەڵات؛ نمایشی جەماوەریی حیزبی دەسەڵات و بەرزکردنەوەی پەڕۆی حیزبی؛ دروستکردنی لێژنەی لێکۆڵینەوە بۆ کاتبەسەربردن؛ گوێنەدانی سەرۆکی هەرێم بە ناوەرۆکی داخوازیەکانی خۆپیشاندەران؛ پاشان لەناڵ و لە بزماردانی دکتۆر بەرهەم لەناو پەرلەمان، دەربارەی جێبەجێکردنی داخوازیەکانی خۆپیشاندەران. ئەوانە هەموی منیشی وەک هەر تاکێکی کۆمەڵگە توشی دڵەڕاوکێی ناڕۆشنی سەرەنجامی بارودۆخەکە کردبو کە دەسەڵات خۆی بەرهەمی هێناوە. لە هەمانکاتدا نمونەی پەلەقاژەی دەسەڵاتی حوسنی موبارەک و زەین وئەلعابدین و قەزافیم دەهاتەوە پێشچاو کە لە ترسی لەدەستدانی کورسی دەسەڵات، سڵیان لە بەکارهێنانی ئەوپەڕی توندوتیژی نەکردەوە، لەوانە دەسڕێژی گوللـە لە ناو ئاپۆرای خەڵک، بەکارهێنانی سوار ئەسپ و حوشترە بەڵتەجیەکانی حیزب، بەکارهێنانی دەبابەو تۆپ و تەیارە، ئیدی دەرکەوت رەفتاری توندوتیژی دەسەڵاتی کوردیش لێکدەچێ. درەنگانێکی شەو بە دڵتەنگیەوە چومە ناو جێگاو لێی راکشام.

یەکێک دەیوت: کوڕینە نەکەن بارودۆخەکە ناسکە، ئەزمونەکە ساوایە، شۆڤینیەکان دەوری داوین، کەرکوک لە مەترسیدایە، ئەم ئاژاوەیە دەستێکی لە پشتە، پیلانێکی دژ بەکوردە، نەکەن بەخوا خەڵکێکی زۆر دەکوژرێ، هێمن ببنەوە. یەکێکی تر لەوەڵاما وتی: دەبڕۆ بابە بڕۆ چیتر بەم قسانە فریو ناخۆین، تۆ سودمەندی لە دەسەڵات بڕۆ ئەولاوە، ئەوانە بیست ساڵە بەری رەنجی قوربانیانی شۆڕش و راپەڕینیان بۆ خۆیان و دەوروبەریان دابەش کردوەو بازرگانی پێوە دەکەن و ئێمەش چش. ئەوە بیست ساڵە خەڵک داوای دادپەروەری و نەهێشتنی گەندەڵی دەکا، داوای فراوانکردنی دیموکراسی و ئازادی بیروڕا دەکا. کەچی دەسەڵات هەڵگری هەمان ئەم دروشمانەن تا لە ناوەڕۆکەکەی پوچەڵی بکەنەوە، ئەوانە دەیانەوێ هەمو جارێ بە تەزویرو رێگای پۆلیسی و پارەوپول، دەسەڵات بگرنەوە دەست. ئەی ئەگەر بیست ساڵە وەک دەڵێن بارودۆخ ناسکە، بۆچی مافی خەڵک پێشێل دەکەن؟ بۆ نادادپەروەری پەیڕەو دەکەن؟ گەر من مافەکانی هاوڵاتیم نەبێ، چەوسێنەری کوردو غەیرە کورد جیاوازی چیە، ئەگەر مەبەستت ئەوەیە کە دەسەڵات گوێی لە خوێنڕشتن نیە، ئەی کە تاوانی ئاوای لێدەوەشێتەوە بۆ لەگەڵیدای، ئەگەر مەبەستت ترساندنی خەڵکە، دیواری ترس رماوە، ئەوا خۆپیشاندان شاری هەولێریشی گرتۆتەوە.

لێشاوی خۆپیشاندانی جومعەی هەولێرم دەهاتە بەرچاو بۆ چاکسازی، لە جادەی شێخەڵلا، بەرامبەر باخی شار، بەردەم دەرگای قەڵاو پێشی مەچکۆ، جادەی باتا، بەردەمی پارێزگا، هەمو لێکرا دەیانوت: ئەرکەکانی راپەڕین تەواو نەبوە، ئێوە لە رێبازی راپەڕین لاتانداوە، بەڵی بۆ دادپەروەری کۆمەڵایەتی، نا بۆ توندوتیژی، نا بۆ گەندەڵی، دادگایی بکوژەکان، ...هتد. هێزە ئەمنیەکان لە هەمو شارەکان بەزۆر هێنرابون، لولەی تفەنگیان کردبوە جەماوەر، لەناکاو دەسڕێژی گوللـە ئەوناوەی کردە گۆمی خوێن. دەبابە کۆڵان بە کۆڵان شوێنیان دەکەوت، رەشبگیرە و گرتن و بزرکردنی خەڵک و ئەشکەنجە بە لێشاوە، لە هەمو شارەکانی تریش کوژراو و بریندار هەیە، دیمەنەکە سامناکە، وشە ناتوانێ گەورەیی تاوان و بێویژدانی دیمەنەکە وێنا بکا. هاوارو پەنا بۆ نەتەوە یەکگگرتوەکان ببەن، ئەمه‌ریکا، ئەوروپا، کوا مافی مرۆڤ ئەی هاوار لە کوێن، فریامان کەون!

دەرکەوت دەسەڵات لە زمانی گوللـە و خوێن زیاتر باوەڕی بە هیچ شێوازێکی دەربڕینی ئازادانە نیە. پەرچەکرداری ئەم خوێنڕشتنە راپەڕینێکی نوێی هێنا کایەوە.

ئەی خەڵکی چەوساوە راپەڕن، هیچ بوارێکی دەربڕینی دیموکراسیانە نەماوەتەوە جگە لە راپەڕین نەبێ، بۆیە کاتی ئەوە هاتوە دەسەڵاتیان لەدەست دەربێنن. خەڵکینە نەکەن دامودەزگاکان تێکبدەن، هیچ بارەگایەک مەسوتێنن، رێگە لە باندی دزی بگرن، هێزی جیاجیا دروستکەن بۆ پاراستنی شوێنە گرنگەکان، دەسەڵات دەیەوێ مۆزەخانە بسوتێنێ و بەملی ئێمەی دابێنێ، وریا بن باوەڕ بەم سیناریۆ پیسانە مەکەن! وەرنە ریزی گەلەوە، گەل لە هەمو ئەو کەسانەی سەر بە دەسەڵات دەبورێ کە تاوانیان ئەنجام نەداوە.

سەرۆکەکانی ئەمه‌ریکا و ئەوروپا و نەتەوە یەکگرتوەکان بە توندی ئیدانەی ئەم کوشت و بڕەی کوردستانیان کرد، لەدوای قوربانیەکی زۆر، لە ناچاریا سەرۆک لە تەلەفزیۆن دەرکەوت و وتی: من لە ئێش و ئازاری ئێوە تێدەگەم، بەڵێنتان پێدەدەم کە نەخۆم و نە کەسێکی بنەماڵەکەم جارێکی تر خۆمان هەڵنابژێرینەوە، ئەوە پەرلەمان و حکومەت هەڵدەوەشێنمەوە و خۆتان ئازادن، من نەموتوە کەس تەقە لە خۆپیشاندەران بکاو هەرکەسێ بیکا بەرپرسیارە و دادگایی دەکرێ. بەڵام هەر رۆژێک دوای ئەم بەڵێنانە لەپێناوی مانەوە لە دەسەڵات خوێنڕشتن زێتر لە جاران بەردەوام بو.

بۆیە جەماوەری راپەڕیو لە رۆژی جومعەی خوێناویدا راپەڕینێکی سەرتاسەریان سازکرد، دنیا وەک قیامەتی لێهاتبو، بە سەرۆکی هەرێم و هی عێراقیان وت دەبێ وازبێنن، باوەڕمان پێتان نەماوە. ئەمجارەیان سەرۆکی هەرێم ناچار بو دەستلەکارکێشانەوەی خۆی راگەیاند، کەس نەیزانی بۆ کوێ رۆی، سەرۆکی عیَراقیش لەعەژمەتا لەهۆشخۆی چو. ئیتر بوە خۆشی و شادی سەرکەوتنی هەمو چین و توێژەکان بەتایبەتی کەمدەرامەتەکان، هەردو حیزبی دەسەڵاتداریش بە یەکجاری هەڵوەشێنرانەوەو هێزو لایەنی پارێزەری راستەقینەی دادپەروەی، بەتایبەتی گەنجان هاتنە پێشەوە، راپەڕینی کۆمەڵانی خەڵک بەردەوامبو تا ناوچە دابڕێنراوەکانیش هاتنەوە سەر خاکی هەرێمی کوردستان و هێزی پێشمەرگەش لە سنوری چیای حەمرینا سەنگەری گرت و ئاڵای کوردستانی شەکاندەوە، گەلیش خۆی بۆ هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد لەم وڵاتەدا ئامادە دەکرد.

بەیانی زو، بە زەنگی تەلەفۆنی برادەرێک لەخەو بێدار بومەوە، ئارەقەمکردبو، تەماشای دەوروبەری خۆممکرد، هێشتا چێژی سەکەوتن و بزەی شادیم لەسەر لێو بو، بەخۆمم وت، هەر خەونەو دەبێتە راستی.