دلێر عه‌بدولخالق
ئه‌كادیمیست‌و توێژه‌رانی كایه‌ی میدیا له هه‌رێمی كوردستان، په‌یوه‌ندیی ده‌سه‌ڵاتی سیاسییو میدیای ئه‌هلی‌‌و ئۆپۆزسیۆن به ناسروشتی ده‌زانن، بۆ سروشتیكردنه‌وه‌ی ئه‌و دۆخه‌ش ئاماژه به پێویستی هاتنه‌ئارای هه‌لومه‌رجێكی هاوبه‌رپرسیارانه له‌نێوان هه‌ردولا ده‌كه‌ن.
په‌یوه‌ندیی ده‌سه‌ڵات‌و میدیا له هه‌رێمدا، هیچ كات به ئه‌ندازه‌ی ئه‌م ساته‌وه‌خته‌ی ده‌گوزه‌رێت، نه‌گه‌یشتوه‌ته حاڵه‌تی ناسه‌قامگیر‌و دۆخی پڕ له ناكۆكیی به‌رامبه‌ر یه‌كتر، له‌م روبه‌ره‌دا بێ ئاماده‌بونی رۆژنامه‌نوسان، واته ئه‌وانه‌ی رۆژانه سه‌رگه‌رمی روماڵكردنی هه‌واڵ‌‌و سازاندنی ژانره رۆژنامه‌نوسیه‌كانن، ئه‌كادیمانی كایه‌كه قسه له‌سه‌ر جۆری ئه‌و په‌یوه‌ندییه ده‌كه‌ن‌و خوڵقاندنی ئه‌و دۆخه ناسروشتیه‌ش بۆ هه‌ردولا ده‌گێڕنه‌وه. 
مه‌م بورهان قانع، توێژه‌ری كایه‌ی میدیا خراپیی په‌یوه‌ندیی ده‌سه‌ڵات‌و میدیا بۆ چه‌ند هۆكارێك ده‌گێڕێته‌وه‌‌و وه‌ك بۆچونێكی جیاوازیش، كه تائێستا نیشانه‌ی بۆ نه‌كراوه: پێیوایه پێویستده‌كات سیاسییه‌كان خه‌ریكی كایه‌ی سیاسیی خۆیان بن‌و واز له ته‌داخولاتی كاری راگه‌یاندن بێنن.
ئه‌و ده‌ڵێت: "ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی به ده‌سه‌ڵاته‌وه هه‌یه، تائێستا ده‌سه‌ڵاتی یاسادانان نه‌یتوانیوه یاسای پێدانی مافی زانیاریی بۆ رۆژنامه‌نوسان ده‌سته‌به‌ر بكات، ده‌سه‌ڵاتی راپه‌ڕاندن به‌شێوه‌یه‌كی یه‌كسان مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ راگه‌یاندنه‌كان ناكات، ئه‌م ناعه‌داله‌تیه‌ش وایكردوه جۆرێك له میدیای په‌رچه‌كردار به‌رامبه‌ری دروستبێت، جگه‌له‌وه‌ی تێكه‌ڵی ده‌سه‌ڵاته‌كان گرفتێكی تره، فه‌وزای ئیعلامیش له بونی سیاسییه‌كان له‌ناو كایه‌ی راگه‌یاندن گرفتێكی سه‌رباره، كه پێویست ده‌كات ئه‌وان واز له راگه‌یاندن بهێنن‌و له‌ناو كایه‌كه بكرێنه ده‌ره‌وه، چونكه كایه‌ی سیاسیی شتێكه‌‌و كایه‌ی ئیعلامی شتێكی تره، نابێت سیاسییه‌كان به ئاره‌زوی خۆیان ده‌ستوه‌رده‌نه كاوباری رۆژنامه‌وانیی".
له به‌رده‌وامیی هه‌ژماركردنی هۆكاره‌كاندا، مه‌م بورهان وتیشی: "له‌ناو ئه‌و فه‌وزایه‌ی باسده‌كرێت میدیای سێبه‌ریشی لێ هاتۆته‌بون، كۆی ئه‌و دۆخه‌ی رۆژنامه‌گه‌ریش له‌ڕێی ته‌ڵاقدانی ئیتیك‌و ره‌چاونه‌كردنی به‌رپرسیارێتی رۆژنامه‌نوسی‌و دیقه‌ت‌و بنه‌ما زانستییه‌كانی كاری رۆژنامه‌گه‌رییه‌وه دروستبون".
به‌شێكی تر له بۆچونه‌كان به‌و ئاقاره‌یه، به‌ریه‌ككه‌وتنی ده‌سه‌ڵات‌و میدیای ئه‌هلی له ئه‌نجامی خراپ تێگه‌یشتنی نێوانیان هاتۆته كایه‌وه‌‌و ده‌سه‌ڵات گومانی له نیازپاكی ئه‌و رۆژنامانه هه‌یه كه له ده‌ره‌وه‌ی خۆی ره‌خنه‌ی لێده‌گرن.
د.دلێر ئه‌حمه‌د، سه‌رۆكی به‌شی راگه‌یاندن له په‌یمانگه‌ی ته‌كنیكی‌‌و كارگێڕیی هه‌ولێر بۆ (رۆژنامه) وتی: "له فه‌وزایه‌كی ئیعلامیداین كه جۆره‌ها ده‌زگای راگه‌یاندنمان هه‌یه، بێئه‌وه‌ی بزانرێت بۆچی كراوه‌ته‌وه‌‌و له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك ته‌مویل ده‌كرێت، رۆژنامه‌ی ئازاد‌و كه‌ناڵی ئازادمان هه‌یه هه‌ر له بنه‌ڕه‌تدا له په‌یامی میدیای ئازاد‌و بنه‌ماكانی تێنه‌گه‌یشتوه، ده‌سه‌ڵات واتێده‌گات میدیای ئه‌هلی به غه‌ره‌زه‌وه شتێك ده‌وروژێنێت‌و له‌دژی ئه‌و به‌كارده‌هێندرێت، هه‌مو ئه‌مانه گرژیی له‌نێوان راگه‌یاندن‌و ده‌سه‌ڵاته‌وه دروستكردوه‌‌و كۆی ئه‌م حاڵه‌ته‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ حاڵینه‌بون له یه‌كتر".
د.دلێر ئه‌حمه‌د، ئاماژه به كه‌لێنی زانستی ده‌زگاكانی راگه‌یاندن ده‌كات‌و پێیوایه: به‌هۆی ئه‌وه‌ی راگه‌یاندنی ئێمه به‌خۆڕسكی گه‌وره بوه‌‌و كه‌سی ئه‌كادیمی پڕۆفیشناڵ تائێستاش ئاماده‌یی جدیی له‌ناویاندا نه‌بوه، تێگه‌یشتنیشیان بۆ كۆی ئه‌و مه‌سه‌لانه سه‌ره‌تاییه، هه‌ر بۆیه له به‌رئه‌نجامی پابه‌ندنه‌بون به چوارچێوه‌ی زانستی روماڵكردنی كاری رۆژنامه‌وانی زۆربه‌ی ده‌زگاكان روبه‌ری كێشه‌ی یاسایی‌‌و سیاسیی ده‌بنه‌وه.
زۆربه‌ی بۆچونه‌كان به‌و ئاراسته‌یه‌ن تێنه‌گه‌یشتنی ده‌سه‌ڵات له رۆڵی میدیا‌و میدیا له رۆڵی ده‌سه‌ڵات گرفته‌كانی نێوانیانی زه‌قتر كردوه‌ته‌وه، هاوكاتیش ده‌ركه‌وته‌كانی سه‌رده‌می نوێی هه‌رێمی كوردستان له پێكهاته‌كانی ژیانی مهدهنیو میدیای ئازاد‌و ئۆپۆزسیۆنی سیاسییو رۆڵبینی نوخبه جیاوازه‌كانی كۆمه‌ڵگه، فشاره‌كانی له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات زیاتر‌و زیاتر كردوه.
هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر، مامۆستای رۆژنامه‌گه‌ریی له زانكۆی سلێمانی رونیكرده‌وه پێشتر له كوردستان، یان ئۆپۆزسیۆنێكی چه‌كدار 
هه‌بوه، یان دو هێزی سیاسیی گه‌وره هه‌بون، كه كانتۆنی سیاسییو ناوچه‌‌و یاسا‌و سیستمی تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌بوه، به‌ڵام ئێستا زۆر بنه‌مای سه‌ره‌كیی دروستبونی ژیانی مهدهنیو دیموكراسیه‌تی راسته‌قینه له‌دایكبون له‌وانه میدیایه‌كی ئازاد، ئۆپۆزسیۆنێكی سیاسیی راسته‌قینه‌یه، رۆڵبینینی نوخبه‌ی رۆشنبیریی‌‌و كۆمه‌ڵایه‌تی‌‌و ئایینی‌‌و فه‌رهه‌نگی‌‌و دروستبونی زه‌مینه‌یه‌كی ناوچه‌یی‌‌و نێوده‌ڵه‌تی بۆ ئه‌و دۆخه، هه‌مو ئه‌مانه‌ش به‌یه‌كه‌وه خه‌رجی‌‌و داهات‌و چه‌ك‌و ته‌واو ده‌سه‌ڵاتیان هێناوه‌ته ژێر پرسیاره‌وه.
مامۆستاكه‌ی رۆژنامه‌گه‌ریی له زانكۆی سلێمانی ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، هه‌مو ئه‌و لایه‌نانه كۆبونه‌ته‌وه‌‌و دۆستایه‌تیان دروستكردوه بێئه‌وه‌ی رێكه‌وتنێك له‌نێواندا هه‌بێت، لایه‌نه‌كانی ده‌سه‌ڵات له دروستبونی ئه‌مانه ده‌ترسن، چونكه پێیانوایه، ئه‌گه‌ر ئه‌مانه كۆببنه‌وه هه‌مو شته‌كان ده‌خه‌نه ژێر پرسیاره، وتیشی: "ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی داواكاریی له‌م لایه‌نانه ئه‌وه‌یه ره‌خنه‌‌و پێشنیاز‌و سه‌رنجی پێبده‌ن، بۆ ئه‌وه‌ی خۆی چاك بكات‌و نه‌گۆڕێت، واته ده‌سه‌ڵات نه‌داته ده‌ست یه‌كێكی تر، له‌كاتێكدا میدیا ئیشی ئه‌وه نییه هه‌تا ماوه كۆمه‌ڵێ خه‌ڵك حوكم بكه‌ن‌و ئه‌و پێیان بڵێت چی بكه‌ن!".
نه‌وت‌و ده‌ستبردن بۆ نهێنییه‌كانی به‌قاچاغبردنی به‌رهه‌مه نه‌وتییه‌كان‌و پرسیاركردن له‌داهاتی ئه‌و سامانه، گڕی له په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌سه‌ڵات‌و به‌شێك له كه‌ناڵه‌كانی میدیای سنوری پارێزگای سلێمانی به‌ردا.
به‌هۆی بڵاوكردنه‌وه‌ی داهاتی مانگانه‌ی به‌رهه‌مه نه‌وتییه‌كان، پارتی دیموكراتی كوردستان وه‌ك قه‌ره‌بو داوای یه‌ك ملیار دینار له رۆژنامه‌ی "رۆژنامه" ده‌كات‌و یه‌كێتیش بۆ راستكردنه‌وه‌ی هاوسه‌نگیی له‌گه‌ڵ پارته هاوپه‌یمانه‌كه‌ی به‌نیازه بچێته دادگا، بڵاوكردنه‌وه‌ی به‌شێك له په‌یوه‌ندییه‌كانی مه‌لا مسته‌فای بارزانی‌‌و قازی محه‌مه‌د دیسانه‌وه پارتی به‌رامبه‌ر ئه‌و گۆڤاره توڕه ده‌كات، هه‌رچه‌نده به‌شێك له بۆچونه‌كان ئه‌م هه‌ستیارییه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی به‌رامبه‌ر به‌شێك له ئامرازه میدییایه‌كان وه‌ك دروستبونی ده‌سه‌ڵات‌و كاریگه‌ریی ئه‌و میدیایانه ده‌خوێننه‌وه، به‌ڵام بۆچونه‌كانی ناو ئه‌م راپۆرته ئاماژه به نه‌مانی به‌های ره‌خنه‌گرتن له‌ناو میدیای كوردی ده‌كه‌ن.
مه‌م بورهان قانع، بڕوای وایه توڕه‌بونی ده‌سه‌ڵات به‌رامبه‌ر میدیا بۆ كاریگه‌ریی‌‌و ده‌سه‌ڵاتدارێتی ناگه‌ڕێته‌وه، به‌ڵكو نیگه‌رانییه‌كه ئه‌وه‌یه به‌هایه‌ك نه‌ماوه بۆ ره‌خنه‌گرتن، ره‌خنه‌كانی ناوخۆ به‌هه‌ند وه‌رناگیرێت، تا له رۆژنامه‌یه‌كی ئه‌مریكی هه‌واڵێك له‌سه‌ر نه‌وت بڵاونه‌كرێته‌وه له لوتكه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌وه رونكردنه‌وه‌ی له‌سه‌ری نادرێت، له‌كاتێكدا زۆربه‌ی مانشێته‌كانی رۆژنامه ناوخۆییه‌كان له‌سه‌ر هه‌مان بابه‌ته‌‌و ده‌ڵێت: "میدیا نه‌بوه‌ته ده‌سه‌ڵات، چونكه مه‌فهومی ده‌سه‌ڵات ئه‌وه‌یه كاریگه‌ریی به‌سه‌ر ئاراسته‌‌و هاوكێشه سیاسییه‌كانه‌وه هه‌بێت، تا ده‌سه‌ڵاته‌كان جیانه‌كرێنه‌وه‌‌و یاسایه‌ك نه‌بێت بۆ پێدانی زانیاریی، تا عه‌قڵیه‌تی سیاسییو هه‌ڵبژاردنی بێخه‌وش دروست نه‌بێت‌و تا قه‌زا سه‌ربه‌خۆ نه‌بێت ده‌سه‌ڵاتی چواره‌میش دروست نابێت".
هاوڕا له‌گه‌ڵ بۆچونه‌كه‌ی مه‌م بورهان، د.دلێر ئه‌حمه‌د، سه‌رۆكی به‌شی راگه‌یاندن پێیوایه: له كوردستاندا راگه‌یاندن ناتوانێت ببێته ده‌سه‌ڵاتی چوارم‌و رای گشتی دروست بكات‌و خه‌ڵك بێنێته سه‌ر جاده وتیشی: "ئه‌وه تائێستاش له ده‌ستی ده‌سه‌ڵاتدا كۆبوه‌ته‌وه"
له‌م گۆشه‌یه‌وه هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر، ئاماژه به زیادبونی رۆڵی میدیا ده‌كات‌و بۆ ئه‌مه‌ش نمونه له‌سه‌ر پرسی نه‌وت ده‌هێنێته‌وه‌‌و ده‌ڵێت: "میدیا توانی ته‌نكه‌ره نه‌وته‌كان پیشانبدات، ده‌سه‌ڵات ده‌ڵێت، هیچی تێدا نییه‌‌و رێگه پێدراوه! میدیا توانیویه‌تی بیسه‌لمێنێت شتی تێدایه‌‌و رێگه‌پێدراو نییه، ئه‌گه‌ر رێگه‌پێدراویشه داهاته‌كه‌ی بۆ كوێ ده‌چێت؟ واته شته‌كانی خستوه‌ته ژێر پرسیاره‌وه، به‌ڵام ئه‌وه‌ی خه‌مه گه‌وره‌كه‌یه ئه‌وه‌یه، میدیاش نه‌یتوانیوه وه‌ڵامده‌ره‌وه‌ی شته‌كان بێت، نه‌یتوانیوه ئه‌و پرسانه بكاته كه‌مپه‌ین‌و هه‌ڵمه‌تی گه‌وره".
له‌باره‌ی هه‌ڵكشانی ژماره‌ی كه‌یسه رۆژنامه‌وانییه‌كان له دادگاكاندا، هه‌ڤاڵ وتی: "وه‌ك چۆن رۆژنامه‌كان نهێنییه‌كان ئاشكرا ده‌كه‌ن، ده‌بێت له به‌رامبه‌ریشدا رێگه به‌و لایانه‌نه بدرێت كه له‌سه‌ریان ده‌نوسرێت دادگا بكه‌ن به مه‌رجه‌ع، به‌ڵام دادگایه‌كی بێلایه‌ن‌و سه‌ربه‌خۆ كه له‌سه‌ر بنه‌مای دیكۆمێنته‌كان بڕیاری یه‌كلاكه‌ره‌وه بدات، له‌وه‌ش گرنگتر ئه‌وه‌یه په‌نابردن بۆ دادگاكان بۆ چاوسوركردنه‌وه‌‌و ترساندنی رۆژنامه‌نوسان نه‌بێت، به‌ڵكو بۆ ده‌ركه‌وتنی راستییه‌كان بێت".
لێره‌وه پرسیار له‌وه ده‌كرێت، چۆن‌و به چ میكانیزمێك ده‌سه‌ڵات‌و میدیا له رۆڵی هاوبه‌رپرسیارییانه‌ی خۆیان نزیكبنه‌وه‌‌و هه‌ر لایه‌ك به فۆڕمێكی ته‌ندروست مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ واقیع بكات؟ 
مه‌م بورهان قانع، ده‌ڵێت: "پێویستده‌كات په‌یوه‌ندییه‌كان ئاسایی بكرێنه‌وه‌‌و هه‌ردولا رۆڵی به‌رپرسیارانه‌ی خۆیان بگێڕن، به‌شێوه‌یه‌ك میدیایه‌ك هه‌بێت گوێی لێبگیرێت‌و بتوانێ ده‌ست بۆ قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان به‌رێت، له به‌رامبه‌ریشدا رۆژنامه‌نوسان نه‌كه‌ونه ئه‌و شه‌ڕه‌ی كه به‌هۆی ئه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات به‌چاوی دوژمنكارانه سه‌یری هه‌ندێ میدیا ده‌كات، ئه‌وانیش له به‌رامبه‌ردا دڵڕه‌قانه بابه‌ته‌كان بڵاوبكه‌نه‌وه، واته ئه‌و په‌یوه‌ندییه بكرێته په‌یوه‌ندییه‌كی دۆستانه له‌پێناو فراوانكردنی فه‌زای ره‌خنه‌گرتن‌و دیموكراسیی".
لای خۆشیه‌وه، د.دلێر ئه‌حمه‌د، ئاماژه‌ی به‌وه‌كرد؛ ئێمه هه‌مومان به‌یه‌كه‌وه ده‌ژین، ده‌سه‌ڵات پێویستی به‌میدیا هه‌یه‌‌و میدیاش به‌ده‌سه‌ڵات، ئه‌مه له‌سه‌رمان پێویستده‌كات په‌یوه‌ندییه‌كان ئاسایی بكرێنه‌وه، ئاسایی كردنه‌وه‌شی په‌یوه‌سته به تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانی زۆری‌‌و بۆری راگه‌یاندن‌و كێبڕكێی سیاسییه‌كان له كردنه‌وه‌ی ده‌زگاكانی راگه‌یاندن، پێویسته ده‌زگای ئه‌كادیمی‌‌و پڕۆفیشناڵ دروستبێت، كه هۆشیاربێت به‌رامبه‌ر په‌یامی كاری راگه‌یاندن‌و چوارچێوه‌ی یاسا‌و ئیتیكی رۆژنامه‌گه‌ریی.