|
|
سەرۆکی حکومەت لەنێوان هیوا و زانستی ئابوریدا
مەحمود عەبدوڵا |
|
23/11/2014 |
سەرۆکی حکومەت لەکۆنگرە رۆژنامەوانیەکەیدا وتی: ((هیوادارم لەمەودوا دابەشکردنی موچە نەبێتە سەردێڕێ میدیاکان)) ئەگەرچی ئەمە هیوای زۆربەی هەرەزۆری خەڵکی هەرێمی کوردستانە، بەڵام هیوا هیچ لەئابوری نازانێت، جا نازانم بۆچی سەرۆکی حکومەت لەنێوان زانستی ئابوری و هیوا-دا هیوای هەڵبژاردوە.
ئەگەرچی زانستی ئابوری، وەک لقێک لەزانستی کۆمەڵایەتی لەپێناو چارەسەرکردنی گرفتی دەگمەن دەرامەتەکان و قەیرانە ئابوریەکان و خۆشگوزەرانی مرۆڤەکان هاتۆتەکایەوە، هەروەها لەکاتی قەیرانەکان گرنگی ئەم زانستە بەدیاردەکەوێت بەوەی کە دەستنیشانی هۆکارەکان دەکات، هەروەها چارەسەریشیان بۆ دەدۆزێتەوە، بەڵام هیوا سەر لە قەیرانی ئابوری دەرناکات. هیوای بەستەزمان لەچرکەیەکدا منداڵێک لەبرسان دەکوژێت لەجیهاندا.
ئەگەر وڵاتێک سیستەمێکی رێکوپێکی ئابوری هەبێت و لەسەر بنمایەکی زانستی بەڕێوە بچێت، دەتوانرێت چارەسەری زانستی بۆ قەیرانێك بدۆزرێتەوە، ئەمە جگەلەوەی دەتوانرێ پێشبینی قەیرانەکانیش بکرێت. بەڵام لەم وڵاتەدا کە تەنها پشت بەئابوری نەوت و غاز دەبەستێت و ئەویش لەلایەن کەسانێکەوە کۆنتڕۆڵکراوە، لەم ماوەیەدا ویکلیکس بەڵگەنامەیەکی لەمبارەیەوە بڵاوکردەوە. داهاتی نەوت شەفاف نییە نەک بۆ خەڵک، بەڵکو بۆ پەرلەمانیش! بۆیە دەبێ هەر قەیران بەهیوا بسپێرین.
من نازانم سەرۆکی حکومەت کۆشکی هیوای لەسەر چی هەڵچنییوە، لەسەر ژێرخانی تەپیوی ئابوری، یان لەسەر جانتاکەی ئاشتی هەورامی.
گریمان ئیتر موچە نابێت بە سەردێڕی میدیاکان و ئاشەکە دەکەوێتەوە کار، تاکاتێکی نادیار، یاخود تاقەیرانێکی تر، بەڵام خۆ کێشەی ئەم وڵاتە هەر موچەی فەرمانبەران نییە، خۆئەگەر ئەم سیاسەتی بەموچەخۆر کردنە نەبوایە، هەرگیز حکومەت بەم شێوەیە ئیفلاسی نەدەکرد. گریمان ئیتر موچە نابێت بەسەردێڕ، ئەی چۆن چارەسەری بێکاری دەکەن؟ ئەی چۆن ئەم میللەتە لەمەترسی ئاسایشی خۆراک ڕزگاردەکەن؟ حکومەتی هەرێم بەنیازە بینایەکی سیستەمی ئابوری بکات،لەسەرەوەبۆخوارەوە،ئاخر بەبێژنگ ئاوبردنە بۆئاش،بەتەمای گرنگی پێدان وپێشخستنی کەرتی کشتوکاڵ و پیشەسازی بیت، بەژێرخانێکی ئابوری وێرانەوە، حکومەت پلانی درێژخایەن و کورت خایەن دادەنێت بۆ کەرتی کشتوکاڵ لێ رۆژ لەدوای ڕۆژ ژێرخانی ئابوری وێرانتر دەبێت! ئیتر چاوەڕوان بن ساڵ لەدوای ساڵ لەشکری بێکاری گەورەتر دەبێت، سەرمایەی مرۆیی نابود تردەبێت .
گومانی تێدانییە، تا ژێرخانی ئابوری نەبوژێتەوە، دەبێ هەر بێ هودە بەتەمای دو شەش بن. لەم وڵاتە شتی سەمەرە دەبینین، بانک خاڵی دەبێت لەپارە، بانک تەنها رۆڵی ژێر زەمینێک دەبینێت بۆ هەڵگرتنی پارە بۆ موچەی فەرمانبەران! ئەمە لەکاتێکدا یەکەمین کاری بانکەکان پێدانی قەرزو مامەڵە و بازرگانیکردنە بەقەرزەکانەوە.
زۆرسەیرە لەو سەردەمەدا بەرپرسانی ئەم هەرێمە خەریکی خۆ بەکاریزماکردنن، دەیانهەوێ وەک حەکیم و سۆپەرمان خۆیان نیشان بدەن، لەکاتێکا ئابورییەکی بەهێز گەرەنتی مانەوەی بەهێزی دەوڵەتانە، ئیتر ئەوە بزانن کە (ئابوری سیاسەت رادەکێشێ نەک بەپێچەوانەوە) ئەوە ئۆباما نییە کە ئەمەریکای کردۆتە دەسەڵاتێکی نیمچە رەهای سەرزەوی، بەڵکو ئەوە ئابوری ئەمەریکایە، ئەوە پێشکەوتنە ئابوری و تەکنەلۆژیەکەی چینە، کە ئەمرەیکا ترسی لێی هەیە جێگای بگرێتەوە، نەک سەرۆکی چین. من نامەوێ ئەمەریکاو چین بە هەرێم بەراورد بکەم، بەڵام دەمەوێ بڵێم گەر قەرارە بەهێزبین و پێشکەوین دەبێ ئابوریمان پێشبخەین و بەهێزی بکەین،دەمەوێ بڵێم واز لەبازرگانی بهێنن لێی گەڕێن بۆ بازرگانەکان، لەجیاتی پڕکردنی گیرفانەکانی خۆتان لیگەڕێن بانکەکان پڕبن، لێگەڕێن خەڵک سەرمایە گوزاری بکات تائێوەش بەسیاسەت رابگەن.
لەدنیادا تاکەکان بەدو رێگا سامان کۆدەکەنەوە، یاخود لەڕێگەی تاڵانی، یان لەڕێگەی وەبەرهێنان، رێگەی تاڵانی ئەو رێگەیە کە هەندێ سیاسی لەم وڵاتە سامانی خۆیانی پێکۆدەکەنەوە، کە ئەمەش سامانی کۆمەڵگا کەم دەکاتەوە.
قەیران بەقەیران چارەسەر مەکەن، ئاخر لەدنیادا لەگەڵ بەرزبونەوەی داهاتی تاکەکەس باج زیاد و نرخی شتەکان بەرز دەبێتەوە، بەڵام لەم هەرێمە بەپێچەوانەوە!
لەگەرمەی قەیراندا نرخی بەنزین گران دەکرێت، ئەمە چارەسەری قەیرانە بەقەیران، چونکە دواجار گرانی بەنزین دەبێتە هۆی گرانبونی کاڵاکان.
بەڵام لەوەڵاتێکدا کەزانست بەهای نەبێت، لەبەڕێوەبردنی وڵاتدا، بێگومان لەکاتی قەیرانەکانیشدا بەهای چارەسەری نابێت، ئەگەر ئابوری وڵاتێک تەنها پەیوەست بێت بەجانتاکەی وەزیری سامانە سروشتیەکان، بێگومان چارەسەریش هەر لای جانتاکەیە، ئەمەیە پاوانی ئابوری. وڵاتێک کە سیستەمێکی ئابوری گونجاو و لەسەر بنەمایەکی زانستی و سەردەمیانە بەڕێوە نەچێت کە توشی قەیرانی دارایی بو، (ئادەم سمیس)یش ناتوانێ چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە. کورد دەڵێت: ئاشی نەزان خوا دەیگێڕێت.
ئاشکرایە کە ئاسایشی خۆراکی ئەم هەرێمە لەمەترسیدایە، چونکە 85% ی بەرهەمە خۆراکیەکانی هەرێم هاوردەد ەکرێت لەوڵاتانی دەوروبەر، کوردستان وڵاتێکی کشتکوکاڵییە و بونی خاکی بەپیت و ئاوی پێویست یارمەتیدەرن بۆ ئەوەی دانیشتوانی هەرێمی کوردستان دوربن لەمەترسی ئاسایشی خۆراک، ئەگەر گرنگی بەکەرتی کشتوکاڵ بدرێت و بودجەیەکی پێویست بۆ کەرتی کشتوکاڵ دیاری بکرێت، بەڵام وەک دەبینین تەنها لەسیاسەتی بەموچەخۆر کردنی کۆمەڵگادا سەرکەوتو بون لەئێستادا هەنارو گوڵە بەڕۆژە هاوردەدەکرێت ئەمەیە کەرتی کشتوکاڵ، بۆیە پشت بەستن بەنەوت بەتەنها بەواتای فەشەلی سیاسەتی ئابوری دێت، چونکە تێکڕای داهاتی ناوخۆیی تەنها پەیوەست نییە بەنەوت، لەحاڵەتێکدا کە حکومەت تەنها پشت بەنەوت ببەستێ تەنها گۆڕانکاری لەنرخی نەوتدا دەبێتە هۆی نزم بونەوەی تێکڕای داهاتی ناوخۆیی، لەحاڵەتی جەنگ دایاخود کاتێک حکومەت نەتوانێ نەوت بفرۆشێت، ئەوا تێکڕای داهاتی ناوخۆیی دەبێتە صفر. ئەگەرچی پارتی خەریکی بەدوبەی کردن و بە سعودیەکردنن، بەڵام سیاسەتی ئابوری هەرێم رەنگە تەنها لەکۆکردنەوەی سامان و سیاسەت و بازرگانی پێکەوە لەسعودیە بچێت، چونکە دەبینین وڵاتی سعودیە شاری پیشەسازی لەبیابان دروست دەکات، ئەمە لەکاتێکدا وڵاتی سعودیە %١٣ی ناردەنی نەوتی جیهانی هەیە، هەروەها ٢٦٠میلیار یەدەگی نەوتی هەیە، هەرچەندە %٢٠ی داهاتی نەوت بۆ بنەماڵەی دەسەڵاتداری سعودیە دەچێت، بەڵام هێشتا لە فرۆشتنی نەوتی کوردستان شەفافترە لەبەرئەوەی ئەوان خۆیان دەڵێن ئەوە پارەی نەوتە، ئەوەندە فرۆشراوە، ئیدی خۆیان و خوای خۆیان مادام سندوقی داهاتی نەوت نییە!
تێبینی-بۆنوسینی ئەم بابەتە سودم لەم سەرچاوانە بینیوە:
زانستی ئابوری - د.نەهرۆ عەلی
سایتی هاوڵاتی |
|
|
|