سازدانی: دیه فازل
پرۆفیسۆر دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز عه‌لائه‌دین، ته‌ئكید له‌وه ده‌كاته‌وه كه پێویسته كورد حساب بۆ هه‌مو ئه‌گه‌رێك بكات، چونكه هێشتا كورد نه‌كه‌وتوه‌ته ناوه‌ڕاستی چه‌قی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا.
به بۆچونی ئه‌و پرۆفیسۆره، كورد په‌له‌ی كردوه له پشگیریكردنی رێككه‌وتننامه ستراتیژیه‌كه، چونكه رێككه‌وتننامه‌ی عێراق‌و ئه‌مریكا هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی راسته‌وخۆیان به ده‌سته‌به‌ركردنی مافی كوردو نه‌ته‌وه‌كانی تره‌وه نییه.
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز ده‌ڵێت: "سه‌ركرده‌كانی كورد ده‌مێك بو ته‌سلیمی ئه‌وه ببون كه‌وا كه‌مه‌نه‌ته‌وه‌یه‌كی وه‌كو كورد موباده‌ره‌ی له‌ده‌ستدا نییه، به‌ڵام له‌وه‌دا هه‌ڵه بون‌و ئه‌و بیركردنه‌وه‌یه ره‌نگدانه‌وه‌ی بێئاگایی‌و بێئه‌زمونیی سه‌ركرده‌كان بو له بواری لۆبیكردنی نێوده‌و‌ڵه‌تییه‌وه".
* له‌دوای گۆڕینی سه‌رۆكی ئه‌مریكا، سیاسه‌تی ئه‌و وڵاته له‌گه‌ڵ كورد به‌ره‌و كوێ ده‌چێت؟
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز: له‌دوای هاتنی ئۆباما، سیاسه‌تی گشتیی ئه‌مه‌ریكی گۆڕانكاریی بنه‌ڕه‌تی به‌سه‌ردا دێت، به‌ڵام له روی ورده‌كارییه‌وه (بۆ نمونه له‌ئاستی كوردستاندا) جارێ وا به خێرایی هه‌ست به گۆڕانكارییه‌كان ناكرێت، بۆ نمونه ته‌ركیزی هه‌ره‌گرنگی ئۆباماو ئیداره‌كه‌ی ده‌كه‌وێته سه‌ر چاككردنی باری ئابوریی ئه‌مریكی‌و جیهانی، له‌ئاستی سیاسه‌تی ده‌ره‌كیشدا، ته‌ركیزیان ده‌كه‌وێته سه‌ر هێوركردنه‌وه‌ی كرژییه‌كان، په‌یداكردنه‌وه‌ی متمانه له‌نێوان زلهێزه‌كان، به‌رزكردنه‌وه‌ی سومعه‌ی ئه‌مریكا له باقی دونیا، چاره‌كردنی كێشه‌كان له رێگه‌ی گفتوگۆو بگره‌و به‌رده‌ی سیاسی نه‌ك عه‌سكه‌ری.
ئه‌مڕۆ خوله‌كی مێژو روی له سوڕانه‌وه‌و دوباره‌بونه‌وه‌یه، له‌دوای شه‌ڕی كوێتدا، سه‌رۆك جۆرج بوشی باوك له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا دۆڕاندیه بیل كلینتۆن، له‌وكاته‌دا ئاستی ئابوریی ئه‌مریكی زۆر نزم بو و سیاسه‌تی ده‌ره‌كی ئه‌مریكیش له گۆڕاندا بو، كۆمارییه‌كان خۆیان بۆ كرژی له به‌رامبه‌ر رژێمی سه‌دام‌و هێرشی تیرۆری جیهانی ئاماده‌كردبو، ئه‌گه‌ر جۆرج بوشی یه‌كه‌م له حوكم بمابایه، ئه‌وا ره‌وتی سیاسه‌تی به ئاراسته‌ی به‌ره‌نگاری ده‌چو، به‌ڵام كه بیل كلینتۆن هاته سه‌ر حوكم، ته‌واوی ته‌ركیزی خسته سه‌ر چاككردنی باری ئابوریی وڵاته‌كه‌ی‌و مه‌سه‌له‌ی شه‌ڕی تیرۆرو به‌ره‌نگاری رژێمی سه‌دامی هه‌ڵپه‌سارد، له‌وانه‌شدا زۆر سه‌ركه‌وتو بو، توانای ئابوریی ئه‌مریكی وا به‌رزكرده‌وه كه له خولی دوه‌می هه‌ڵبژاردندا بۆ چوار ساڵی دوه‌م هه‌ڵبژێردرایه‌وه.
جا دورنییه كه ئۆباماو ئیداره‌ی دیموكراتی ئه‌وجاره‌شیان به هه‌مانشێوه مه‌سه‌له‌ی ئه‌جێندای عێراقی‌و خۆرهه‌ڵاتییه‌كانی وڵاته‌كه بكاته لاوه‌كی هه‌تا به‌بێ موغامه‌ره چوار ساڵی یه‌كه‌می به‌ڕێ بكات‌و هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی دوه‌مجاری مسۆگه‌ر بكاته‌وه، ههڵبهته ئیداره‌ی ئۆباما به مه‌جبوری پابه‌ندی زۆربه‌ی رێككه‌وتنه نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی پێشتر ده‌بێت، به‌ڵام په‌له‌ناكات‌و بازی گه‌وره به پلانه كۆنه‌كان نادات. سه‌باره‌ت به كوردیشه‌وه، بێگومان ئه‌مریكا هه‌رده‌م گرنگیی زیاتر به به‌غدا ده‌دات‌و له به‌غداوه ده‌ڕوانێته هه‌رێم، به‌ڵام مه‌رج نییه ئه‌و گرنگیدانه له‌سه‌ر حسابی كورد بێت، واته ئه‌گه‌ر كورد كارته‌كانی باش به‌كاربهێنێت، ئه‌وا له سیاسه‌تی ئیداره‌ی تازه‌دا زه‌ره‌رمه‌ند نابێت.
شایانی باسه كه‌وا ئه‌ندامه زه‌قه‌كانی ئیداره‌ی ئۆباما له‌نزیكه‌وه كورد ده‌ناسن‌و ئاگاداری مێژوی تازه‌ین‌و له چه‌ندین بۆنه‌دا پشتگیریی خۆیان نیشانداوه، به‌ڵام پێویسته كورد حساب بۆ هه‌مو ئه‌گه‌رێك بكات، چونكه هێشتا كورد نه‌كه‌وتوه‌ته ناوه‌ڕاستی چه‌قی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا، وه‌ك چۆن ئیسرائیل‌و ده‌وڵه‌ته كه‌نداوییه نه‌وتییه‌‌كان له چه‌قه‌كه‌دان، واته ئه‌گه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیی ئه‌مریكی یان ئیسرائیلی یان توركی وای خواست، ئه‌وا دورنییه ئیداره‌ی ئۆباماش جارێ مافی مرۆڤی كورد پێشتگوێ بخات.
* ئه‌و ئه‌مریكایه‌ی به‌رده‌وام كورد به پشتیوانی خۆی ده‌زانێت، به راستی پشتیوانێتی یاخود پارێزه‌ری به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆیه‌تی؟
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز: له پێشتردا ئه‌مریكا قه‌ت كوردی به پشتیوانی خۆی نه‌زانیوه، به‌ڵكو هه‌مو ئیداره‌یه‌كی پێشتری ئه‌مریكی كوردی وه‌ك كارتی سه‌رفكردن به‌كارهێناوه، خۆ هه‌تا ئێستاش ئه‌مریكا ئاوڕێكی شایانی له كوردی پارچه‌كانی تری كوردستان نه‌داوه‌ته‌وه، به‌ڵام له‌وكاته‌وه (له‌دوای شه‌ڕی كو‌ێت) كه رژێمی سه‌دام كه‌وته ناو كتێبه ره‌شه‌كه‌ی ئه‌مریكا، ئیتر ئیداره‌ی ئه‌مریكی به تیوێك ئاوڕێكی له كوردی عێراق دایه‌وه. گۆڕانكارییه خێراكانی ناو به‌غداش له‌و پێنج ساڵه‌ی دواییداو هه‌ڵه‌كانی توركیاو مه‌ترسییه‌كانی ئێران‌و شه‌ڕی تیرۆرو تایه‌فه‌گه‌ری ناو عێراقیش، فاكته‌ری مه‌زن بون كه بونه هۆی ئاوڕدانه‌وه‌یه‌كی جدیتر له كورد، ئه‌مریكا هیچ به‌دیلێكی تری نه‌بو جگه له‌وه‌ی كه‌وا گرنگیی به كورد بدات، كوردیش ئه‌و هه‌لانه‌‌ی به چاكی‌و به زیره‌كانه‌‌و هاوكاتیانه قۆسته‌وه، به‌هۆی ئه‌و هه‌لانه‌‌وه‌و به‌هۆی به‌شداریكردن له ئیداره‌ی عێراقدا، ئه‌مڕۆ خۆشبه‌ختانه كورد فاكته‌رێكی ناوچه‌یی گرنگه‌و ئاستی یاریكردنیشی گه‌یشتوه‌ته شانۆیه‌كی نێوده‌وڵه‌تی، بۆیه له‌مه‌ودوا ئه‌مریكییه‌كان ناتوانن به ئاسانی مافی مرۆڤی كورد، به‌تایبه‌تی له عێراقدا، پشتگوێ بخه‌ن.
* ده‌كرێت كورد به‌م راده زۆره پشت به پشگیریی ئه‌مریكا ببه‌ستێت؟
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز: كورد ئه‌لته‌رناتیڤێكی زیندوی نه‌بوه بۆ ئه‌وه‌ی پشت به ئه‌مریكا یان هێزه ناوچه‌ییه‌كان نه‌به‌ستێ، به‌ڵام هه‌ڵه‌ی كورد له‌وه‌دا بوه كه ستراتیژیه‌تێكی دوربینی بۆ مامه‌ڵه‌كردن‌و پشتبه‌ستن به ئه‌مریكا نه‌بوه، سیاسه‌تی كورد هه‌ر هی كاردانه‌وه‌‌و فرسه‌ت قۆزینه‌وه بوه‌و موباده‌ره‌ش هه‌ر له‌ده‌ستی هێزه ده‌ره‌كییه‌كاندا بوه. سه‌ركرده‌كانی كورد ده‌مێك بو ته‌سلیمی ئه‌وه ببون كه‌وا كه‌مه‌نه‌ته‌وه‌یه‌كی وه‌كو كورد موباده‌ره‌ی له‌ده‌ستدا نییه، به‌ڵام له‌وه‌دا هه‌ڵه‌بون‌و ئه‌و بیركردنه‌وه‌یه ره‌نگدانه‌وه‌ی بێئاگایی‌و بێ ئه‌زمونیی سه‌ركرده‌كان بو له بواری لۆبیكردنی نێوده‌و‌ڵه‌تییه‌وه، واته بیركردنه‌وه‌ی كوردی رێگرێكی مه‌زن بو له دۆزی كورد، حیزبه‌كان وه‌ك دابڕاوان مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ هێزه ناوچه‌ییه‌كان ده‌كرد‌و ئه‌وانیش وه‌ك دارده‌ست‌و كارتی یاریی به‌كاریان ده‌هێنا.
به‌ڵام ئه‌مڕۆ حیزبه كوردییه‌كان ئه‌زمونی لۆبیكردنیان وا به‌ره‌و زیادبونه‌‌و هه‌وڵی جدیان داوه بۆ ئه‌وه‌ی له‌ناو هه‌ناوی سیستمی ئه‌مریكی‌و ئه‌وروپییه‌كانه‌وه كار بكه‌نه سه‌ر پرۆسه‌ی بڕیاردان‌و داڕشتنی سیاسه‌ت‌و دانانی نه‌خشه‌‌و پلانه ستراتیژییه‌كان، ههڵبهته جارێ هه‌وڵه‌كان سه‌ره‌تایین‌و كاریگه‌ریان سنوردار بوه، به‌ڵام خودی هیممه‌ته‌كان ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت كه‌وا خه‌ریكه كورد پشت به تواناو ئیمكاناتی خۆی ده‌به‌ستێ‌و ده‌یه‌وێت وه‌ك وڵاتانی خاوه‌ن موباده‌ره كاری لۆبی ئه‌نجام بدات.
* نوێنه‌رایه‌تییه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم له وڵاتانی ده‌ره‌وه تا چه‌ند توانیویانه نوێنه‌رایه‌تیی راسته‌قینه‌ی كورد بكه‌ن‌و كار بۆ خودی كورد بكه‌ن نه‌ك به‌رژه‌وه‌ندیی حیزبه‌كانیان؟
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز: له سه‌رده‌می پێش یه‌كگرتنه‌وه‌ی دو ئیداره‌ی هه‌رێم، نوێنه‌رایه‌تیی كوردی یه‌كگرتو په‌یدا نه‌بو، هه‌ندێكجار چالاكیی هه‌ره‌وه‌زی‌و شاندی هاوبه‌ش لێره‌و له‌وێ له‌نێوان حیزبه‌كاندا هه‌بو، ئه‌وه‌ش به واتا نوێنه‌رایه‌تیی كوردستانی باشور بو، ئێستاشی له‌گه‌ڵدا بێت، نوێنه‌رایه‌تیی كورد به واتای كوردستانی گه‌وره په‌یدا نه‌بوه، ره‌نگه وا زوش په‌یدا نه‌بێت.
له‌وه‌ته‌ی دو ئیداره‌ی هه‌رێم یه‌كتریان گرتوه‌ته‌وه، نوێنه‌رانی حكومه‌تی هه‌رێمیش به فه‌رمی ناونراون‌و ته‌نسیقی راسته‌وخۆیان له‌گه‌ڵ حكومه‌ت هه‌یه، ئه‌وه جۆشێكی تازه‌ی داوه‌ته كاری لۆبیكردن‌و ته‌ركیزو ئاراسته‌كانیشی دیاریكردون، به‌وهۆیه له ئه‌مریكاو له به‌ریتانیاو له چه‌ندین وڵاتانی ئه‌وروپی تر پێشكه‌وتنی باشیان وه‌ده‌ستهێناوه‌‌و جێ په‌نجه‌یان دیاره، به‌ڵام دیاره كه نوێنه‌ره‌كان تێكه‌ڵێكن له خه‌ڵكی سه‌ر به دو حیزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌كه‌ی كوردستان‌و له زۆربه‌ی وڵاته‌كاندا هێشتا خه‌ریكی پێشخستنی ئه‌جێندای حیزبه‌كه‌یانن به‌ر له هی حكومه‌ته هاوبه‌شه‌كه، یان له هه‌ندێك شوێندا حیزبێك چالاكه‌‌و حیزبه‌كه‌ی تر به‌شداریی‌و هاوكاریی ناكات، واته زۆری ماوه كه نوێنه‌رایه‌تیی كوردستانی باشور بگاته ئاستی ویستراو، چجای ئه‌وه‌ی نوێنه‌رایه‌تیی كورد بگاته ئاستی هه‌ستپێكراو.
* ئه‌گه‌ر باسی په‌یوه‌ندییه‌كانی كوردو به‌غدا بكه‌ین، به‌ڕێزتان له چ ئاستێكدا ئه‌و په‌یوه‌ندیانه ده‌بینن؟ ئه‌وه‌ی ده‌بینرێت به‌رده‌وام كورد شه‌ڕ بۆ به‌ده‌ستهێنانی ماف‌و داواكارییه‌كانی ده‌كات له به‌غدا، كارێكی راسته؟ نه‌ده‌كرا كورد مافه‌كانی خۆی به جۆرێك بسه‌پێنێت كه به‌بێ ناكۆكی‌‌و شه‌ڕكردن ده‌ستی بكه‌وێت؟
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز: په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‌و به‌غدا په‌یوه‌ندییه‌كی نوێ‌و ئاڵۆزه‌و تێكه‌ڵه له په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستی‌و دوژمنایه‌تی، كه ئه‌وه‌ش باشترین شێوه‌ی په‌یوه‌ندییه له ده‌وروبه‌رو كه‌شێكی دیموكراسی ده‌ستوریدا، بێگومان كه‌شی سیاسیی عێراق نائاساییه‌و له‌جیاتی به‌كارهێنانی زمانی گفتوگۆو زۆرانبازی سیاسیی شارستانیانه، كه‌چی هێشتا زمانی چه‌ك‌و ره‌وتی توندوتیژ له شه‌‌ڕه به‌رژه‌وه‌ندییه‌كاندا زاڵن، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌ئاستێكی به‌رزه‌وه سه‌یری سیاسه‌تكاری ناو عێراق بكه‌یت، ده‌بینیت كه كه‌شه سیاسییه‌كه ته‌ندروسته‌‌و هه‌روا به‌گوێره‌ی پێوانه‌و یاسای دیموكراسیانه‌وه به‌ره‌و گه‌شه‌كردن ده‌ڕوات، جا وه‌ك ده‌زانن، ماف نادرێت به‌ڵكو ده‌ستێنرێت، ئیتر نه‌ك ته‌نها كورد، به‌ڵكو هیچ پێكهاته‌یه‌كی تری عێراقی به‌بێ شه‌ڕه‌هه‌ڵوێست‌و ململانێ‌و مشتومڕ، ماف‌و داواكارییه‌كانی به‌ده‌ست ناهێنێت. ده‌ستكه‌وتنی هه‌مو مافێك كێشه‌یه‌كه‌و هه‌ریه‌كه‌شیان شه‌ڕێكی تیرو درێژخایه‌نی گه‌ره‌كه، ئه‌وه‌ش به‌شێكه له گه‌مه‌ی دیموكراسیه‌ت، لێره‌دا پێویسته كورد زیره‌كانه به دیراسه‌و كاری پڕ ته‌نسیقه‌وه به‌رنامه‌ی درێژخایه‌نی بۆ ده‌ستگیركردنی مافه‌كانی دابڕێژێت.
* سه‌ركردایه‌تیی سیاسیی كورد زۆربه‌یان له به‌غدان‌و پۆستیان وه‌رگرتوه، به رای جه‌نابت توانیویانه نوێنه‌رایه‌تیی كورد بكه‌ن یاخود پارێزه‌ری به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی تاكه‌كه‌س‌و حیزبه‌كانیانن؟
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز: ته‌نها سه‌كردایه‌تیی یه‌كێتییه كه زۆربه‌یان (به چه‌قی ده‌سه‌ڵاته‌وه) له به‌غدان، هه‌رچی چه‌قی ده‌سه‌ڵاتی پارتی‌و زۆرینه‌ی سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌یانه، وا له هه‌رێمن، به‌بێ شك له قۆناغی گرنگداو له پێچی مێژویی چاره‌نوسسازدا، سیاسه‌تمه‌داره‌كانی كوردی به‌غدا توانیویانه نوێنه‌رایه‌تیی كورد بكه‌ن‌و به‌رژه‌وه‌ندیی باڵای كورد بپارێزن. خۆ په‌رله‌مانتاره‌كان به‌گوێره‌ی سروشتی پیشه‌كه‌یان، ئه‌ركی سه‌ره‌كیان بریتییه له به‌رگریكردن له دۆزی كوردو پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیی گشتیی كوردی.
هه‌رچی پۆستهه‌ڵگره‌كانی جیهازی ته‌نفیزی ده‌وڵه‌تن، واته هه‌ر له سه‌رۆك كۆماره‌وه بگره هه‌تا ده‌گاته وه‌زیرو بریكاری وه‌زیرو به‌ڕێوه‌به‌ره گشتییه‌كان، ئه‌وا كارو پیشه‌یان بریتییه له پێشڕه‌ویكردن‌و به‌ڕێوه‌بردنی وڵات‌و پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان، جا به حوكمی پۆسته‌كانیانه‌وه، ئه‌ركی سه‌رشانیانه كه عێراقیانه بیربكه‌نه‌وه‌‌و به‌رژه‌وه‌ندیی عێراقێكی یه‌كگرتو به‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی تردا زاڵ بكه‌ن، هاوكات ئه‌وانه نوێنه‌ری كوردن‌و چاوه‌ڕێی كوردپارێزیان لێ ده‌كرێت، زۆربه‌یان توانیویانه له‌و مینبه‌ره‌وه چی به زۆرو چی به كه‌م خزمه‌ت به كورد بكه‌ن. به‌ڵام گرفتی سیاسه‌تمه‌داره كورده‌كانی به‌غدا نه له‌گه‌ڵ عێراقپارێزییه‌‌و نه له‌گه‌ڵ كوردپارێزییه، به‌ڵكو گرفته سه‌ره‌كییه‌كانیان په‌یوه‌ندی به فشاری حیزبه‌كانیان‌و سه‌ركرده‌‌كانیانه‌وه‌یه، ئه‌وانه پۆسته‌كان‌و پۆستهه‌ڵگره‌كان به موڵكی حیزبه‌كه‌یان ده‌زانن‌و ده‌یانه‌وێت هه‌ردوكیان بۆ ده‌ستكه‌وت‌و پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیی حیزب‌و سه‌ركرده‌كانی حیزبه‌كه به‌كاربهێنن، بێگومان سه‌ربارو بنبار ئه‌و نوێنه‌رانه خۆشیان خاوه‌نی تموح‌و به‌رژه‌وه‌ندیی تایبه‌تیانن، جا رازیكردنی هه‌مو لایه‌كی په‌یوه‌ندیدار، پێویستی به هونه‌ری په‌یوه‌ندی‌و موخاته‌به‌و سیاسه‌تكردنی زیره‌كانه هه‌یه. ههڵبهته مه‌رج نییه كه هه‌مو ئه‌و به‌رژه‌وه‌ندییه ئاڵۆزو جیاجیایانه هه‌رده‌م له‌دژی یه‌كتریدابن، ده‌كرێت كه هیچ كامیان له‌سه‌ر حسابی ئه‌وی تریان نه‌بێت، به‌ڵام مسۆگه‌ركردنی ئه‌و ده‌رئه‌نجامه ئاسان نییه‌‌و پێویستی به هاوكاریی‌و تێگه‌یشتنی هه‌مو لایه‌كه.
* هه‌میشه كورد له روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی كێشه‌كانی له‌گه‌ڵ به‌غدا پشت به ده‌ستور ده‌به‌ستێت، ئایا له عێراقی ئێستادا ده‌توانرێت ته‌نها به ده‌ستور مافه‌كان به‌ده‌ست بهێنرێن؟
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز: له دیموكراسیه‌تدا پشتبه‌ستن به ده‌ستور یه‌كێكه له باشترین سه‌رچاوه‌ی هێزو پشت ئه‌ستوری، خۆشبه‌ختانه زۆربه‌ی بڕگه ده‌ستورییه‌كان له خزمه‌تی مافی مرۆڤدان، بۆیه له خزمه‌تی كورددان، به‌ڵام مانای ئه‌وه نییه كه ته‌نها به ده‌ستور مافه‌كان به‌ده‌ست ده‌هێنرێن، جارێ ده‌ستور هێشتا ساوایه‌‌و ناته‌واوه، عێراقی دیموكراسیش ده‌وڵه‌تێكی ساواو ناته‌واوه‌‌و كه‌شه سیاسییه‌كه‌شی هێشتا نائاساییه، زۆرینه‌ی كێشه‌كانی عێراقیش زۆر له‌وه قوڵترن كه ته‌نها له رێگه‌ی ده‌ستوره‌وه چاره‌سه‌ر بكرێن، خۆ هه‌تا ئه‌گه‌ر بارودۆخیش ئاسایی بێت‌و ده‌ستوریش كامل بێت، ئه‌وا هێشتا ململانێی ده‌ستكه‌وتنی مافه بنه‌ڕه‌تییه‌كان پێویستی به زۆرانبازیی سیاسی‌و موزایه‌ده‌ی تواناو بازو هه‌یه، به‌ڵام هه‌ریه‌ك له‌وانه كات‌و سات‌و شوێنی خۆی هه‌یه.
* زۆربه‌ی لایه‌نه عێراقییه‌كان دژی رێككه‌وتننامه‌ی ستراتیژی ئه‌مریكا- عێراقن، كه‌چی كورد به هه‌مو شێوه‌یه‌ك پشتگیریی لێده‌كات، ئه‌و رێككه‌وتنه هیچ به‌ندێكی تێدایه بۆ كورد گرنگ بێت‌و مافه‌كانی ده‌سته‌به‌ر بكات وا به‌وشێوه‌یه پشتگیریی لێده‌كات؟
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز: رێككه‌وتننامه‌ی ستراتیژی عێراق‌و ئه‌مریكا، رێككه‌‌وتنێكی نێوان ئه‌و دو ده‌وڵه‌ته‌‌یه‌‌و ده‌رباره‌ی مه‌ودای نفوزی لایه‌نی ئه‌مریكییه له عێراقدا، رێككه‌وتنه‌كه له چوارچێوه‌ی عێراقدا به‌شێوه‌یه‌كی ناڕاسته‌وخۆ كورد ده‌گرێته‌وه، به‌ڵام هیچ بۆنه‌یه‌‌ك نییه كه پێویست به ناوهێنانی زاتی كورد یان سوننه یان شیعه بكات.
چه‌قی بابه‌تی رێككه‌وتنه‌كه‌ش په‌یوه‌ندیی به مانه‌وه‌‌و جموجۆڵی له‌شكری ئه‌مریكی‌و كۆمپانیا ئاسایشییه به‌كرێگیراوه‌‌كانه‌وه‌یه، په‌یوه‌ندیی به به‌كارهێنانی زه‌وی‌و ئاسمانی عێراق‌و به‌رگریكردن له سیاده‌ی عێراق هه‌یه. ره‌نگه له هه‌ندێك لایه‌ندا هه‌ندێك له بڕگه‌كان به ناڕاسته‌وخۆیی مه‌ترسییان بۆ كورد پێوه‌بێت، به‌ڵام رێككه‌وتنه‌كان هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی راسته‌وخۆیان به ده‌سته‌به‌ركردنی مافی كوردو نه‌ته‌وه‌كانی تره‌وه نییه، كاتێكیش كه كورد به‌بێ سێ‌‌و دو پشتگیریی لێده‌كات، دیاره هۆكاری سیاسی‌و به‌رژه‌وه‌ندی تێدایه، بۆ نمونه له‌لایه‌كه‌وه كورد خۆی له به‌رامبه‌ر مه‌ترسیی عه‌ره‌بی عێراق‌و ده‌ستێوه‌ردانی دراوسێكان به لاواز ده‌زانێت، له‌كاتی كشانه‌وه‌ی له‌ناكاوی له‌شكری ئه‌مریكیدا له‌وانه‌یه كورد موعه‌ره‌ز ببێت، له‌لایه‌كی تریشه‌وه سه‌ركرده‌كانی كورد هه‌وڵده‌ده‌ن ئه‌مریكا زیاتر له خۆیان رازی بكه‌ن‌و زلهێزه‌كه زیاتر له كورد نزیك بكه‌نه‌وه، واته نیشانی بده‌ن كه‌وا هاوپه‌یمانێتی كوردی‌و ئه‌مریكی له به‌رژه‌وه‌ندیی ئه‌مه‌ریكادایه، كورد هه‌رده‌م جێگه‌ی متمانه‌و پشتگیریی بێمه‌رجی ئه‌مریكایه. هه‌ڵبه‌ت ئه‌و جۆره هه‌ڵوێسته سودو زیانی خۆی هه‌یه، راسته ده‌كرا كه‌وا كورد سه‌بری هه‌بوایه‌و به شێوازێكی دیپلۆماتیانه‌تر هه‌ڵوێسته‌كانی ده‌ربڕیبایه، به‌ڵام له كۆتاییدا بڕیاری پشتگیریكردنی رێككه‌وتننامه‌كه له جێگه‌ی خۆیدا بو.
پرۆفایل:
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زیز عه‌لائه‌دین
پیشه: پرۆفیسۆر له زانكۆی نۆتینگهامی به‌ریتانی.
كاری سیاسی: پسپۆڕی بواری لۆبیكردن بۆ مافی مرۆڤی كورد، چاودێرو نوسه‌ر له‌سه‌ر بواره ستراتیژییه‌كانی سیاسه‌تی كوردو كاردانه‌وه‌ی سیاسه‌تی جیهانی له‌سه‌ر دۆزی كورد.