|
|
|
پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا بەرەو کوێ؟ |
|
11/02/2015 00:01:53 |
ئا/ رێبوار محەمەد
پەکەکە رەخنەکانی بۆ سەر دەسەڵاتدارانی تورکیا چڕتردەکەنەوەو بۆ بەردەوامی دانیش بە پرۆسەی ئاشتی، داوای گەرەنتی ئازادکردنی عەبدوڵا ئۆجەلان دەکەن، کە ماوەی (16) ساڵە لە زینداندایە.
هاوکات بەرپرسانی باڵای تورکیاش جەخت لەسەر بەردەوامیدان بە پرۆسەکە دەکەنەوەو سەرۆک وەزیرانیش دەڵێت: خەڵك بەگشتی خاوەنداریەتی لەو پرۆسەیە دەكات.
قۆناغەکانی پرۆسەکە
پرۆسەکە سێ قۆناغی سەرەکی لەخۆگرتوە بۆ رێککەوتن، لە گرنگترینیان: قۆناغی یەکەم: وەستاندنی شەڕ و پاشەکشەی گەریلاکانی پەکەکە بو بۆ دەرەوەی سنوری تورکیا، دواتریش پێویست بو دەوڵەت کۆتایی بە دۆخی نائاسایی لە باکوری کوردستان بهێنێت.
قۆناغی دوەم: دروستکردنی لیژنەیەک لە کەسایەتی زانا و متمانە پێکراو بۆ چاودێریکردنی پرۆسەکە، جگە لەوەش دروستکردنی لێژنەیەک لە پەرلەمانی تورکیا و زەمینە خۆشکردن بۆ ئامادەکردنی چەند بڕگە یاسایەک کە پەیوەندیی بە کورد و مافە نەتەوەییەکانیەوە هەبێت. قۆناغی سێیەم: ئاسایی کردنەوەی دۆخەکە و دواتریش ریگە خۆشکردن و نەشونماکردنی قۆناغێک کە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) چەک دابنێت و بەوەش گەڕانەوەی گەریلا دەستپێبکات و بەشداریکردنیان لە پرۆسەی سیاسیی لە تورکیا.
نەورۆزی مێژویی، دەستپێکی پرۆسەکە
رۆژی (20-3-2013) لەئاهەنگێكی فراواندا بە بەشداری زیاتر لە دو ملیۆن كەس لە هەر چوار پارچەی کوردستان، لەمەیدانی نەورۆز لەشاری ئامەدی باکوری کوردستان، لەیەکەم رۆژی نەورۆزی ساڵی (2713)ی کوردی، پەیامی ئۆجەلان بە هەردو زمانی کوردی و تورکی خوێندرایەوە، ئەوەش بەسەرەتای دەستپێکردنی قۆناغی چارەسەری لە تورکیا دادەنرێت.
لەو رۆژەدا عەبدوڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە په‌یامێکی مێژویی ئاڕاسته‌ی گه‌لی كورد‌و پارتی كرێكارانی كوردستان (پەکەکە) کرد، ئەوەش دوای زنجیرەیەک گفتوگۆ و دانوستانی نێوان حکومەتی تورکیاو ئۆجەلان هات لەدورگەی ئیمرالی، کە دواتر سەردانی وەفدی پارتە کوردییەکانی باکوری کوردستانی بۆ لای ناوبراو لێکەوتەوە.
ئۆجەلان چی وت؟
عەبدوڵا ئۆجەلان، لە پەیامەکەیدا وێڕای پیرۆزبایی جەژنی نەورۆز لەگەلی کوردو تورکیا، جەختی لەسەر چارەسەرکردنی سەرجەم کێشەکان بە رێگەی ئاشتی و خەباتی سیاسی کردەوەو وتی: "با ئیتر چەکەکان بێدەنگ بکرێن و پەکەکەش لە تورکیا بچێتە دەرەوە".
ئەوەشی وت: "لەپێناو ئاشتی و ئایندەیەکی نوێ بۆ تورکیاو رۆژهەڵاتێکی ناوەڕاستی نوێ تێدەکۆشین و هەوڵدەدەین" سڵاویشی لەو کەسانە کرد، كه گوێڕایه‌ڵی ده‌ستپێشخه‌ریه‌كه‌ی ده‌بن و كار بۆ چاره‌سه‌ری کێشەو گرفتەکان دەکەن و وتیشی: "ئه‌وانه‌ی ناتوانن گیانی سه‌رده‌م بخوێننه‌وه، فڕێده‌درێنه زبڵدانی مێژوه‌وه، چونکە ئه‌وانه‌ی له به‌رامبه‌ر ته‌وژمی ئاو راوه‌ستن، فڕێ ده‌درێنه زه‌لکاوه‌وه".
لە کۆتایی پەیامەکەیدا ئۆجەلان ئاماژەی بەوەشکرد، کە ئه‌مه کۆتایی نیه، به‌ڵکو سه‌ره‌تایه‌کی نوێیه، ئه‌مه ده‌ستبه‌ردار بون نیه له تێکۆشان، به‌ڵکو سه‌ره‌تای تێکۆشانێکی جیاوازی نوێیه‌و ده‌ستپێکی تێکۆشانی سیاسه‌تی دیموکراتیه.
کاردانەوەکان
لە یەکەم کاردانەوەیدا، سەرۆک وەزیرانی تورکیا، پەیامەکەی ئۆجەلانی بە پێشکەوتنێکی ئەرێنی لەقەڵەمداو رایگەیاند، ئەنقەرە کردەوە سەربازییەکانی رادەگرێت، ئەگەر پەکەکە پەیامەکەی ئۆجەلان جێبەجێ بکات و کردەوەکانی رابگرێت.
رەجەب تەییب ئەردۆگان، سەرۆک وەزیرانی ئەوکاتی تورکیا وتیشی: "پێمانوایە ئەم داواکاری و بانگەوازە، پێشهات و پێشکەوتنێکی ئەرێنی و گونجاوە، بەڵام ئەوەی گرنگە جێبەجێکردنی ئەو بانگەوازەیە.
لەلایەکی دیکەوە ئاژانسی فرانس پرێس لەزاری سەرکردایەتی پەکەکەوە ئاماژەی بەوەدا، پێشوازی لەپەیامەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان دەکەن و پابەند دەبن پێوەی.
لای خۆشییەوە، جۆن داڵهۆسن، به‌ڕێوه‌به‌ری به‌رنامه‌ی ئه‌وروپاو ئاسیای ناوه‌ڕاست لە رێكخراوی ئەمنستی ئینتەرناشناڵ دوای پەیامەکەی ئۆجەلان، رایگەیاند: پێویسته ده‌سه‌ڵاتدارانی توركیا ئه‌و ده‌رفه‌تی ئاگربڕه بقۆزنه‌وه كه ئۆجه‌لان رایگه‌یاندوه، كاریش بكرێت بۆ ئاشتیه‌كی هه‌میشه‌یی كه له‌سه‌ر بنه‌مای جێبه‌جێكردنی دادپه‌روه‌ری بۆ قوربانییه‌كانی پێشێلكاری مافی مرۆڤ بونیاد نرابێت.
باسی لە پرۆسەی ئاشتیش کردو وتی: رێگای به‌ره‌و ئاشتی روبه‌ڕوی ئاسته‌نگ ده‌بێته‌وه، به‌ڵام دەبێت ئەو پرۆسەیە سەربخرێ، چونکە كرانه‌وه‌و ئاڵوگۆڕی زیاتری بیروڕای ئازاد ده‌دات به‌و دانوستانانه‌ی كه له‌م چه‌ند مانگه‌ی دواییدا ده‌سه‌ڵاتدارانی توركیا له‌گه‌ڵ پارتی كرێكارانی كوردستان ئه‌نجامی ده‌دات.
ئاماژەی بەوەشکردبو، رێكخراوه‌كه‌یان چه‌ند جارێك داوایكردوه سنورێك بۆ توندوتیژی دابنرێت، لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی بێلایه‌نانه له پێشێلكارییه‌كانی مافی مرۆڤ بكرێت، مافه ئابوری و كۆمه‌ڵایه‌تی و رۆشنبیرییه‌كانی كه‌مینه‌ی كورد له توركیا بدرێت.
''بایک هەڕەشە دەکات''
لە (5)ی کانونی دوەمی ئەمساڵدا، جەمیل بایک ھاوسەرۆکی کۆما جڤاکین کوردستان (کەجەکە) لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ رۆژنامەی (دیی زێت)ی ئەڵمانی رایگەیاند: پەکەکە لە رابردوداو لەئێستاشدا ئامادەیی نیشانداوە بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی و دانیشتن لەسەر مێزی گفتوگۆکان، بەڵام ھەڵوێستەکانی ئەنکەرە لەبەرامبەر گەلی کورد، ھۆکارە کە پەکەکە مەترسی ھەبێت لەسەر ئەوەی ھیچ زەمانەتێک بۆ گەلی کورد لە پرۆسەی ئاشتی لە لایەن دەوڵەتی تورکیاوە نەبێت.
باس لەپیلانەکانی تورکیاش دەکات و دەڵێت: "ئەنکەرە دەیان دەستەو گروپی لە ناو گروپی تیروریستی داعش پێکھێناوە بۆ دژایەتی کردنی گەلی کورد لە خۆرئاوای کوردستان، ئەوەش پڕۆژەکانی تورکیای بۆ چارەسەری پرۆسەی ئاشتی خستۆتە ژێر پرسیارەوە".
بایک ئەوەشی خستەڕو، کە پرۆسەی چارەسەری ئاشتی لە تورکیا پێویستی بە لایەنی سێھەم ھەیە و پێشنیار دەکات، ئەمەریکا ئەو رۆڵە ببینێت، جەخت لەوەش دەکاتەوە، ئاشتی لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست بەدی نایەت ئەگەر دۆزی کورد چارەسەر نەکرێت.
لە کۆتاییشدا، بایک وتی: ئەگەر حکومەتی تورکیا نەخشە رێگاکەی عەبدوڵا ئۆجەلان قبوڵ نەکات، ئەوا قەندیل ئەوە بە راگەیاندنی جەنگ دادەنێت.
(34) هەزار کوژراو
لە (27)ی تشرینی دوەمی ساڵی (1978) لەلایەن عەبدوڵا ئۆجەلان و چوار کەسی دیکە وەک پارتێکی مارکسی-لینینی دامەزرا. دواتر بە بەشداربونی 23 ئەندام کۆنگرەی دامەزراندنی پەکەکە پێکھێنرا. لە سەرەتاوە بە کاری سیاسی دەستی پێکرد، بەڵام لە ساڵی 1984 خەباتی چەکداری دەستپێکرد، ئەوەش دوای کاردانەوەکانی وڵاتی تورکیا بەرامبەر دامەزراندنی ئەم پارتە.
دواتر قۆناغی روبەڕوبونەوەی پەکەکەو وڵاتی تورکیا پێینایە قۆناغی بەکارهێنانی لە ناوبردن و توندوتیژی و لە (15)ی ئابی (1984)دا، بە سەرۆکایەتی مەعسوم کۆرکماز ناسراو بە عەگید لە ناوچەکانی شەمزینان هێرشی گەریلایی دەستیپێکرد.
تورکیاو پارتی کرێکارانی کوردستان ماوەی (30) ساڵ شەڕی لە ناوبردنی یەکتریان کرد تا دەستپێکی پرۆسەی ئاشتی نێوانیان. بەپێی ئامارەکان لە ماوەی شەڕی نێوانیاندا، زیاتر لە (34) هەزار کەس کوژراون. لێکۆڵەرانی ئابوریش زیانی ئابوری تورکیا لەو شەڕانەدا بە ترلیۆنێك و (200) ملیۆن دۆلار دەخەمڵێنن.
''هەڵبژاردن پرۆسەکەی لە شکست رزگاركرد''
لە رۆژی (30 ی ئاداری ساڵی 2014)دا به‌مه‌به‌ستی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆك‌و ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانی شاره‌كان، هاوڵاتیانی توركیا رویان له سندوقه‌كانی ده‌نگدان کرد. ئه‌و هه‌ڵبژاردنه وه‌ك تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك بو بۆ ئاستی جه‌ماوه‌ری پارتی دادو گه‌شه‌پێدانی ده‌سه‌ڵاتدار‌و ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگانی سه‌رۆك وه‌زیرانی ئەوکات، كه به‌مدواییه روبه‌ڕوی پارتەکانی ئۆپۆزسیۆن و نەیارانی ناوخۆ و دەرەوە بوەوە.
ئەو هەڵبژاردنەی تورکیا جۆرێك ململانێ بو لە نێوان ئەوانەی دەیانویست پرۆسەی ئاشتی بەردەوام بێت و فراوانتری بكەن لەگەڵ ئەوانەی دەیانویست پرۆسەی چارەسەر شکست پێ بێنن و بەربەست بۆ پرۆسەكە دروست بكەن. پێش دەستپێکردنی پرۆسەکەش، ئه‌ردۆگان له وتارێكیدا بۆ لایه‌نگرانی له شاری ئه‌سته‌نبوڵ لایه‌نه ئۆپۆزسیۆنه‌كانی به ناپاك ناوبردو وتی: "هه‌مویان ناپاكن داواشیان لێده‌كه‌م چی ده‌كه‌ن بیكه‌ن، سبه‌ی بچن بۆ سندوقه‌كانی هه‌ڵبژاردن‌و وانه‌یه‌ك بده‌ن به هه‌مویان، لێمانگه‌ڕێن با زله‌یه‌كی عوسمانیان لێبده‌ین".
ئەنجامەکانی ئەو هەڵبژاردنەش بە سودی پارتی دادو گەشەپێدان کۆتایی هات، کە ئاکەپە لە زۆربەی شارەکانی وەک ئەنقەرەو ئەستەنبوڵ و شارەکانی دیکە سەرکەوتنی بەدەستهێنا. بەو سەرکەوتنەش چاودێرانی سیاسی وەک سەرکەوتنی پڕۆژەی ئاشتی چارەسەری ناویان برد، بەوپێیەی پارتی ئاکەپە هەڵگری پرۆسەی چارەسەری ئاشتی بو.
بەو سەرکەوتنەش نەیارانی پرۆسەی ئاشتی کە خۆیان لەپارتە نەتەوە پەرست و قەومییەکانی تورکیا دەبینییەوە، شکستیان خواردو چوار ساڵی دیکە زەمینەی کات هاتەکایەوە بۆ ئەوەی پارتی دادو گەشەپێدان قۆناغەکانی دیکەی پرۆسەی ئاشتی چارەسەری لە تورکیا تەواو بکات.
پرۆسەکە بەرەو کوێ؟
پاش هێرشی داعش بۆ سەر کۆبانێ لەرۆژهەڵاتی کوردستان و خۆپیشاندانی پشتیوانی لە شارەکانی باکوری کوردستان، پرۆسەی چارەسەری پێینایە قۆناغێکی هەستیارەوە. کار گەیشتە ئەوەی ئەنقەرە پرۆسەکە هەڵپەسێرێت و پرسیار لە بەردەوامبون یان کۆتاییهێنانی بکرێت. بەڵام دوایین ئاماژەکان ئەوە پیشان دەدەن، کە ئەو قۆناغە هەستیارە بەرەو کۆتایی دەڕوات و پرۆسەی چارەسەری دەگەڕێتەوە بۆ ئاقاری ئاسایی خۆی.
لە کاردانەوەی ئەو بارودۆخەشدا، رۆژی (12ی تشرینی دوەمی ساڵی 2014) شاندی دانوستانکاری پارتی دیموکراسی گەلان (هەدەپە) لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ ئەو تێبینیانەی هەیانبو لەسەر حکومەتی تورکیا، سوربونی خۆیان لەسەر بەردەوامیدان بە پرۆسەکە دوپاتکردەوە.
لە یەکەم کاردانەوەشیدا بەرامبەر ئەم راگەیەندراوەی هەدەپە، ئەحمەد داودئۆغڵو، سەرۆك وەزیرانی تورکیا گەشبینی خۆی لەوبارەیەوە راگەیاندو وتی "لێدوانەکانی هەدەپە ئەرێنین و ئێمەش خۆمان یەکلایی کردوەتەوە بۆ بەردەوامیدان بە پرۆسەکە".
بەڵام بە پێچەوانەی ئەو هیوایەی بە پرۆسەکەو هەنگاوەکانی پارتی دادو گەشەپیدان هەیە، پارتی گەلی كۆماری توركیا (جەهەپە) باس لەوە دەکات وڵاتەکەیان بۆتە بنكەی لۆجستی داعش، ئەوەش ئاماژەیەکی ناراستەوخۆیە کە تورکیا لەڕێی داعشەوە دەستوەردان لە کاروباری کانتۆنەکانی رۆژئاوا دەکات.
رەفیق ئیرلیماز، ئەندامی پەرلەمان لە پارتی گەلی كۆماری توركیا لە لێدوانێکیدا بۆ دەنگی ئەمەریكا وتی: "توركیا رێگری ناكات لە هاتوچۆی ئەندامانی رێكخراوی داعش، ئێستا تورکیا بۆتە بنكەی لۆجستی و گواستنەوەی ئەو چەكدارانە بۆ نێو خاكی سوریا". هەروەک دەڵێت: پەیوەندیەكانی پارتی دادوگەشەپێدان لەگەڵ ئیخوانەكانی میسر و بەرەی نوسرە وایكردوە، دەوڵەتی توركیا هیچ رێگری لە چالاكیەكانی ئەندامانی رێكخراوی تیرۆرستی داعش نەكات.
ئەو بەرپرسەی جەهەپە ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد، بەرپرسانی توركیا فرۆكەخانەی (غازی عەنتاب)یان خستۆتە خزمەتی ئەندامانی داعش تا هاتوچۆی دەرەوەی تێدا بكەن.
هاوکات سەرحەد ڤارتۆ، بەرپرسی راگەیاندنی كۆمیتەی پەیوەندیەكانی كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) پێیوایە، دەوڵەتی توركیا و بە تایبەتیش پارتی دادو گەشەپێدانی فەرمانڕەوا (ئاكەپە) پڕۆژەی چارەسەرییان فەرامۆشكردوە كە بۆ چارەسەركردنی پرسی كورد لە توركیا ئامادە كراوە.
ڤارتۆ دەڵێت: توركیا لەباكوری كوردستان باس لە پرۆسەی ئاشتی دەكات، بەڵام لە رۆژئاوا لەرێگەی چەکدارانی داعشەوە شەڕێكی هەڵگیرساندوە، كە ئامانج لێی لاوازكردنی بزاڤی گەلی كوردە، لەکاتێکدا ئەو داوایانەی لە پرۆسەی ئاشتیدا لە لایەنی كوردی كرابو هەموی جێبەجێكراون، بەڵام هێشتا دەوڵەتی توركیا هەنگاوی خۆی نەهاویشتوە.
کۆسپەکان چین؟
لە مانگی ئایاری ساڵی (2013) یەکەمین هێزی چەکداری هەپەگە کە باڵی سەربازی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)یە، لە ناوچە سنورییەکانی باکوری کوردستانەوە بەرەو ناوچە سنوریەکانی باشوری پاشەکشەیان کرد.
ئەوەش وەک هاتنە ئارای پرۆسەی ئاشتی و چارەسەری نێوان پەکەکە و تورکیا دانرا، بەڵام هەردولاش هێشتا بەستەڵەکی بێمتمانەییان لە نێواندا نەتوایەوەو بە گومانەوە دەیانڕوانیە هەنگاوەکانی یەکتر. ئێستاش تا دێت پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا روبەروی مەترسی چەق بەستن دەبێتەوە، کە لە بەھاری ساڵی رابردوەوە راگەیەندراوە، ھەریەک لە بەرپرسانی کەجەکەو حکومەتی ئەنکەرە لێدوانەکانیان بەرامبەر بەیەکتر توندکردوە.
یەکێک لە کۆسپەکانی بەردەم ئەو پرۆسەیە وەک چاودێران ئاماژەی بۆ دەکەن، دیارینەکردنی هەنگاوەکەنی چۆنیەتی بە ئەنجام گەیشتنی ئەو پرۆسەیەیەو هیچ میکانزمێکی ئەنجامدانی پرۆسەکەش چ لە لایەن دەوڵەت یان پەکەکەوە دەستنیشاننەکراوە.
یەکێکی دیکە لە کۆسپەکانی بەردەم پرۆسەی چارەسەری ئاشتی لە تورکیا دۆخی رۆژئاوای کوردستانە، چونکە لە لایەک، پەکەکە دەستکەوتەکانی رۆژئاواو بەهێزکردنی کانتۆنەکانی رۆژئاوا بە درێژکراوەی خەبات و فەلسەفەی سیاسی و ئایدۆلۆژی خۆی دەزانێت و گرەو لەسەر سەرکەوتنی ئەزمونی خۆبەڕێوەبەری دیموکراتی کانتۆنەکانی رۆژئاوا دەکات، بەڵام تورکیاش بەهێزبونی ئەو سێ کانتۆنەی رۆژئاوا (جەزیرەو کۆبانێ و عەفرین) بە مەترسی لەسەر خۆی دەزانێت.
وەک بەرپرسانی پەکەکە دەڵێن، تورکیا بەهاوکاریکردنی چەکدارانی داعش بۆ گرتنی کانتۆنی کۆبانێ کە سەرەکیترین و ستراتیژترین کانتۆنی ئەزمونی رۆژئاوایە، دەیەوێت دەستکەوتەکانی رۆژئاوا کەمبکاتەوە.
کۆسپێکی دیکەی بەردەم پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا راوێژنەکردن و دەرکردنی لایەنەکانی دیکەی نێو تورکیایە لەبارەی قۆناغی ئاشتی چارەسەری، بۆ نمونە چەند پارتێکی دیکەی کوردی لە باکوری کوردستان نوێنەرایەتی خەڵکی جیاواز دەکەن و لەو پرسەشدا هیچ راوێژیان پێنەکراوە، ئەوەش هەوڵەکانی ئەوان بۆ بنبەست گەیشتنی ئەو پرسە خێراتر دەکات و ئەوەش بۆ دەوڵەتی تورکیا راستە.
لە نوێترین کاردانەوەی ئەو دۆخەشدا، ئەنگین ئاڵتای، جێگیری سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی گەلی كۆماری توركیا (جەهەپە) لە بارەی پرۆسەی ئاشتییەوە رایگەیاند: حیزبەكەی بەتەواوی لەگەڵ پاكێجی پرۆسەی چارەسەریدا نیە، ئێمە باوەڕی تەواومان بەم پاكێجە نیە، چونكە بەبڕیاری تاكلایانە دراوە و پێویستی بە بەشداری هەمو لایەنەكان هەیە تا گفتوگۆی لەسەر بكەن.
ئاڵتای دەڵێت: كێشەی كورد (30) ساڵە بونی هەیە بە رێككەوتنی دو پارت چارەسەر ناكرێت، چارەسەركردنی كێشەكە لەپەرلەمانی توركیا باشترین شوێنە، لە لایەكی ترەوە حكومەت پێویستە ئۆپۆزسیۆن و خەڵك ئاگادار بكاتەوە لە هەر هەنگاوێكی پرۆسەكە.
یەکێکی دیکە لە کۆسپەکانی بەردەم پرۆسەکە داواکردنی تورکیایە بۆ چەک دانانی پەکەکەو هەرچی بەرپرسانی ئەو حیزبەشە گەرەنتی کردنی نیەت پاکی تورکیا بە مەرج دانانی چەک دادەنێن. لە کاردانەوەی داواکەی تورکیا بۆ چەک دانانی پەکەکە، جەمیل بایك، هاوسەرۆكی كۆماجڤاكی كوردستان (كەجەكە) رایگەیاند: مەرجی ئەوان بۆ چەكدانان ئازادكردنی ئۆجەلان‌و، گرەنتی یاساییە بۆ پرۆسەی چارەسەریی.
لەگەڵ ئەوەی دانوستانەكاتنی پرۆسەی چارەسەری هێشتا دەستیپێنەكردبو، هێرشی داعش بۆ سەر كۆبانی و خۆپیشاندانەكانی هاوڵاتیانی باكوری كوردستان دژی هەڵوێستی حكومەتی توركیا بەرامبەر كۆبانێ، بارودۆخی ناوخۆیی توركیا ئاڵۆزتر كردو پرۆسەی چارەسەری بە تەواوی وەستاند. بەجۆرێك خۆپیشاندانەكانی رۆژانی (هەشت و نۆ و دە)ی مانگی تشرینی یەكەمی ساڵی رابردو لە باكوری كوردستان، زیاتر لە (34) هاوڵاتی كورد شەهیدبون و چەند پۆلیسێكی توركیاش كوژران، بەو هۆیەشەوە پرۆسەی چارەسەریی لەلێواری هەرەسهێنان نزیكبویەوە. ئۆجەلانیش لەو دەمەدا رایگەیاند: كۆبانێ و پرسی چارەسەریی، یەك پرسن و لەیەكتر جیاناكرێنەوە.
لای خۆشیەوە، سەلاحەدین دەمیرتاش توركیا نایەوێت كێشەی كورد چارەسەر بكات، بەڵكو دەیەوێت كورد لەناوببات. راشیگەیاند: توركیا دو ساڵە كات دەكوژێت‌و هیچ هەنگاوێكی جدی بۆ پرۆسەكە نەناوە."
یەکێکی دیکە لە کۆسپەکان، بڕیارەکەی پەرلەمانی تورکیا بو سەبارەت بە درێژکردنەوەی ئۆپەراسیۆنی سەربازییە لەدەرەوەی سنوری توركیا، کە لە مانگی تشرینی یەكەمدا بڕیاری لەسەردا.
ئەو بڕیارەی پەرلەمانی تورکیا ئەوەندەی دیکە پرۆسەکەی بە بنبەست گەیاندو دواتریش لە (23)ی تشرینی دوەمدا، لە ئەنجامی شەڕێك لەنێوان پەكەكەو سوپای توركیا، سێ گەریلای پەكەكە كوژران‌و دوای سێ رۆژ لە ناوچەی گەڤەر سێ سەربازی توركیا كوژران، ئەوەش پرۆسەی چارەسەریی بە تەواوی پەكخست.
لەوبارەیەوە، بوڵند ئارنج، وتەبێژی حكومەتی توركیا رایگەیاند: "توركیا ناچارو مەحكومی پرۆسەی چارەسەریی نییە" لە وەڵامیشدا، دەمیرتاش وتی: هەتا ئەو كاتەی حكومەتی توركیا یان ئۆجەلان بە فەرمی كۆتایهاتنی پرۆسەكە رانەگەیەنن، كۆتایی بەپرۆسەی چارەسەریی نایەت".
دواین قسەی تورکیا و پەکەکە
رۆژی (5)ی شوبات، ئەحمەد داود ئۆغڵو، سەرۆك وەزیرانی توركیا، لە میانی بەشداریكردنی لە بەرنامەیەكی تەلەفیزیۆنی باسی لە پرۆسەی قۆناغی چارەسەری کردو رایگەیاند: راست نییە كە ئەگەر قۆناغی چارەسەری بە ئاستی توانایی و كارایی هەدەپە ببەستینەوە. ئەو پرۆسەیە، پرۆسەی هەڵبژاردنێك نییەو پرۆسەیەك نییە كە لە ئیرادەی پارتییەكی سیاسیدا بێت و دەڵێت: "نە تەنیا هەدەپەو ئاك پارتی، بەڵكو خەڵك بەگشتی خاوەنداریەتی لەو پرۆسەیە دەكات".
داود ئۆغڵو لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا باسی سەردانی شاندی هەدەپەی بۆ ئیمراڵی كرد و رایگەیاند: دانوستانەكان درێژەیان هەیە و پێویستە لەگەڵ نزیكبونەوەی وادەی هەڵبژاردنەكاندا چەك و رێبازە چەكدارییەكان بە توندی رەتبكرێنەوەو وتیشی:" ئەوەی ئێمە چاوەڕوانی دەكەین ئەوەیە كە لەگەڵ نزیك بونەوەی هەڵبژاردن كەش و هەوایەكی ئارام لە توركیا هەبێت و هەر جۆرە توندوتیژییەك و چەك و رێبازی چەكداری رەتبكرێنەوە".
چاودێرانی سیاسیش ئەو قسانەی ناوبراو وەک ئاماژەیەک بۆ پابەندبونی بەردەوامیدان بە پرۆسەی چارەسەری لێکدەدەنەوە و پەکەکەش رەخنەی توند ئاڕاستەی بەرپرسانی دەوڵەت دەکات.
لەبەرامبەریشدا پەکەکە لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کرد، دەوڵەتی تورکیا پرۆسەی چارەسەری وەک هەنگاوێکی هەڵخەڵەتێنەرو چەواشەکاری گەلی کورد بەکاردێنێت، چونکە وەک خۆیان دەڵێن: لە واقعداو بە کردەیی هیچ هەنگاوێکی دەوڵەت بۆ بەئەنجام گەیاندنی ئەو پرۆسەیە بونی نەبوە. |
|
|
|