|
ئەسیل نوجێفی: پلانی ئازادکردنی موسڵ لە قۆناغی سێیەمدایە |
29/04/2015 14:54:33 |
سازدان و وهرگێڕانی: سالار تاوهگۆزی
ئەسیل نوجێفی، پارێزگاری موسڵ باس لە پرۆسهی ئازادكردنی موسڵ و رۆڵی كورد لەو پرۆسەیەدا دەکات و رونیدەکاتەوە، پرۆسهکە تەنها لەناوبردنی داعش نیە، دەبێت بزاندرێت كاروبارهكان لهدوای پرۆسهی ئازادكردنهكهوە چۆن دهبن و دەشڵێت: پلانەکە ئێستا لە قۆناغی سێیەمدایە.
ناوبراو لەم چاوپێکەوتنەیدا لەگەڵ (KNN) ئاماژەی بەوەشکرد، بهشداری حهشدی شهعبی دهبێته هۆی دروستكردنی حهساسیهتێك لهناو موسڵ و كاریگهری خراپ بهجێدەهێڵێت، بەڵام وتی: "حهساسیهت بهرانبهر به پێشمهرگه لهناو شاری موسڵدا لاوازه".
دەقی دیمانەکە
- ئێمه لهئهم ئهڵقهیهی بهرنامهكهماندا لەگەڵ تۆدا باس له (پرۆسهی ئازادكردنی موسڵ و رۆڵی كورد تێیدا) دهكهین، بەڵام بهر لهوهی بچمه ناو وردهكاری بابهتهكهوه لێت دهپرسم و دهڵێم: ههنوكه بارودۆخی موسڵ چۆن دهگوزهرێت؟
ئهسیل نوجێفی: سهرباری ئهوهی داعش بهسهر بارودۆخهكهدا زاڵ بوهو دهست لهزۆێك لهپرسه سیاسیهكان وهردهدات و چهند دادگایهكی دامهزراندوهو ئازاری خهڵكی داوه، بەڵام هێشتا لهموسڵدا ژیان ههیه، ئهو فهرمانبهره خزمهتگوزارانهی كه لهشارهكهدا كاردهكهن هێشتا ههندێك خزمهتگوزاری پێشكهش بههاوڵاتیان دهكهن، ههرچهنده هاتوچۆو دهرچون لهموسڵ و بهدهستهێنانی پاره و ژیانی ئابوری كارێكی ئهستهمه، كهچی ههندێك خزمهتگوزاری وهكو تهندروستی و ئاوو كارهباو ههندێك خزمهتگوزاری بنهڕهتی ههن. ئهمهیش بێگومان بهههوڵی ئهو فهرمانبهرانهی پارێزگاكه بهدیهاتوه كه هێشا لهوێ ئیش دهكهن. لهڕاستیدا ئهوان كارهكانی خۆیان بهبێ دهستوهردانی داعش دهكهن، چونكه كاتێك داعش دهست لهكاروبارهكان وهردهدات كۆسپ دهخاته بهردهمیان.
- واته ههستكردن به هاوڵاتیبون، پاڵ بهو فهرمانبهرانهوه دهنێت ئهو خزمهتگوزارییانه پێشكهش بكهن؟
ئهسیل نوجێفی: ههستكردن بهوهی هاوڵاتیان پێویستیان به خزمهتگوزاریهكانیان و ههروهها ههستكردنیان بهوهی ئهوان كارێكی مرۆڤایهتی دهكهن ئهوه پاڵیان پێوه دهنێت تا خزمهت بكهن.
- قسه لهبارهی پرۆسهی ئازادكردنی موسڵهوه دهكرێت، خهڵكانێك پێیانوایه پرۆسهكه زۆر دواكهوتوه، ئهو ئامادهكارییانهی بهر له ئازادكردنی موسڵ كراون چین، ئایا پرۆسهكه دهكهوێته پێش جهژنهوه یان دوای جهژن؟
ئهسیل نوجێفی: ناتوانم وادهی پرۆسهكه دیاری بكهم، بەڵام دهتوانم بڵێم هۆكاری دواكهوتنهكه ئهوه بوه ئایا دوای ئازادكردنهكه چی بكهین؟ ئهمه ئهو خاڵهیه كه ئێمه زۆر بایهخی پێدهدهین، پرۆسهی ئازادكردنی موسڵ تهنها سهركهوتن بهسهر داعش و لهناوبردنی دهسهڵاتهكهی كۆنتڕۆڵكردنی موسڵ نییه، بهڵكو دهبێت بزاندرێت ئایا كاروبارهكان لهدوای پرۆسهی ئازادكردنهكه چۆن دهبن، ئهمه ئهو خاڵهیه ئێمه زۆر بایهخی پێدهدهین.
خهڵكی موسڵ نایانهوێت كاروبارهكان بهوشێوهیهی پێش 10ی حوزهیرانبن. دهبێت گۆڕانكارییهك لهناو موسڵ و سروشتی پهیوهندی شارهكه به حكومهتی ناوهندییهوه ههبێت، ئهمه ئهو رێوشوێن و ئامادهكارییانهیه كه ئێمه كه دهبێت رونبین بین تێیدا، تا لهپرۆسهی ئازادكردنهكهدا خهڵكی ناوچهكه بهلای خۆماندا رابكێشین، نهك له پرۆسهیهكدا كه رهنگه قورس و گران بێت، لهدهستیان بدهین و پرۆسهكه ببێته مایهی زیان بۆ خهڵكی شارهكه.
- پێشتر لهلێدوانێكدا بهشداری حهشدی شهعبیت لهپرۆسهی ئازادكردنهكهدا رهتكردبوهوه، هێشتا لهسهر ئهم قسهیه سوریت؟
ئهسیل نوجێفی: من پێموایه بهشداری حهشدی شهعبی دهبێته هۆی دروستكردنی حهساسیهتێك لهناو موسڵدا، رهنگه كاریگهری خراپ بهجێبهێڵێت، دهبێت ئاگاداری ئهم كێشهیهبین و لێی تێبگهین، بهشێوهیهكی واقیعی ههڵسوكهوتی لهگهڵدا بكهین.
ئێمه دهڵێین لهڕوی سهربازییهوه پێویست به بهشداریكردنی حهشدی شهعبی ناكات، بۆیه ئهگهر حهشدی شهعبی بخرێته ناو پرۆسهكهوه ئهوه ئارهزویهكی سیاسییه، دهبێت جیاوازی لهنێوان پێویستی سهربازی و ویستی ئهوانهدا بكهین كه دهیانهوێت لهدوای ئازادكردنهكه شوێنپێیهكیان لهموسڵدا ههبێت، ئهم پرسهش لهدوای ئازادكردنی موسڵ مهترسییهك له شارهكهو ههڵسوكهوتكردن لهتهك خهڵكهكهیدا دروست دهكات. هێشتا لهموسڵدا نزیكهی 2 ملیۆن كهس ههن، شارهكه زۆر گهورهیه ناكرێت هاوكات لهگهڵ چونه ناوشارهكهدا سوكایهتی به خهڵكهكهی بكرێت. بۆیه دهڵێم: حیكمهتی تێدا نییه حهشدی شهعبی ببرێته شاری موسڵهوه، دهبێت له پرۆسهكهدا پشت به هێزه نیزامییه عێراقیهكان و خهڵكی پارێزگای نهینهوا ببهسترێت.
- پێشتر وتبوت ئهو هێزهی موسڵ ئازاد دهكات، دهبێت هێزێكی عهرهبی سوننی بێت، ئێستا حهشدی نیشتیمانی ههیه، كه لهچهند رهگهزنامهیهك پێكدێت، خهڵكانێكیش پرسیار دهكهن داخۆ بهشێوهیهكی گشتی ئهو لایهنانهی له ئازادكردنی موسڵدا بهشدارن كێن؟
ئهسیل نوجێفی: حهشدی نیشتمانی له رهگهزنامهی جیاواز پێكنههاتوه، ههمویان یهك رهگهزی عێراقییان ههیه.
- لهپێكهاتهی جیاواز پێكدێن
ئهسیل نوجێفی: لهپێكهاتهی جیاواز پێكدێن. حهشدی نیشتیمانی كوردو مهسیحی و ئێزدی و توركمانیان تێدایه، لهكاتی چونه ناو موسڵدا دهمانهوێت هێزهكان بهشێوهیهك بهسهر ناوچهكاندا دابهش بكهین، ههر هێزێك و لهناوچهی خۆیدا لهلایهن هاوڵاتیانهوه قهبوڵ كراوبێت. هێزێكی حهشدی نیشتیمانی كه لهپێكهاتهی ئێزیدی پێكهاتبێت پاڵ پێوه نانێن و نایبهینه ناو شاری موسڵهوه، لهناوچهیهكی وهكو بهعشیقهو شهنگال كه ئێزیدی تێدانه، شتێكی گونجاوه ئهو هێزهی حهشدی نیشتیمانی كه دهچێته ناوییهوه ئێزیدی بێت. ههمان شتیش بهنیسبهت توركمانهوه دروسته، لهناوچهی تهلهعفهر كه توركمانی تێدایه دهبێت ئهو هێزهی شهڕی تێدا دهكات توركمانی خهڵكی ناوچهكه بێت. پێویسته توركمانهكان لهوناوچانهدا تۆوی سهرهكی شهڕهكه بن. بهنیسبهت كوردهكانهوه، رەنگه بارودۆخهكه تاڕاددهیهك زۆر جیاواز بێت، بهتایبهتی ئهم قۆناغه بوه هۆی باشبونی پهیوهندی نێوان كوردو عهرهبهكان.
- بهتایبهتی عهرهبی سوننه
ئهسیل نوجێفی: بهڵێ بهتایبهتی عهرهبی سوننه، كاتێك سوكایهتییهك مهزههبی یان دینی دهكرێت، عهرهبی سوننه ههست دهكهن كوردهكان لهڕوی مهزههبهوه لهوان نزیكن و ههردوك سهر بهیهك مهزههبن.
سالار: لهڕوی جوگرافیشهوه لهیهكتری نزیكن
ئهسیل نوجێفی: بهڵێ لهڕوی جوگرافیشهوه نزیكن، ئهم حاڵهتهی دوای 10 حوزهیرانیش كه هاته ئاراوهو بهشێكی زۆر له عهرهبی سوننه پهنایان برده كوردستان و لهتهك كوردهكاندا ژیان و پێكهوه جهنگی داعشیان كرد، من پێموایه ئهمانه وێنهیهكی نوێی نیشاندا، یان بارودۆخێكی باشی لهنێوان عهرهب و كورددا دروست كرد، رهنگه ئهمهیش ههستكردن بێت به مهترسی حهقیقی، مهترسی حهقیقی لهناو خۆماندا نییه، له ئهو دوژمنه دهرهكیهوهیه كه پێكهوه بهرهنگارمان دهبێتهوه.
- لهمهیدانی جهنگهكهدا رۆڵی پێشمهرگه چۆن دهبێت، ئایا رۆڵی پشتیوانیكردنی دهبێت یان هێرشبردن؟
ئهسیل نوجێفی: لهڕاستیدا حهساسیهت بهرانبهر به پێشمهرگه لهناو شاری موسڵدا لاوازه، وهكو پێشتر گهوره نییه، وهكو وتم: خهڵكی موسڵ حهساسیهتێكی زۆرتریان بهرانبهر به حهشدی شهعبی ههیه. بەڵام رۆڵی پێشمهرگه چۆن دهبێت، ئهم رۆڵه سهركرده سهربازییهكان دیاری دهكهن، بهپێی ئهوشوێنانه دهبێت كه تێیدا دهبن، لهو ناوچانهدا كه زیاتر پێشمهرگه قهبوڵ دهكهن، پێشمهرگهی تێدا دهبێت.
- پێتوانییه مهسهلهكه پهیوهندی بهلایهنی جیۆسیاسییهوه ههیه؟
ئهسیل نوجێفی: مهسهلهكه سیاسی نییه، بهڵكو مهسهلهیهكی تهواو سهربازییه، بارودۆخی بونی پێشمهرگه له ناوچهكاندا رۆڵیان له پرۆسهی ئازادكردنهكهدا دیاری دهكات، ناماقوڵه بڵێم: پێشمهرگه لهناوچهی باشووری موسڵهوه دهچێته ناوهوه، یان له ناوچهی باشووری موسڵدا ڕۆڵی دهبێت، بەڵام رهنگه لهچهند گهڕهك و ناوچهیهكدا رۆڵیان ههبێت.
- بهر لهماوهیهك بهڕێز عیبادی سهردانی ههرێمی كوردستانی كردو گوترا سهردانهكه سهركهوتو بوهو لێكتێگهیشتی زۆر لهنێوان لایهنهكاندا ههبوه، ئهو مهرجانه چی بون كورد له دانیشتنهكهدا بۆ حكومهتی عێراقی و لایهنه بهشدارهكانی له پرۆسهی ئازادكردنهكهدا خستهڕو؟. كورد چی پێگوتن؟
ئهسیل نوجێفی: كورد مهرجیان نهبو، بهڵكو هاوكار بون ئامادهیی خۆیان بۆ هاوكاریكردن دهربڕی، بەڵام دانیشتنهكه زیاتر پرۆتۆكۆڵی بو لهوهی دانیشتنێكی كردهیی ورد بێت، چونكه ناكرێت ئهم بابهته سهربازییانه به ئامادهبونی 30 یان 40 كهسی سیاسی و سهربازی و ئهمنی تاتوێ بكرێت كه ههریهكه و ئاراستهیهكی ههیه، شێوازی ئهو دانیشتنه لهو جۆرانه نهبو كه تێیدا پلانێكی سهربازی تاوتوێ دهكهین.
وەڵامدانەوەکان لهلایهن ههردو لاوه ئهرێنی بون، گرنگ ئهوهیه لهسهر دروستكردنی ژورێكی كاری هاوبهش پێكهاتین، ژوری كاری هاوبهشهكه رۆڵهكانی وهكو رۆڵی پێشمهرگه و سوپای عێراقی و خاڵی دهرچونی سوپا دیاری دهكات و حهشدی نیشتیمانی لهكوێ دهبێت، ههمو ئهم شتانه له ژوری كاری هاوبهشدا تاوتوێ دهكرێن.
- ئایا ناوچه جێناكۆكهكان، یان ناوچه كوردستانیهكانی دهرهوهی ههرێم وهك كورد دهڵێت، مهترسی لهنێوان ئێوه و كورددا دروست ناكهن، بهتایبهتی لهكاتێكدا لاینه كوردیهكان دهڵێن ئێمه وێنهی سنووری ئهو ناوچانه بهخوێن دهكێشین ؟.
ئهسیل نوجێفی: من پێموایه ئهم لێدوانانه رهنگه له ئێستادا گونجاونهبن، گۆڕانكارییهكان زۆرن، دڵنیاین لهحاڵهتی بونی ههر ناكۆكیهكدا هیچ شهڕێك لهنێوان كورد و عهرهبدا ههڵناگیرسێت، ئهگهر ناكۆكیهك لهسهر پرسێك ههبو، دهكرێت ناكۆكیهكه لهسهر ئهو پرسه به وتوێژ بهپێی شێوازێكی دهستوری و یاسایی چاره بكرێت، ئهمه ئهو شتهیه لای ئێمه ههیه. ناوچه جێناكۆكهكان كێشهیان تێدایه، ئێمه نازانین له ئاییندهدا چۆن یهكلایی دهكرێنهوه، ئهوهی ئێمه لێی دڵنیاین وهكو لایهنێكی عهرهبی ئهوهیه كه ناتوانین به بهكارهێنانی هێز حوكمی هیچ ناوچهیهك بكهین و خۆمان بهسهر خهڵكهكهیدا بسهپێنین.
- چیدهبێت ئهگهر خهڵكی ئهو ناوچانه وتیان: حهزدهكهین لهگهڵ كوردستاندا بین.
ئهسیل نوجێفی: وهك پێموتیت له قۆناغی داهاتودا هیچ كهسێك ناتوانێت خهڵكی ناوچهیهك بههێزی چهك گوێڕایهڵی خۆی بكات. ئهمه ئهو شتهیه ئێمه دهتوانین بیڵێین و بڕوامان پێیهتی. لهبهر ئهم هۆیه دهبێت ههموو لایهنهكانی ئهو ناوچانه بهلای خۆماندا ڕابكێشین، له ئایندهدا ههرێمی كوردستان كارو ئاسانكارییهكی زۆر پێشكهشی ئهو ناوچانه دهكات تا بهدهستیان بهێنێت. ئێمهیش بهههمان شێوه له ئاییندهدا ههوڵدهدهین ههرچی پێمان دهكرێت پێشكهشیان بكهین، بهمهیش كێبڕكێكی شهریفانه لهنێوان ئێمهو ههرێمدا لهسهر بهدهستهێنانی ئهو ناوچانه دروست دهبێت، تاوهكو گهڵ بڕوا پێبكهین لهسهر ئهوهی خهڵكی ئهم ناوچانه كێیان دهوێت. بهلاَم بهدڵنیاییهوه پرسهكه بهگوتووێژ چاره دهكرێت و رای یهكهم و كۆتایی بۆ خهڵكی ناوچهكان دهبێت.
- ئێوه دهستوهردانی مهیدانی ئێرانتان رهتكردهوه، بەڵام لهبهرانبهردا چهند لێكتێگهیشتنێك لهنێوان ئێوهو توركیادا ههیه و چهند ئهفسهرێكی توركی راهێنانی سهربازی به حهشدی نیشتیمانی دهكهن، ئایا ئهمه كێشهیهك لهنێوان ئێوهو ئێراندا دروست ناكات؟ یان ئایا ئێوه بڕواتان به توركیا ههیه لهكاتێكدا توركیا بههاوكاریكردنی داعشیهكان تۆمهتباره؟
ئهسیل نوجێفی: دهبێت ههڵوهسته لهسهر ئهوه بكهین توركیا بهشێكه له هاوپهیمانی نێودهوڵهتی دژ به داعش، دهوڵهتێكی پهیمانی ناتۆیه، بهپێی سیاقهكانی كۆمهڵگای نێودهوڵهتی و پهیوهندییه نێودهوڵهتیهكان بهڕێوه دهچێت، ئهم شتهیش لهئێران و بارودۆخهكهی جیا دهكاتهوه، ههروهك له لێدوانهكانی بهڕێز له سهرۆكی ئهنجومهنی وهزیراندا لهئهمەریكا دهركهوت لهڕۆڵی ئێران له عێراقدا رازی نییه، رۆڵی ئێران سنوری سهروهری عێراقی تێپهڕاندوه.
ئهو توركانهی كه ههن، چهند كهسێكن و ههروهك ئهو هێزه ئهمهریكیانه وههان لهسهربازگهكاندا راهێنان بهسهربازهكان دهكهن، ئێمه راهێنهری ئهمهریكیشمان ههیه راهێنان به پۆلیس دهكهن.
- واته بههیچ شێوهیهك توركیا دهستوهردانی سهربازی نابێت؟
ئهسیل نوجێفی: بێگومان بارودۆخی توركیا مهحكومی هاوپهیمانی نێودهوڵهتییه و لهژێر چهتری نێودهوڵهتیدایهو لهدەرهوهیدا نییه، ئهمه ئهو شتهیه ئێمه بڕوامان پێیهتی، ئێمه لهم قۆناغهدا پشت به شهرعیهتی نێوهدهوڵهتی وهكو بهرگێك بۆ ئهم كاره دهبهستین. تهنانهت كاتێك داوای چهكمان له توركهكان كرد، وهڵامهكهیان بهڕونی ئهوه بو چهكهكان دهبێت لهڕێگهی حكومهتی عێراقهوه بێت.
ئهگهر ههر پشتیوانییهك ههبێت پێویسته لهڕێگهی وهزارهتی بهرگرییهوه بێته عێراقهوه و پاشان دهگاته لایهنه پهیوهندیدارهكان، بۆیه هاوكارییه سهربازییهكان دهگهنه بهغدا، لهبهر ئهوه بارودۆخی توركیاو ئێران جیاوازییان ههیه، ئێمهیش لهلایهن خۆمانهوه هیچ دهرچونێك یان سنوربهزاندنێكی سهروهری عێراق قهبوڵ ناكهین، لهلایهن ههر دهوڵهتێكهوه بێت، توركیا بێت یان دهوڵهتێكی دیكه.
- بهڕێز ئوسامه نوجهیفیش سهردانی توركیای كرد، ئاكامهكانی سهردانهكه چی بون؟
ئهسیل نوجێفی: بهڵێ، سهردانی توركیای كرد، بەڵام بهر له سهردانهكهی چهند جارێك چاوی به بهڕێز سهرۆكی ئهنجومهن كهوتبو، بهڕێز سهرۆكی ئهنجومهنی وهزیران رازی بو لهسهر ئهوهی داوای هاوكاری لهتوركیا لهم سهربازگهیهدا بكرێت، بهڕێز سهرۆكی ئهنجومهنی وهزیران بهڕونی وتی موسڵ دهتوانێت داوای هاوكاری لهههریهكێك له دهوڵهتهكانی توركیاو ئوردون بكات، تهنانهت دهتوانێت داوای هاوكاری له سعودیهو كوێت بكات بهفیعلیش ئێمه داوای هاوكاریمان له چهند دهوڵهتێك كرد. بهڕێز سهرۆكی ئهنجومهنی وهزیران لهگهڵ وهزیری بهرگریدا سهردانی توركیایان كرد و داواكارییهكی فهرمییان پێشكهشكرد تاوهكو توركیا هاوكاری عێراق بكات بهتایبهتی پارێزگای موسڵ.
- سوننهكانیش سهردانی ئهمهریكایان كرد، لهڕاستیدا ههوڵهكانتان له ئاستی ناوخۆو ههرێمایهتی و نێودهوڵهتی زۆر چالاكانهن، بەڵام خهڵكانێك لهكوردستان دهپرسن: بۆچی پهیوهندییهكانی بهڕێز ئهسیل نوجهیفی و سوننه لهگهڵ كورددا له عێراق پهیوهندی حیزبین و لهسهر بنهمای چهند بهرژهوهندییهك دامهزراون، یان دهڵێن پهیوهندیهكانتان پهیوهندییی تایبهتین و تهنها لهتهك حیزبێكی دهسهڵاتداردان، یانی پهیوهندییهكه لهتهك حكومهتی ههرێمی كوردستاندا نییه، چۆن وهڵامی ئهم تۆمهته دهدهنهوه؟
ئهسیل نوجێفی: لهڕاستیدا پهیوهندییهكانی ئێمه لهتهك حكومهتی ههرێمی كوردستاندایه، بەڵام ئهگهر وهڵامدانهوهیهكی زیاتری پهیوهندییهكانمان لهگهڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا زیاتر له حیزبهكانی دیكهدا ههبێت، هۆكارهكهی ئهوهیه پارتی دیموكراتی كوردستان له پارێزگای نهینهوا بونی ههیهو لهوێ قورسایی له حیزبهكانی دیكهی كوردستان زیاتره، بۆیه شتێكی ئاساییه پهیوهندی راستهوخۆمان یان بههێزمان لهتهك ئهو لایهنهدا ههبێت كه بونێكی زیاتری لهسهرزهمینی نهینهوادا له حیزبهكانی دیكه ههیه.
- بەڵام دیموكراسیهت دهنگی لایهنهكانی دیكهش له گفتوگۆدا فهرز دهكات؟
ئهسیل نوجێفی: پهیوهندیشمان لهگهڵ یهكێتیدا باشه، سهردانی بهردهوام و دولایهنهمان لهگهڵ حیزبه ئیسلامیهكانی دیكهدا ههیه، پهیوهندیمان لهگهڵیاندا زۆر باشه.
- بزوتنهوهی گۆڕانیش؟
ئهسیل نوجێفی: لهڕاستیدا لهگهڵ بزوتنهوهی گۆڕانیشدا پهیوهندیمان ههیه، زیاتر لهجارێك سهردانی بهڕێز نهوشیروانمان كردوه، چاومان به سهركردهكانی بزوتنهوهی گۆڕان كهوتوه، بەڵام لهڕوی كردهییهوه پهیوهندیمان لهتهك ئهو لایهنهدا ههیه كه بونی له پارێزگای نهینهوا ههیه، كه عێراقیانه قسان دهكهین راسته دهبێت سهردانی ناوچهو لایهنهكانی دیكه بكهین، زۆر شتێكی سروشتییه پهیوهندیمان له پارێزگای نهینهوا لهتهك پارتی دیموكراتی كوردستاندا پێشكهتوتر بێت، لهبهرئهوهی لهگهڵ ئێمهدا لهسهر زهمینی نهینهوا له ناوچهكهدا بونیان ههیه.
- ئهگهر پلانی ئازادكردنی موسڵ بۆ چوار بهش دابهش بكهین، دهتوانین بڵێین پلانهكه بهقۆناغی چهندهم گهیشتوه، دوهم یان سێیهم؟
ئهسیل نوجێفی: قۆناغی سێیهم .
- ههنوكه چی شتێكی نوێ له گۆڕهپانهكهدا ههیه؟
ئهسیل نوجێفی: شتی تازه له گۆڕهپانهكهدا رێكخستنهوهی كاروبارهكانه لهدوای ئازادكردنی موسڵ، ئهمه زۆر گرنگه، چهند ئامادهكارییهكی هێزی هێرشبهر ههن خهریكه تهواو دهبن، ئێستا ئێمه له قۆناغی سێیهمداین كه قۆناغی ههماههنگی كاركردنه لهگهڵ پێشمهرگهو پۆلیسی عێراق و پێشمهرگهو ئهو كهسانهی ناو حهشدی نیشتیمانی كه خهڵكی نهینهوان، لهگهڵ هاوپهیمانی نیشتیمانی كه وهكو چهتری كارهكهیه، له قۆناغی پێكهوه بهستنی ئهم تاڵهداوانه و چنینی داین، وهكو وتم لهدوای ئازادکردن گرنگه بزانین چۆن ئهم پهیوهندییه ڕێكدهخرێت، كێ زهمینی ناو پارێزگای نهینهوا بهدهستهوه دهگرێت، بزانین لهدوای ئازادكردنهكه پهیوهندی نێوان نهینهواو عێراق چۆن دهبێت .
- ئامادهكارییه سهربازیهكانی لایهنه بهشدارهكان له پرۆسهی ئازادكردنهكهدا چین؟ من تێبینیم كرد تۆ چهند تێبینیهكهت لهم لاپهڕانهدا نوسیبون ههروهها چهند ژمارهیهكیشت سهبارهت به ئامادهكاری سهربازی تۆمار كردبو؟
ئهسیل نوجێفی: تا ئێستا ئێمه چهند فهوجێكی حهشدی نیشتیمانی ئاماده دهكهین له ئامادهكردنیشدا پشت بهو چهكانه دهبهستین كه له بازاڕی رهشدا یان لهناو ناوچهكهدا دهستمان دهكهون چهند فهوجێكمان ئاماده كردوهو فهوجی دیكهش ئاماده دهكهین وهك بینیت ئێمه شتانێكی زۆر ساده داوا دهكهین واته ورده ورده بهپێی پێویستیمان داوای شتانێكی كهم دهكهین.
- حاڵی سهربازگهكان راهێنان له ههرێمی كوردستاندا چۆنن كاروبارهكان لهوێ چۆن بهڕێوه دهچن؟
ئهسیل نوجێفی: لهڕاستیدا هاوكاریهكانی حكومهتی ههرێم باشن ئاسانكاری ههیه ئێمه داوامان لهههرێم كردوه چهند ناوچهیهك له بهرهكانی جهنگ بگرینه دهست تا لهبهرهكانی پێشهوه هاوكاری هێزی پێشمهرگه بكهین پێشمانوایه هێزی ئامادهمان بۆ لهئهستۆگرتنی ئهو ئهركه ههیه ئێستا لهوبارهیهوه له بارودۆخی موناقهشهی مهیدانیدان بۆیه پهیوهندیهكانمان لهتهك ههرێمدا زۆر به پێشكهوتو دهزانم وهك لهسهرهتادا وتم له قۆناغی پێشودا ههستمان كرد لهگهڵ براگهلێكی راستهقینهداین ئهمهیش متمانهی زۆر لهنێوانماندا پتهو كرد.
- ئهمه سهبارهت به ئامادهكاریهكانتان لهدهرهوهی موسڵدا بەڵام لهناوهوهی موسڵدا چۆن ئیش دهكهن كهسانێك ههن یارمهتیتان بدهن؟ لهم رۆژانهیشدا چهند ههواڵێكمان بیست باسیان له ئهگهری رودانی شۆڕش لهناو موسڵدا دهكرد؟
ئهسیل نوجێفی: لهناو موسڵدا هێزێكی گهورهمان ههیه ههوڵدهدهین ئهم هێزه زهبت بكهین خۆی ئاشكرا بكات و كارێكی حهقیقی بكات، تهنها لهكاتی گونجاودا نهبێت، بهداخهوه ناوبهناو داعش ههڵمهتێكی لهسێدارهدان و لهناوبردن ئهنجام دهدات، گهر گومانی له ههر كۆمهڵهیهك یان ههر پێكهاتهیهك ههبێت دهستگیریان دهكات و بهكۆمهڵ لهناویان دهبات.
- بهبێ دادگاییكردن؟
ئهسیل نوجێفی: بهبێ دادگاییكردن، یان دوای دادگاییكردنێكی ڕووكهشانه، رۆژانه سهدان كهس لهناو دهبرێن و جهستهیان لهناوچهی (خهسفه) له باشوری موسڵ فڕێیان دهدهنه نێو خهرهندێك یان دهمێكی بوركانییهوه كه لهناوچهكهدایهو قوڵاییهكهی 150 مهتر دهبێت. دهتوانین بڵێین لهوێندهر ههزاران تهرم فڕێدراونهته ئهو خهرهندهوه، بۆیه دهمانهوێت ئهو خهڵكانهی لهموسڵ ههمانن زهبتیان بكهین و هیچ شتێك نهكهن تا لهكاتی گونجاودا نهبێت، دهمانهوێت خهڵكی موسڵ لهوه دڵنیا بكهینهوه ئهو هێزهی كه دێته شارهكهوه هاوڕێیان دهبێت و لهئایندهیهكی نزیكدا ههر لهناو موسڵهوه شۆڕشێك دژ به داعش ههڵدهگیرسێت.
- ههر سهبارهت به هێزی هاوڕێ، كاتێك داعش چوونه ناوموسڵهوه خهڵكی گومانیان له بوونی ههماههنگییهك لهنێوان داعش و خهڵكی موسڵدا كرد وهكئهوهی كه داعش ئازادكهری موسڵبن، پاشان میزانهكان لهنێوان داعش و خهڵكی موسڵدا ههڵگهڕانهوه، پێتوانیه میزانهكان لهنێوان خهڵكی موسڵ و ئهو هێزه هاوڕێیهدا تۆ باستكرد ههڵناگهڕێنهوه و خهڵكی موسڵ ئهوهێزه رەتناكهنهوه كه لهدوای داعش دهچێته شارهكهوه؟
ئهسیل نوجێفی: باشترین كهسانێك له بارودۆخی موسڵ تێدهگهن گهلی كوردن، ئهگهر كورد ماوهی ساڵانی حهفتاكان و ههشتاكانی بیری بێتهوه چۆن ههڵسوكهوتیان دهكردو سهیری سوپای عێراقییان دهكرد، یان چۆن سهیری ئهو سوپا عێراقیانهیان دهكرد كه لهكوردستان بون باشتر له بارودۆخی موسڵ تێدهگهن. ئهوكات ههندێك له كوردهكان ئاواتی ئهوهیان دهخواست تهنانهت ئهگهر جولهكهش بێت هاوكاریان لهگهڵدا دهكهن بهمهرجێك لهو واقیعه قوتاریان بێت.
- ئهوهی خهریكه بخنكێت پهنا بۆ پوشوپهڵاشیش دهبات.
ئهسیل نوجێفی: بۆیه پێموایه گهلی كورد باش لهبارودۆخهكه تێدهگات ئهگهر یادهوهریهكانی خۆی بگهڕێنێتهوهو بیری بكهوێتهوه.
- یانی بارودۆخی سیاسی بهر له داعش تا ئهم رادهیه خراپ بو؟
ئهسیل: بهڵێ.. بهڵێ.. دهڵێم لهوهش خراپتر بو.
- كێ بهرپرسه لهدروستكردنی ئهو بارودۆخه؟
ئهسیل نوجێفی: بهدڵنیاییهوه مالیكی بهرپرسه، مالیكی بناغه دهوڵهتێكی راستهقینهی دانهمهزراند، بهڵكو ههوڵیدا سنوری دهوڵهت و یاساكان ببهزێنێت و سهڵاحیاتی گهوره بداته دهست كهسانێكی دیاریكراو وهك بڵێی له زهوییهكی سوتاودا دهجوڵێنهوه بهوشێوهیه له موسڵدا ئهو كهسایهتیانه دهجوڵانهوه. سهرباری ئهو شتانهی كورد باسیان دهكات و له ماوهی ههشتاكاندا بینیویانه، دهتوانم بڵێم: ئهوهی له موسڵدا رویداوه لهوماوهیهدا كوردهكان نهیانبینیوه.
- بۆچی ههندێك جان تۆش تۆمهتبار كراویت و به هۆكاری دروستكردنی ئهو بارودۆخه تۆمهتبار كراویت و له دامودهزگاكاندا گهندهڵی كارگێڕی له دامهزراوه دهوڵهتیهكان له موسڵدا ههبوە؟
ئهسیل نوجێفی: كهس باسی گهندهڵی كارگێڕی له دامهزراوهكاندا له موسڵ نهكردوه، تهنانهت كهس ئاماژهی به بونی گهندهڵی له دامهزراوهی كارگێڕی موسڵدا نهكردوه. بهڵكو بهپێچهوانهوه دامهزراوهی كارگێڕی تهنانهت لهژێر سایهی كاریگهری بارودۆخی داعشدا ههر كار دهكات. بەڵام پهیوهندی خراپ لهگهڵ هێزه ئهمنیهكاندا بو، ئێمهش له مهوقیفێكی وههادا بوین دهمانزانی ناتوانین دهستهبهرداری هێزه ئهمنیهكه ببین، یان توشی پێكدادان بین لهگهڵیدا، چونكه ئهگهر وههامان كردبا، بهدیلهكه داعش بو، بۆیه زۆر ناچار بوین پهیوهنیمان لهگهڵ هێزه ئهمنیهكهدا بهێڵینهوهو هاوكات شهڕ لهگهڵ داعشدا بكهین.
- پهڕلهمان لیژنهیهكی بۆ لێكۆڵینهوه له هۆكاری كهوتنی موسڵ و ئهو كهسانهی هۆكاری كهوتنهكه بون، پێكهێنا. تۆش یهكێك بویت لهوانهی لیژنهكه بانگهێشتی كردیت، كاروبارهكانی ئهم لێژنهیه بهكوێ گهیشت؟
ئهسیل نوجێفی: لێژنهكه بانگهێشتیكردم و تێڕوانینی خۆمم پێشكهش كردن، لێژنهكه منی وهكو شاهیدێك پێشكهشكرد، ههمو ئهوانهی بانگهێشت دهكرێت تهنها بۆ پێدانی زانیاری خۆیانه به لیژنهكه. لهماوهی 7 سەعاتدا زانیاریهكانی خۆمم پێشكهشكردن، لهماوهی دو سەعات و نیودا لهكۆی ئهو قسانهی كردم بهپێی تێڕوانینی خۆم سهلماندم مالیكی بهرپرسی یهكهمی ئهم بابهته بوه، بهوپێیهی ئهو شتهی لهموسڵ رویدا بههۆی دوژمنایهتیهكی دهرهكییهوه بو، ئهویش فهرماندهی گشتی هێزه چهكدارهكان بوهو ئهركی پاراستنی عێراق و زهمین و سهروهرییهكهیهتی. ههروهها دهستوهردانهكانی مالیكی له سوپا و بێهێزكردنی دهوڵهت و پاشان ئهو پرۆسه سهربازییانهی لهنێوان 5-10ی مانگی 6 ئهنجامداران و رهتیكردنهوه بێته ناو پرۆسهكانهوه وهاوكارییان بكات و ههروهها زانینی به پاشهكشهی یهكلهدوای یهكی پۆلیسی ئیتیحادی بهرانبهر داعش لهماوهی سێ رۆژو بهدهستهوهدانی شاری موسڵ و ههر رۆژهو بهدهستهوهدانی بهشێك له شارهكه، ههمو ئهو كارانهمان به نهخشه بۆ لیژنهكه سهلماند.
- كێ ئهو ههمو چهكهی بۆ داعش بهجێهێشت؟
ئهسیل نوجێفی: سوپاو پۆلیسی ئیتیحادی.
- ئایا لهناو پۆلیس و سوپادا خیانهتكارێك ههبو، ئایا كهسێكتان دۆزیهوه لهنێویاندا خیانهتی له نیشتیمان كردبێت؟
ئهسیل نوجێفی: لهڕاستیدا ئهوهی من دهیزانم و لێی دڵنیام ئهوان لای راستی موسڵیان دا بهدهستی داعشهوه، ئیدی ئایا ئهوه پلانێكی سهربازی بوهو ویستویانه داعش و هاوڵاتیان بدهنه ناوو حهسریان بكهن و شارهكه بهخهڵكهكهیهوه لهناو ببهن رهنگه ئهمه پلان ئهوان بوبێت، یان ئهوهته ئهوان شارهكهیان به ئهنقهست بهدهستهوه داوه، دهبێت لێكۆڵینهوهكه بیپارێزێت.
- من كاتێكی ئهوتۆم نهماوه، لهدوایین پرسیارمدا دهڵێم: هێشا لهلایهن حكومهتی عێراقیهوه بودجهی موسڵ خهرج دهكرێت، ههروهها چهندین پهنابهری موسڵ لهكوردستاندا لهبارودۆخێكی خراپدا دهژین، ئهمه لهكاتێكدایه حكومهتی ههرێمی كوردستانیش لهبوجهی خۆی پارهیان بۆ خهرج دهكات و لهلایهنی دهرهكیهوه یان دهوڵهته هاوكارهكانهوه هاوكاری دهكرێن، باشه بۆچی سهرباری ئهوانه حاڵی پهنابهرهكان خراپه؟ قسهمان سهبارهت بهمهو ههواڵی بڵاوبونهوهی نهخۆشییهكه له موسڵ بۆ بكه كه لهمدواییهدا بڵاو بوهتهوه.
ئهسیل نوجێفی: بهنیسبهت بهشی یهكهمی پرسیارهكهتهوه، كاتێك حكومهتی عێراقی لهڕێگهی لیژنهی هاوكاری ئاوارهكانی كرد، لیژنهكه پارهكهی تایبهت كرد بۆ ئهو پارێزگایانهی پێشوازی له ئاوارهكان دهكهن نهك ئهوانهی خهڵكهكهیان ئاواره بوه یانی ئهو لایهنهی پارهكه وهردهگرێت پاێزگاری ههولێرو دهۆكه.
- یانی پارێزگای ههولێره بودجهكه وهردهگرێت، كێ دهسهڵاتی خهرجكردنی ئهو بوودجهیهی ههیه؟
ئهسیل نوجێفی: لیژنهی باڵای بههاناوهچونی پهنابهران كه لێژنهیهكی وهزارییهو لهلایهن ساڵح موتڵهگهوه سهرۆكایهتی دهكرێت بهشێوهیهكی راستهخۆ ههڵسوكهوتی لهتهك پارێزگاری ههولێرو دهۆكدا دهكرد بۆ بههاناوهچونی پهنابهران له ناوچهكانی ههولێرو دهۆك، ئێمه داوامان كرد ههڵسوكهوت لهتهك پارێزگا ئاوارهكانی ئێمهدا بكهن، ئیدی له بودجهی 2015 گۆڕانكارییهك له بوودجهكهدا كراو پێویست بو ئهم ههڵسوكهوته بگۆڕێت. لهساڵی رابردودا ههڵسوكهوتی راستهوخۆی لێژنهكه لهگهڵ پارێزگاری ههولێرو دهۆك و لیژنهی بههاناوهچونی پهنابهراندا بوه. ئهمه خاڵی یهكهم بو، پرسیاری دوهم چی بو؟
- گوایه نهخۆشییهكی ترسناك له موسڵدا بڵاوبوهتهوه؟
ئهسیل نوجێفی: تا ئێستا ئهمه نهمبیستوه، سهرلهبهیانی دوێنێ پهیوهندیم به ههندێك بهرپرسانی بهڕێوهبهرایهتی تهندروستیهوه لهناو پارێزگای موسڵ كرد، هیچ شتێكیان لهبارهی بڵاوبونهوهی هیچ نهخۆشیهكهوه بۆ باس نهكردم، تا ئێستا دهرمانهكانی پاراستن له نهخۆشی لهبهغداوه دهنێردرێته موسڵ، لهڕێگهی نوخێب و كهربهلاوه دهڕوات و له بیابانهوه دهگاته شوێنی خۆی. تا ئێستا هیچ ههواڵێكمان لهبارهی بڵاوبونهوهی هیچ نهخۆشییهكهوه نهبیستوه، بەڵام ترسی ئهوه ههیه لهگهڵ هاتنی وهرزی هاویندا چهند نهخۆشییهك بڵاو ببنهوه، چونكه ئاوهكان بهشێوهیهكی راست پاڵفته ناكرێن.
- مژدهی چی بهخهڵكی موسڵ و ئاوارهكان دهدهیت؟
ئهسیل نوجێفی: باشترین موژهیهك بۆ ئاوارهكان ئهوهیه گهڕانهوهیان بۆ موسڵ نزیكه، ئیشهڵا گهڕانهوه بۆ موسڵ دور نییه، ئێمه دهڵێین: سهرباری گهڕانهوهی ئاوارهكان بۆ موسڵ و دوای ئازادكردنی شارهكه بارودۆخهكه بههیچ شێوهیهك وهكو پێش 10- 6 نابێت. |
|
|