|
ئیراق و ئێكگرتنا پێتی
|
محسن عه‌بدولره‌حمان
هێش ئه‌م زارۆبوین ده‌مێ مه په‌یڤا (خایین، نوكه‌ر، یاخیبوی، جوداخواز...) ژ ده‌زگایێن راگه‌هاندنا ئێراقێ و تا جارجار ژ سه‌روكێ ده‌وله‌تی راسته‌وخۆ ل دژی كوردان دبهیست، لێ پشتی كه‌فتنا به‌غداو ده‌ستپێكرنا قۆناخه‌كا نو سه‌لیقه‌یا به‌رده‌وام ژ گونه‌هباركرنێ؛ و ژ دژواریێ یا ناوازه پترو بده‌نگه‌كێ بلندتر ب هه‌لكه‌فت و بێ هه‌لكه‌فت دهێته گۆتن و به‌رده‌وام دوباره‌دبیت، چه‌ند كه‌س و لایه‌ن خۆ ب به‌رپرس و ده‌ستهه‌لات دزانن، هند هه‌ره‌شه‌و تاوانباركرن دهێنه‌كرن، ئانكو كورد بوینه ئه‌و بزمارا عه‌ره‌ب و بتایبه‌ت ده‌ستهه‌لات و حوكمه‌تا به‌غدا داكه‌فتنێن خۆیێن سیاسی و ئابوری و ئه‌منی پێڤه دهه‌لاویسن، خه‌لك و لایه‌نگرێن خۆ وه‌سا تێدگه‌هینن كو كورد ئه‌گه‌را هه‌مو ئاریشه و ته‌نگه‌ژه‌یانه، و پیلانه‌كا نێڤده‌وله‌تی دژی ئێكگرتنا ئیراقی هه‌یه؛ و مه‌سه‌له گه‌هشتییه وێ رادێ كو په‌یڤا ژێكڤه‌بون و دابه‌شبونا ده‌وله‌تێ تنێ مه‌سه‌له‌یا وه‌ختییه و هه‌ر ده‌مێ كوردان ڤیا تنێ راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا نوی په‌یوه‌ندیا ئیراقیان پێكڤه گرێدده‌ت دێ بداوی ئینیت، یاسه‌یر ئه‌وه به‌لاڤوكه‌كا ده‌نگۆباسان بتایبه‌ت ده‌مێ ته‌نگژه و ئالۆزییه‌ك هه‌بیت بێ په‌یڤێن و پێشه‌كی تیرێن تاوانباركرنێ بداوی نابیت، هه‌چكو كورد ب حه‌زا خۆ بووینه پشكه‌ك ژ ئیراقێ یان گرێبه‌سته‌ك هه‌تا هه‌تایی لگه‌ل ئه‌ره‌با موهركی!
پێكه‌نین ئه‌وه هنده‌ك ژ وان نیمچه ره‌وشه‌نبیرو گۆتاربێژ یان سیاسه‌تڤانان وه‌سا د په‌یڤن و خۆ ب لێقه‌ومی دده‌نه نیاسین هه‌چكو كوردان ئاخا ئه‌ره‌با داگیركری و ملله‌تێ ئه‌ره‌ب ئه‌نفالكری، بڕیارا سیاسی، سیسته‌م و ژێرخانا ئابوری، باده‌كا ئه‌منی، ئازریانێن نه‌ته‌وه‌یی و ناكوكیێن دینی و دوژمنی و تۆلهلدانا تائیفی ... هه‌می تشت د ده‌ست كوردان دایه و سوجدار هه‌ر ئه‌و ب خۆنه، ئه‌ڤه بیرا من ل نڤیسینه‌كا ئه‌ره‌بی یا كه‌ڤن دئینیت، ئه‌وا دبێژیت (اذا امتنعت السماء فأعلم ان بين الارض و السماء كرداَ يمنعون الرزق) ئه‌گه‌ر ئه‌سمان نه‌باری بزانه د ناڤبه‌را ئه‌رد و ئه‌سمانی دا كورد هه‌نه و رزق راگرتینه!
پرسیار ئه‌ڤه‌یه؛ ئه‌رێ راسته ئیراق دێ ژێكڤه‌بیت؟ یان دروستتر ما رۆژه‌كێ ئیراق وه‌لاته‌كێ ئێكگرتی بو، یان هه‌ما بێژین وه‌لاته‌ك بناڤێ ئیراق بڤێ نه‌خشه‌یا نها؛ به‌ری چه‌نگا جیهانیا ئێكێ هه‌بویه، و ئه‌گه‌ر ژێكڤه‌بو ما هه‌ڤسه‌نگیا گۆیا زه‌مینی دی تێكچیت!؟ سه‌رۆك وه‌زیرێن بریتانی (تشرشل) دبێژیته فه‌یسه‌لێ ئێكێ (مه تو نه‌كریه ئیمپراتور، مه تو كریه شاه ل سه‌ر ده‌وله‌ته‌كێ توخیبێ وێ ل چیایی حه‌مرین بداوی دبیت)، هه‌روه‌سا فه‌یسه‌ل د گۆتنه‌كا خۆ دا دبێژیت ( ئه‌ز ل سه‌ر ده‌وله‌ته‌كێ نه ملله‌ته‌كی بوویمه شاه) ئانگو دانپیدانێ دكه‌ت كو ملله‌ته‌ك بناڤێ ئیراقی نینه.
ڤه‌گه‌ریانه‌كا سه‌رپێ بو دامه‌زراندنا ئیراقێ دیاردبیت، كو ژ سێ پێكهاتێن هه‌ڤدژ /كورد- سوونه- شیعه/ هاته لێكدان، و ئینگلیزی شاهه‌ك/ فه‌یسه‌لێ ئێكێ / بۆ ژ حیجازێ هاورده‌كرییه، ئه‌ڤ هه‌ر سێ پێكهاته بتایبه‌ت شیعه‌و سوننه ل شونا هه‌ڤڕكیێ د دوژمناهییه‌ك دومدرێژ دا به‌رده‌وامن، ئانكو وه‌لاته‌ك بناڤێ ئیراق هه‌یه، لێ ئه‌م و سیاسه‌تڤان دره‌وا ل خۆ دكه‌ین ده‌مێ دبێژین ملله‌تێ ئیراقێ، چنكو خه‌لكێ ئیراقێ ژ چه‌ندین ملله‌ت و دین و مه‌زهه‌بێن ناكوك و پتریا جاران هه‌ڤدژ و دوژمن پێكهاتینه، رویێ كرێتێ برایینی و پێكڤه‌ژیانێ پشتی قورتالبونا ئیراقێ ژ دكتاتورییه‌تێ دیاربو، چنكو دگه‌ل بداوی بونا مستا پیلاییا دكتاتورییه‌تێ قه‌باره‌یێ ئاریشه‌یان و كووراتییا ناكوكیان و رێژه‌یا هه‌ست ب زۆرداربوونا سیاسی و به‌رفره‌هیا بێدادیا جڤاكی بونه جلكێ رائێخستی ل سه‌ر رستا ده‌زگایێن راگه‌هاندنێ و كه‌نالێن ئه‌سمانی، ئه‌ڤچا بۆچییه و چ مفا بو تاكێ ئیراقێ ژ هه‌ر چ لایه‌نی بیت د ئێكگرتنا ئاخا ئیراقێ دایه و ملله‌ت داپچرای و ژێكڤه‌قه‌تیایه، ئه‌رێ ئێكه‌تیا جوگرافی به‌سسه دا خه‌لك هه‌ست ب ژییاتیێ بو وه‌لاتی بكه‌ت، ئه‌مه‌كداری بۆ ده‌ستهه‌لاتێ هه‌بیت، ما ده‌م نه‌هاتیه دا سیاسی سه‌ری َخۆ ژ خێزێ په‌سنێن ڤالا بینن ده‌ر و دور ژ دروشمان دانپێدانێ ب تالیا ژیواری بده‌ن؟ و نمومه گه‌له‌كن.. ئه‌لمانیا ئێكگرت و یوگوسلافیا، هندوستان، كوریا، شیكوسلوفاكیا ، ئێكه‌تیا سوفیت، باشورێ سودان... ژێكڤه‌بون، ئه‌ڤه نه حاله‌ته‌كه تنێ ئیراق توشبوویێ به‌لكو هه‌موو ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست ژێ دنالن و دترسن، ئه‌ڤه یه‌مه‌ن پشتی ئێكگرتنه‌كا ب جیڤ یا د شه‌ره‌كێ نافخۆیێ دا دكه‌فزیت و باكورێ ئه‌فریكا یا ئازریایه و ئاگرێ شه‌رێن نافخۆ بله‌ز یێ ڤێرادچیت، هه‌ر ده‌وله‌ته‌كا دێ هه‌مان كاودان هه‌ین و مه‌رج لێ په‌یدابون بێگۆمان شه‌رێ نافخۆ دێ لێ سه‌رهلده‌ت.
د حاله‌تێ ئیراقێ دا هه‌ر بایه‌كێ ژ هه‌ر ئالییه‌كی هات گۆمانی لجه‌م لایه‌نێن دی دلڤینیت، چنكو چ لایه‌نه‌كێ نه‌باوه‌ری ب خۆ هه‌یه و نه‌باوه‌ری ب لایه‌نێن دی دهێت و باشترین نمونه داخۆیانیا ئه‌مریكی كو چه‌كی راسته‌وخۆ بده‌ت لایه‌نێ كوردی و سوننی، كو لایه‌نێن شیعیێن دوهی لێقه‌ومی ئه‌ڤرۆ ده‌ستهه‌لاتدار چاڤێن خۆ نوقاندن و ده‌ڤێن خۆ ڤه‌كرن، و تاوانباركرن ل كورد و سونیان باراندن، هه‌روه‌سا سونه‌یێن ئه‌ڤرۆ ب قیرین و هاوار ژ ده‌ستی شیعه‌یان دنالن، داخوازا فیدرالیه‌تێ دكه‌ن، كو هه‌مان سیسته‌م و مافه یێ دوهی ده‌مێ كوردان داخوازكری ب جوداخواز تاوانباردكرن، له‌ورا جوودابونه‌كا بده‌سته‌كی سڤك باشترین چاره‌رسه‌رییه بو قه‌یرانێن دومدرێژێن ئیراقێ، وه‌كو كورد دبێژن (نه‌ڤیانێ، نه‌دیتن ده‌رمانه).
د داخویانیا سه‌ركرده‌ك ئیراقی وه‌كو به‌رێز ئه‌یاد عه‌لاوی یێ د دیدارا كه‌نالێ ئه‌لشه‌رقیه دا گۆتی (پتر ژ جاره‌كێ ده‌لیڤه‌یا راگه‌هاندنا ده‌وله‌تێ بۆ كوردان هه‌لكه‌فتییه! لێ رانه‌گه‌هاندیه؛ وان ئێكگرتنا فیدرالی هه‌لبژاتییه)! به‌لێ پشتی پتر ژ ده‌ه سالێن پێكڤه‌ژیانه‌كا نه په‌سه‌ند و تێر ناكوكی و ئاریشه و جاران تا دگه‌هشته له‌شكركێشی و كه‌فلێكرنێ، ژ سه‌ربورێن رابووری دیاردبیت كو سیسته‌مێ فیدرالی سه‌رنه‌گرت و كوردان ئێك لایه‌نه تا نها كارپێكریه، له‌ورا ده‌م هاتییه كو ئه‌گه‌ر دشیاندا نه‌بیت و پشته‌ڤانیا نێڤده‌وله‌تی بۆ سه‌رخۆبونێ نه‌بیت، سیسته‌مێ كونفدرالی تاكه چاره‌سه‌رییه.
|
|
|
|