|
داعش و گویلەن و قوڵایی ستراتیژی
|
مەحمود عەبدوڵا
داعش بەرلەوەی شمشێربێت فکرە، هەردەبێ (سەید قطب)ێک هەبێت بۆئەوەی بەناوی خوداوە قسەبکات تا یەکێکیش بەناوی خوداوە بکوژێت... داعش عێراقی نییە بەتەنها تا لەچوارچێوەی توندڕەوی مەزهەبی لێکدانەوەی بۆ بکرێت، لێکدانەوەیەکی وا بچوکردنەوە و داپۆشینی سیاسەتی ئیسلامی سیاسییە، بە بەرداکردنی بەرگی عێراقی و سوننی بەتەنها بەبەر ئەم دێوە زەبەلاحە بەشی نیوەی لەشی ناکات و عەورەتی سیاسی تورکیا ناشارێتەوە، داعش بەشێکە لە قوڵایی ستراتیژی (عمق استراتیجیک)ی داود ئۆغلو. ئیتر داعش هەر بەتەنها ماشێنێکی فاشیستی نییە وەک دەڵێن؛ بەڵکو ماشێنێکی سترا تیجیشە و تۆپێکە تورکیا لە گۆڕەپانەکەدا یاری پێدەکات.
ئەگەر داعش هێزی مەعنەوی خۆی لە واعیزێکی وەک (فتح اللە گولەن) و ئەمسالەکانی وەربگرێت و پێداویستیە مادیەکانی لە ئەردۆگان ئەوالە کۆتایدا قوڵایی ستراتیژی ئۆغلو جێبەجێ دەکات.
لەهەمانکاتدا داعش هەڵچونی ئیسلامی سیاسیشە، دوای شکستی ئیخوان لەمیسر، داعش و فکری توندڕەوی دیوی دوەمی ئیسلامی سیاسی میانڕەوە، دیوەشاراوەکەی ئیسلامی سیاسییە. ساڵح ئەلقەمودی لە پەرتوکی سایکۆلۆجیا و دەسەڵاتدا دەڵێت: "هەمو دەسەڵاتێک جۆلانێ دەکات لەنێوان ئەوەی ئاشکرای دەکات و ئەوەی دەیشارێتەوە، لەنێوان ئایدۆلۆجیا (روە ئاشکراکەی دەسەڵات) و سایکۆلۆجیا (روەشاراوەکەی دەسەڵات). بۆیە داعش دیوە شاراوەکەی (ئاکەپە)یە، بە واتایەکیتر داعش سایکۆلۆجیای ئاکەپەیە.
ئەم هێزە تۆتالیتارە نالەبارە خێچوخوارە هێزی خۆی لە کۆمەڵێک هەرچی و پەرچی و بێ ئینتیما وەردەگرێت. هانا ئارێنت لە پەرتوکی (بنەماکانی تۆتالیتاریزم)دا دەڵێت: "دەسەڵاتی تۆتالیتار هەوڵدەدات هەمو ئینتیماکان لەناوبەرێت، بە هێنانەپێشەوەی خەڵکی بێ ئینتیما و پەراوێزخراوەکان. بەڵی ئەوە گەنجی خەفەکراوی خەڵەتاوی بێ ئینتیمایە دەچێتە ریزەکانی داعش بۆ زەواجی نیکاح و تۆڵەکردنەوە یاخود قەرەبوی ئەودنیا ناشەرعیەی لەدەستیان چوە، یاڕاستر بڵێین: ئەو دنیایەی کە واعیزە کان لێی بێبەش کردون لێی حەرامکردون، داوجار لەناو داعشدا بۆی دەشەرعێنن و پێی دەدەنەوە.
گویلەن لە کتێبی نوری نەمردا دەڵێت: "ئەوکاتەى خواى گەورە کردی بە نسیبم دەموچاوى گوناهکارم بسوم بەو خاکە موبارەکەدا، شارەکەى پێغەمبەرى خوا هێندە درەوشاوە بو لەلام و چێژێکى رۆحى وام چەشت، کە ئەگەر لەوکاتەدا ـ بە فەرزى مەحاڵ ـ لە هەمو دەروازەکانى بەهەشتەوە بانگهێشت بکرامایە، باوەڕبکەن نەدەچوم بۆ هیچ کامێکیان، مانەوەم لە شارەکەى رسول الله دا پەسەند دەکرد".
بەڵام ئەو نەک لەدەرگاکانی بەهەشتەوە و لەلایەن خوداوە، بەڵکو لەلایەن ئەمەریکاوە بانگ کراو شارەکەی پێغەمبەری بەجێهێشت، ئەو ناچێ بۆلای خودا ئەو دەچێت بۆ ئەمەریکا. ئەی مەبەستی گولەن چییە لەم قسە بێمانایانە؟ بێگومان بۆئەوەیە کەسانێکی بێ ئینتیما بەژیان، بەنەتەوە، نیشتیمان پەروەردەبکات و لەدەوری خۆی کۆیانبکاتەوە، لەشکرێکی پشت لەدنیا دروست بکات. لەنمونەیەکی تردا لە پەرتوکی ناوبراودا دەڵێت: "پێم خۆشە بیرەوەرییەکى تریشتان عەرز بکەم: لەگەڵ کاک عارف حیکمەت کە ئەوکاتە ئەندام پەرلەمان بو، لە حەج پێکەوە بوین. کاک عارف پەیمانى دابو کە: "ئەگەر بچمە مەدینە، شەرت بێ وەک گوێدرێژ لە خۆڵەکەیدا خۆم بگەوزێنم.؛ جا هەر کە پێى نایە خاکى مەدینەوە، پەیمانەکەى هێنایە جاو ئەو رۆحە بەرزە خۆى لە خۆڵدا گەوزاند و تەپاوتلى تیا دەکرد. لارە و لەوا هەرکات ئەو دیمەنەم داتەوە یاد، خۆم پێناگیرێ و چاوانم پڕ دەبن لە فرمێسک.
بەڵام خۆی لە ساڵی (١٩٩٩)ەوە لە پەنسلڤانیا مەلە دەکات.
لێردەدا گویلەن دەیهەوێت بەخوێنەرەکانی بڵێت: واز لەدنیا بێنن، خۆتان بۆئەو دنیا ئامادەبکەن و لەپێناو خودادا بجەنگن لەسەر رێبازی من، بەڵام خۆی لەسەر رێبازی ئەمەریکایە. دەبێ حیکمەتی خۆگەوزاندن وەک" گوێدرێژ ''لەسەدەی بیست ویەکدا چی بێت؟! ئەوە واعییزێکی وەک گولەنە دێت لەڕێگەی نوسینەکانیەوە وا لە گەنجان دەکات خۆیان وەک شتێکی هیچ ببینن و پێیان دەڵێ: کە ئێوە هیچ نین جگە لە بونەوەرێکی تاوانبار و ملکەچ کەدەبێ خۆتان ئامادەبکەن بۆ ئەو دنیا و لەم پێناوەشدا پێویستە بچن لەناو خۆڵی مەککە و خوێنی داعشدا بگەوزن.
گویلەن کەخۆی وەک خزمەتکاری ئاین و خودا و مرۆڤایەتی وەسف دەکات، لە ساڵانی ٧٠وە پێشەنگی گروپێکە بەناوی "خزمەت" و لەتورکیاش پێیان دەگوترێت "گولەنیچییەکان" گوایە خۆشی پێی ناخۆشە کە بەم "گولەنچی" ناویان دێت، چونکە ئەو تەنها لەپێناو خزمەتی ئاین و خودادا کاردەکات، بەڵام ئەم پێناخۆش بونەشی هیچ لە مەسەلەکە ناگۆڕێت و سیاسەتی ئەو ناشارێتەوە، داعشیش پێی خۆش نییە واناوی بێت و دەبێ پێی بگوترێت "دەوڵەتی ئیسلامی"، بەڵام ناوچی لەم مەسەلەیە دەگۆڕێت. لە کوردستانیش لیستی "خزمەت"مان هەیە بۆ ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، کە چەند گروپی خزمەتی گویلەن خزمەتی کورد دەکات، ئەوانیش هەرئەوەندە خزمەتی سلێمانی دەکەن.
هاوشێوەی "ئەردۆگان" لەکوردستان ریکلام بۆ گولەن دەکرێت، گوایە فریادڕەسی کوردانە لەکاتێکا گولەن خۆی دەڵێت: "نابێ شەڕ لەگەڵ کوردەکان بکەین، لەڕێگەی سیاسەت و ئاینەوە کۆتاییان پێ دێنیین" لێرەدا دوبارەبونەوەی مێژو دەبینین، ئەگەر لەسەردەمی "خەلافەتی عوسمان"یدا، لەڕێگەی مەلاکانەوە کوردیان بەکارهێناوە، ئێستاش لەڕێگەی ئیسلامی سیاسییەوە لەژێر پەردەی ئیسلامدا هەستی نەتەوەیی کورد لاواز دەکەن، لەڕێگەی ئەو بانگخوازە ئیسلامییە سیاسیانەی کوردەوە کە دەیانهەوێت ئەردۆگان وەک فریادڕەس بناسێنن. بەختیار عەلی سەبارەت بە "ئەردۆگانیستە کوردەکان" دەڵێت: "ئەفسانەی ئۆردوگانیزم بۆتە یەکێکە لە ئەفسانە گەورە و ترسناک و بەربڵاوەکانی خۆرهەڵات. ئەم پیاوە ناسیونالیستییە پیاوکوژ‌و جەلادە، کە خۆی لە تورکیادا بەجۆرێکی نوێ و دیماگۆگی درێژە بە سیاسەتی ناسیونالیستیانەی تورکی دەدات، جۆرە فۆرمێکی نوێی کەمالیزم پیادەدەکات کە لەبری ئەوەی رو لە خۆرئاوا بێت، روی لە ئیسلامە" گویلەن و ئەردۆگان دو کەسایەتی ئیسلامی سیاسی دوڕون، بەرامبەر بەکورد و کێشەی کورد، هەردوکیشیان لەسەرەتاوە خوێندنی ئاینییان خوێندوە و لە بنەماڵەیەکی ئاینین، هەردوکیشیان فرمێسکی تیمساحی دەڕێژن بۆ کورد، وەلێ لەسەر ئەرزی واقیع هەوڵی لەباربردنی خەونی سەربەخۆیی کورد دەدەن. دورنییە پڕۆسەی چەک دانانی (پەکەکە)ش، لەچوارچێوەی تواندنەوەی کوردان دەبێت، ئەمڕۆ بەدیاردەکەوێت ئەگەر پەکەکە چوبایە ژێرباری رێککەوتنێکی وا، واتا چەکی دابنایە، داعش زۆر ئاسان تر ئەیتوانی گەمارۆی کۆبانی بدات و کوردانیش سەیری کەوتنی کۆبانیان بکردایە.
گولەن کە چەندین دەزگای راگەیاندن و دەزگای خێرخوازی هەیە، نزیکەی لە (١٥٠) وڵاتی جیهان خوێندنگەو زانکۆ و مزگەوتی هەیە، داهاتەکەشی بە ٥٠ ملیار دۆلار دەخەمڵێنرێت و لە کوردستانیش نزیکەی دە ناوەندی خوێندنی هەیە، ئیتر بونی گەنجانی کورد لەناو چەکدارانی داعشدا مایەی سەرسوڕمان نییە.
ئەگەر لەهەمو وڵاتانی دنیادا کە خاوەن دەوڵەت و دامودەزگای رەسمین رێگای پێدەدرێت، دەبوایە لەهەرێمی کوردستان رێگە بەناوەندە فێرکاریەکانی گولەن نەدرێت.
ئەم قوتابییە بێ وەفایەی" سەعید نورسی" دەیهەوێت لەڕێگەی پەروەردەی دینییەوە هەستی نەتەوایەتی کوردان لەناو بەرێت و بەئاشکراش دژایەتی تەڤگەریی ئازادیخوازی کورد دەکات لەباکور.
بەپێی هەواڵێکی ماڵپەڕی ئێستانیوز- کە لە رۆژنامەی سەباحی تورکی وەریگرتوە، هەرێمی کوردستان یارمەتی داون و پارەی ئاو و کارەبای لێ وەرنەگرتون، ئەرێ ئەوە حکەمەتە یان دەزگای خێرخوازی پارەی ئاو و کارەبا لە ملیاردێرێکی وەک گویلەن وەرناگرێت.
ئەگەرچی گولەن بە سیخوڕی کردن بۆ دەزگای (CIA) تۆمەتبار دەکرێت، هەروەها بەهاوکاری کردنی (میت) تۆمەتباردەکرێت، بەڵام ئەو خۆی وانیشان ئەدات پیاوی خودابێت نەک پیاوی میت و سی ئای ئەی.
پەپێی راپۆرتێکی ماڵپەڕی پارتی چارەسەریش بێت "لە ساڵەکانی نێوان (1999) و (2000)، چەندین خوێندنگای سەر بە گروپی فەتحوڵڵا گولەن، لە وڵاتی ئۆزبەکستان بە تەواوی داخراون، زاندراوە کە لەناو خاکی روسیاش، هەمو ناوەندەکانی وەک خوێندنگاکان، کۆمەڵ، وەقف و کۆمپانیاکانی سەر بە لایەنی فەتحوڵڵا گولەن، قەدەغە کراون" هەرچەندە دەنگۆی ئەوە هەبو لەلایەن بنکەیەکی سەر بەگروی گویلەن سیخوڕی بەسەر تەلەفۆنی بەرپرسانی هەرێمەوە کرابێت، بەڵام بەپێی هەواڵێکی ماڵپەڕی دەستور لە ٥/٣/٢٠١٤وەزیری پەروەردەی پێشو رەتیکردۆتەوە و چالاکی سیاسیان هەبێت و دەڵێت: "ئەوان تەنها لەبواری پەروەردەدا کاردەکەن. وەک وتمان گویلەنیش دەڵێ: (لەڕێگەی پەروەردەوە شەڕی کورد دەکەین) لەلایەکیترەوە، (داود ئۆغلو کە بە (کێسەنجەری تورکیا) ناودەبرێت، لە پەتوکەکەیدا - قوڵایی ستراتیژی (عمق استراتیجیک) هەوڵیداوە بەجەخت کردنەوە لەسەر پێکهاتەی جۆراوجۆری وەک، مێژو، جوگرافیا و لەهەموشی گرنگتر شوناس، پلانێک لەچوارچێوەی تایبەتمەندی (جیۆپۆلەتیک)ی تورکیا دابنێت. ئەو لە پەرتوکی ناوبراودا دەڵێ: "تورکیا بەهۆی تایبەتمەندی جوگرافیایی ناتوانێ خۆی لە ناوچەیەکدا سنوردار بکات، چونکە وەک ئەندامێکی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پەیوەندی هەیە، بالکان - ئاسیای مەرکەزی - دەریای خەزەر - میدیتەرانە، لەسەر ئەم بنەمایە تەئیدکردنەوە لەسەریەک ناوچە بەواتای لەبەرچاو نەگرتنی تواناشاراوەکان دێت. لەبەرئەوە بۆبون بەئەندام لە یەکێتی ئەوروپا پێویست ناکات تورکیا چاوەڕێی پەیوەندی مکررو بێ نەتیجەی خۆرئاوابێت، بەڵکو پێویستە ببێت بەیاریکەرێکی مەرکەزی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا). سەرچاوە :www.khabarjo24.ir
بەڵێ تورکیا ئێستا یاریکەرێکی مەرکەزییە، داعش ئەو تۆپەیە کە تورکیا لە گۆڕەپانەکەدا یاری پێدەکات و داعش بەشێکە لە قوڵایی ستراتیژی ئۆغلو، کەمن ناوی دەنێم قوڵایی خەونی ئۆغلو.
لەئێستادا باس لە داڕشتنەوەی نەخشەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەڵوەشاندنەوەی سایکس - بیکۆدەکرێت، کە بەرئەنجامی شەڕی جیهانی یەکەم بو، شەڕی جیهانی لە ١٩١٤ دەست پێدەکات ولە ١٩١٥ دەست دەکرێت بە گفتوگۆکردن لەبارەی دابەشکردنی خاکی ژێردەسەڵاتی خەلافەتی عوسمانی و لە ١٩١٦ رێککەوتننامەی سایکس - بیکۆ تەواو دەبێت. بۆیە ئەگەر ئەو رێککەوتن نامەیە بو بەهۆی دابەشکردنی میراتی خەلافەتی عوسمانی، ئەوا داعش ئامرازێکە بۆ گێڕانەوەی رۆڵی خەلافەت بۆ تورکیا، دیارە تورکیا رۆڵی هاوکاریکردنی داعش دەبینێت، بەڵام خۆ ئەمڕۆ لەبەرامبەر تورکیادا نیمچە یەکێتیەکی کوردان هەیە و لەگەڵ سەرکەوتنی کۆبانی و نەمانی داعش پێدەچی تورکیا نەتواننێت بەئاسانی ببێت بەیاریکەرێکی مەرکەزی.
|
|
|