موزه‌فه‌ر هه‌مزه ره‌زا
ئه‌وه‌ی من ده‌مه‌وێ له‌و وتاره‌دا ئاماژه‌ی پێبكه‌م سیاسه‌ته‌كانی حكومه‌ت و په‌رله‌مانه له ئاست پێداویستییه‌كانی هه‌رێم و ده‌سگرتنه‌كانه به سامانی دارایی هه‌رێم.
1- كاتێ په‌رله‌مان چاودێره له‌سه‌ر ئه‌دای حكومه‌ت، پێویسته ئه‌و چاودێرییه یه‌كه‌مجار له خۆیدا ره‌نگبداته‌وه و پاشان بۆ دامه‌زراوه‌كانی حكومه‌ت شۆڕی بكاته‌وه. هه‌ڵوێستی له‌مه‌ودوای په‌رله‌مان به تایبه‌تی له بواری چاودێكردنی حكومه‌ت به‌سه‌ر داهات و خه‌رجییه‌كانی چۆن ده‌بێت، گه‌ر هاتو پرۆژه‌ی كڕینی ئۆتۆمبیل به گوژمه‌ی (48ملیۆن دینار) بۆ هه‌ر ئه‌ندام په‌رله‌مانێك خرایه بواری جێبه‌جێكردنه‌وه. ئایا ده‌تونرێ جارێكی تر له به‌خششه ملیارییه‌كانی كه‌رتی نه‌وت ببپێچێته‌وه؟.
2- حكومه‌تی هه‌رێم و په‌رله‌مان به‌و جۆره ئه‌دایه وایكردوه به‌ره‌و ئاقاری (سه‌رمایه‌داری ده‌وڵه‌تی) هه‌نگاو بنێت، كه بۆته مۆته‌كه‌ی سه‌ر سینگی سیستمی ئابوری بازاڕی هه‌رێم. راسته له ئابوری بازاڕدا سه‌رمایه‌داران و بزنسكاران پێشره‌وی ده‌كه‌ن، به‌لاَم ئه‌وه به‌و مانایه نایه‌ت كه ئه‌و سیستمه ده‌رگا له‌به‌رده‌م چین و توێژه‌كانی تری كۆمه‌ڵ دابخات، وه‌كو چۆن ئێستا ده‌یبینین. له‌و سیسته‌مه‌دا دادپه‌روه‌ری كۆمه‌لاَیه‌تی تا ئاستێكی باش په‌یره‌وی لێده‌كرێت له شێوه‌ی سۆشیال و بیمه‌ی بێكاری و كۆمپانیا پشكداره‌كان و دڵنیایی ته‌ندورستی و شوێنی حه‌وانه‌وه و...هتد. پشتگوێخستنی دادپه‌روه‌ری كۆمه‌لاَیه‌تی له هه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌كدا روبه‌ڕوی چه‌ندین گرفتی كۆمه‌لاَیه‌تی و ئابوری ده‌كاته‌وه.
3- زه‌قترین كێشه كه خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان به ده‌ستییه‌وه گیرۆده‌یه ته‌نگژه‌ی نیشته‌جێیه. با به زمانی داتا و ئامار ئه‌و ته‌نگژه‌یه بخه‌مه‌ڕو:
- ژماره‌ی كرێنشینان ته‌نها له سنوری پارێزگای هه‌ولێر به پێی ئاماری (كۆمه‌ڵه‌ی داكۆكیكه‌ران له مافی كرێنشینان) گه‌یشتۆته (20000) ئه‌ندام ئه‌وانه‌ی وه‌كو كرێچی خۆیان ناونوس كردوه و ئه‌ندامن له‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌دا.
- ژماره‌ی ئه‌و خێزانانه‌ی كه دوان به‌یه‌كه‌وه له خانویه‌كدا ده‌ژین له هه‌رێمی كوردستاندا ژماره‌یان (108810) خێزانه. ئه‌وانه‌ی سێ به‌یه‌كه‌وه ده‌ژین له خانویه‌كدا (23742) خێزانه و ئه‌وانه‌ی چوار به‌یه‌كه‌وه له خانویه‌كدا ده‌ژین ژماره‌یان ( 5550) خێزانه. بۆ كۆی چاره‌سه‌ركردنی قه‌یرانی نیشته‌جێی ئه‌و توێژانه پێویستمان به (172944) خانوه.
- بۆ چاره‌سه‌ركردنی ته‌نگژه‌ی نیشته‌جێی ئه‌و دو توێژه پێویستمان به (192944) هه‌زار خانو هه‌یه.
- پرۆژه‌كانی نیشته‌جێ و شاره هاچه‌رخه‌كان له سه‌ره‌تای 2008وه تاكو ئێستا گه‌یشتۆته زیاتر له (62) پرۆژه، ئه‌و پرۆژه بازرگانیانه توانیویانه (26242) ده‌سته‌به‌ر كراوه، به‌لاَم كه‌مترین خزمه‌تی گه‌یاندوه به كه‌مده‌رامه‌ته‌كان و خاوه‌ن كێشه‌كانی سه‌ره‌وه. واته ئێستا (166702) خانو و شوققه‌ی فیعلیمان پێویسته.
- به‌پێی ناوه‌ندی داهاتی مانگانه‌ی تاكه كه‌س له هه‌رێمی كوردستاندا، رێژه‌ی 10% زیاتری خه‌ڵكی كوردستان له ژێر هێلی هه‌ژارییه‌وه‌ن، كه تێیدا (9،8%) داهاتی مانگانه‌یان له (60000) هه‌زار دینار كه‌متره. رێژه‌ی (8،4%) ناوه‌ندی داهاتی مانگانه‌ی له (60000تاكو 80000) هه‌زار دیناره.
|
پۆلینی داهات
دینار
|
هه‌ولێر
%
|
دهۆك
%
|
سلێمانی
%
|
كوردستان (تيَكرا %)
|
|
كه‌متر له 60
|
6.1
|
11.7
|
11.9
|
9.8
|
|
60 – 80
|
5.7
|
13.1
|
8.2
|
8.4
|
- په‌رله‌مان له كوێی پێزانینی ئه‌و گرفتانه‌دایه.
سه‌رچاوه:
• روپێوی كۆمه‌لاَیه‌تی و ئابوری ÷ IHSASS (2007-2008)
• ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنان.
|