چیا عه‌باس

کاتێک وشەکانم ئاراستەی دەسەڵاتداران دەکەم جیاوازیەکی بەرچاو دەبینم لە هەست و نیەت و رەفتاری بەشێکی بازنه‌کانی دەسەڵاتدا، کەسانێک ئێستاشی لەگەڵدا بێت سەرقاڵی خزمەتکرنی خاک و نەتەوەیەکانن.

لایەنەکانی دەسەڵات لەم هەرێمەی ئێمە ئەگەر لەسەر شتێک کۆک بن، ئەوا لەسەر دابەشکردنی دەسەڵات و سەروەت و سامانی میللەت کۆکن. ئەم دیاردەیە لەزۆر شوێن و ئەزمونی دنیادا بەدیکراوە و دەکرێت، نمونەی ئەم دیاردەیە لە هەرێمەکەی ئێمە جەختکردنەوەیەکە لەو راستیە کە ئۆلیگارشیەکی سیاسی برسی و چاوچنۆک لە هەڵپەدایە رۆژ بەدوای رۆژ بەرژەوەندیەکانی لەسەر حسابی بەرژەوەندی گشتی بەدەستبهێنن.

بزوتنەوەی گۆڕان رەتکردنەوەی خەڵکی بەئاگا و هوشیاری نەتەوەکەمانە بۆ ئەو پاوانکردن و زەوتکردن و ناعەدالیەتە. بەرپرسانی گۆڕان رێبازی ململانێی سیاسی دیموکراسیانەیان هەڵبژارد و لە ئاکامیدا سەرکەوتنی سیاسی و مەعنەویان بەدەستهێناوە.

ئەزمونی ساڵ و نیوێکی گۆڕان و دەسەڵات سەلماندی کە دەسەڵاتدارانی کوردستان نەک تەنها بە دیموکراسی راستەقینە نامۆن، بەڵکو سڵی لێدەکەنەوە و لێشی دەترسن و چیشیان پێبکرێت سەرەونگومی دەکەن.

دەسەڵاتداران بەمەبەستی فەرامۆشکردنی دەنگی ئۆپۆزسیۆنی راستەقینە و ناڕەزایی خەڵک ماوەیەکە بە خەستی سەرقاڵی چەند کارێکن، لەوانە:
1- لەو ماوەیەی گۆڕان لەناو ئیتلافی لیستە کوردستانیەکاندا بو، هەر دو لایەنی دەسەڵاتدار و بەتایبەت حیزبی حاکم بەردەوام لەهەوڵداندا بون بۆ پەراوێزکردنی گۆڕان و پشتگوێخستنی داواکاریە رەواکانی و پێڕەوکردنی سیاسەتی موماتەڵە و چاوسورکردنەوە وکوشتنی کات.
2- دروستکردنی ئەستەنگی ئەنقەست لەبەردەم یاسای بودجەی حیزبەکان بەمەبەستی لاوازکردن و وشککردنی گۆڕان، لەکاتێکدا خۆیان بەڕاست و چەپدا لە هەڵلوشینی پارەی میللەت بەردەوامن.
3- نزیکبونەوەیەکی ئاراستەکراو لە بەناو ئۆپۆزسیۆنی ئیسلامی بەمەبەستی شەقکردنی ئۆپۆزسیۆن لە هەرێم. ئەم گروپە ئیسلامیانە بەرێگەی ئیبتزازکردنی دەسەڵات و گەمەکردنی سیاسیان لەنێوان گۆڕان و دەسەڵاتدا زیاتر سەرقاڵی پچڕاندنی دەسکەوت و پایەوپلەن. ئەم هێزانە نامۆ نین بەم جۆرە سیاسەت و رەفتارکردنە و لە مێژەوە فێربون قاچێکیان لە دەرەوە و قاچێکیان لەناو دەسەڵاتدا دابنێن و چەندین جار بەکاریان هێناوە. ئەمان بەم جۆرە ڕەفتارکردنەیان خۆیان له‌ بەها پیرۆزەکانی ئایینی ئیسلام نامۆ ده‌که‌ن، لەسەرویانەوە ڕاستگۆیی. له‌بڕی ئەوه‌ی ئه‌م هێزانە سوراغی عەدالەتی ئیلاهی و مرۆی بکه‌ن، خەریکی چراخانکردنی دیوەخانەکانیان و چەورکردنی وەلیمەکانیانن.
4- گەلەکۆمێ و رێککەوتنی ژێربەژێر لەگەڵ کۆنە بەعسیەکان و شیعە دڵرەقه‌کان بۆ فەرامۆشکردنی رۆڵی گۆڕان لە بەغدا، بۆ ئەم مەبەستەش هەرچی لەمپەری عەقیدە و نەتەوەییە بەلایانداوە و تائاستی دەستگوشین و رێککەوتن لەگەڵ کۆنە بەعسی و بەکرێگیراوە تاوانبارەکانی سەدام و بکوژانی میللەتەکەمان.
5- چۆکدانانان و سازشکردن بۆ داگیرکەرانی کوردستان لە دەسەڵاتدارانی تورکیا و ئێران بۆ رازیکردنیان تا لە پلان و مەرامەکانی ئەو وڵاتانە لە عێراقدا شوێنی خۆیان بکەنەوە. لە دانیشتنە تایبەتیەکانیاندا بەگۆیی داگیرکەراندا خوێندویانە کە گۆڕان مەترسیەکە لەسەر بەژەوندی و ئاسایشی نەتەوەیی ئەو وڵاتانە.
6- بەپێی چەند هەواڵ و راپۆرتێکی باوەڕپێکراو (بەشێک لە ویکیلیکس بڵاوکراونەتەوە)، دەسەڵاتدارانی دو حیزبی حاکم هەوڵیان داوە قەناعەت بە ئەمه‌ریکیەکان بهێنن کە گۆڕان ژێربەژێر لەلایەن "توندڕەوە چه‌په نەتەوەییەکانی" کوردەوە پاڵپشت دەکرێت و لەئێستا و ئایندەدا مەترسین لەسەر بەرژەوەندی و پلانەکانی ئەمه‌ریکا لە عێراق و ناوچەکە.
7- دەسەڵات بەمەبەستی فشارخستنە سەر گۆڕان داوای یەکڕیزی وەهمی کوردی لێدەکرد و پێیان وایە نابێت گۆڕان باس لە کێشەکانی هەرێم لەبەغدا بکات. ئاوردانەوەیەک لەمێژوی نزیکی ئەو دەسەڵاتدارانە لەگەڵ بەغدا و بەتایبەت لەگەڵ سەدام لە سەرەتای حوکمڕانیەوە تا ڕوخاندنی "راستگۆیی" ئەو بانگەوازە پوچەڵەی دەسەڵاتمان بۆ دەردەخات. بەدرێژایی مێژو زۆربەی ئەو دەسەڵاتدارانە هۆکاری پارچەپارچەکردنی نەتەوە وخاک بون، ئیتر ئەم هەرا و هەڵڵایەیان لەچیە؟ لەچی دەترسن کاتێک پیسی ناوخۆمان بە تەنافێکی بەرچاودا هەڵواسرێت؟ ئایا ئەو "عێراقە زل و مەزنە و ئەو ئەمه‌ریکا زەبەلاحە" بە عەیبەکانیان نازانن؟.
 
ئەمانە بەشێکن لە کار و رەفتاری دەسەڵاتدارانی کوردستان بەرامبەر بە گۆڕان. پرسیار ئەوەیە ئایا ئێمەی  گۆڕان تا چ ئاستێک دەتوانین لەم زوڵم و ناهەقیە بێدەنگ بین؟.

تەمەنی  گۆڕان ڕو لە دو ساڵ دەکات و لەو کەش و هەوایەدا گوزەر دەکات. تا دێت ماهیەتی ئەم دەسەڵاتە ڕونتر دەبێتەوە. ئەم دەسەڵاتە بە رێگەی دیموکراسی و خۆپێشاندان و ناڕەزایی ئاشتیخوازانە و فشاری رێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی و رۆژنامەگەری ئازاد و شێوازە ئاشتیخوازەکانی تر نایەوێت بێتە سەر رێگای دروست. وێرای ئەوەی دەسەڵات پەرلەمانی کوردستانی کردوە بە جەستەیەکی شەبەحی وەهمێکی دیموکراسی کە تێدا بواری ئۆپۆزسیۆنکردنی سەردەمی کردوە بە مەحاڵ، وەلێ  گۆڕان تا ئەم ساتەش بە زمانی نەرم وزبری دیموکراسی گوتاری خۆی لەگەڵ دەسەڵات تاوتوێ کردوە. مەخابن دەسەڵات بێباکانە بەردەوامە و نە بای بینیوە و نە باران.

لە بەرامبەردا ئایا گۆڕانخوازان و شەقامی کوردی ماڵئاوایی لە پەیامی گۆڕان بکەن و لەماڵی خۆیان کونجی قەناعەت بگرن؟ یا رێگەیەی تر بگرنەبەر تا دەسەڵات ناچاربکەن بێتە سەرچۆک و رێز لە ئیرادەی میللەت بگرێت؟.

دەزانم ئەم نوسینە لە زمانی دیبلۆماسی و موجامەلەی سیاسی دورە، ئەمە بێڕێزی نیە بەرامبەر هیچ لایەنێک، بەڵکو پەیامێکی راشکاوانەی بێ پێچ و پەنایە، باوەڕیشم هەیە پەیامی دەیان هەزار کەسی هاونەتەوە و هاو خاکەکەمە.

جامەکە پڕبوە و خەریکە لێی دەرژێت، ئەوسات کۆنترۆڵکردنی دۆخەکە لەدەست کەسدا نامێنێت. توڕەبونی خاک و نەتەوە گەیشتۆتە ئاستی تەقینەوە و ئەوەندەی نەماوە رەشەبای غەزەب بەتوندی هەڵکات. ئەوە دەسەڵاتە هۆکاری سەرەکیە لەهەر روداوێکی لەوجۆرە. جەماوەری گۆڕان توانای سەبرکردنی زیاتری نەماوە و لە قسەی بەتاڵ و فروفێڵی دەسەڵات بێزاربوە. بێگومان کەسانێک سه‌ر به‌ دەسەڵات ئەم جۆرە بۆچون و بانگەوازانە بە تێکدانی "ئەزمونی هەرێم" و "خزمەتکردی دوژمنان" پێناسە دەکەن. ئەو زه‌مانه‌ به‌سه‌رچو تا ئه‌و جۆرە قسانە یەک فلسی قەڵب بکات و گۆڕان و جەماوەرەکەی بە دەنگی نەشازی تەپڵی ئەوان هەڵناپەڕن و زەلیلیش قبوڵ ناکەن.

گەر بێتە سەر سەنگی مەحەک جەماوەری گۆڕان ته‌نها ئەو فریشتەیە نیە، کە تائێستا دانی بەخۆیدا گرتوە و تائه‌به‌د بێده‌نگ بێت.

هەڵەیەکی سیاسی گەورەیە گەر گۆڕان بۆ چەسپاندنی پرۆسەی گۆڕین چاوەڕوان بکات تا خەڵکی لەهەمو دەڤەرێکی کوردستان باوەڕ بە پەیامەکەی دەهێنن و که‌ش و هه‌واکه ‌پێبگات و له‌بار بێت. شۆڕش و بزوتنەوەکانی دنیا هەمیشە لە شوێنێکەوە بەرپابون و سەریان هەڵداوە و لەوێوە تەشەنەیان کردوە. بۆیە پێویستە لەو شوێنەی دەکرێت دەسەڵات بهێنرێتە سەرچۆک و لەو دەسەڵاتە بێباک و پاوانخوازە داببڕێت و واقیعێکی نوێ بسەپێنرێت. به‌رقه‌رارکردنی حوکمی یاسا و عه‌داله‌ت له‌ هه‌ر بستێکی کوردستان خزمەتکردنە بە بزافی نەتەوایەتی و حوکمڕانی خۆماڵی و سەرەتایەک دەبێت بۆ گۆڕانکاری بنەڕەتی لە کوردستان.