میكانیزمی‌ ئیشكردنی‌ ده‌زگای‌ نه‌زاهه‌ی‌ عێراقی‌؟

موزه‌فه‌ر هه‌مزه‌ ره‌زا

ده‌زگای‌ نه‌زاهه‌ی‌ عێراقی‌ ده‌زگایه‌كی‌ حكومی‌ (فه‌رمییه‌) و سه‌ربه‌خۆیه‌ په‌یوه‌ندیداره‌ به‌ پاكییه‌تی‌ گشتی‌ و به‌گژداچونه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌. سه‌ره‌تا به‌ ناوی‌ كۆمیسیۆنی‌ نه‌زاهه‌ی‌ گشتی‌ له‌ عێراقدا به‌پێی‌ یاسای‌ ئه‌نجومه‌نی‌ حوكمی‌ عێراقی‌ كه‌ ده‌سه‌لاَتی‌ كاتی‌ هاوپه‌یمانی‌ به‌رێوه‌ی‌ ده‌برد، دامه‌زرا. ده‌ستوری‌ عێراقی‌ هه‌میشه‌یی‌ به‌ پێی‌ مادده‌ی‌ (102) له‌ ساڵی‌ 2005دا به‌ ده‌زگایه‌كی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ پۆلینكرد و به‌ په‌رله‌مانی‌ عێراقی‌ به‌ستایه‌وه‌ و ناوی‌ (ده‌سته‌ی‌ نه‌زاهه‌ی‌) لێنرا.

ئه‌و ده‌سته‌یه‌ به‌ ئامانجی‌ قه‌ده‌غه‌كردن و بنبڕكردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌ دامه‌زرا و ئامرازی‌ یاسایی‌ خۆی‌ هه‌یه‌ بۆ به‌ده‌سهێنانی‌ ئه‌و ئامانجانه‌. كاری‌ ئه‌و ده‌سته‌یه‌ ده‌بێته‌ دوبه‌ش:

 به‌شی‌ یه‌كه‌م/ یاساییه‌ و چوار شێوازی‌ هه‌یه‌:
 1- به‌ دواداچون ده‌كات له‌ بابه‌ته‌كانی‌ گه‌نده‌ڵی‌ له‌ رێگه‌ی‌ چه‌ندین لێكۆڵه‌ره‌وه‌ی‌ یاسایی‌ كه‌ دادوه‌رێك سه‌رپه‌رشتیان ده‌كات.
 2- پێشنیاركردنی‌ یاسا ورێساكان بۆ بنبڕكردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌ و هه‌وڵدان بۆ بلاَوكردنه‌وه‌ی‌ رۆشنبیری‌ پاكییه‌تی‌ له‌ نێو تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵدا.
 3- پابه‌ندكردنی‌ به‌رپرسه‌ سیاسیه‌كانی‌ عێراق بۆ ئاشكراكردنی‌ سه‌رمایه‌ و سامانیان.4
- ده‌ركردنی‌ یاسا و رێساكان وه‌كو پێوه‌رێك بۆ هه‌ڵسوكه‌وتی‌ كارمه‌ندی‌ حكومی‌ له‌ گۆره‌پانی‌ وه‌زیفه‌ی‌ گشتیدا.

به‌شی‌ دوه‌م/ په‌روه‌رده‌یی‌ و راگه‌یاندكاری‌ و رۆشنبیكردنه‌ له‌ رێگای‌:
1- په‌ره‌پێدانی‌ شێوازه‌كانی‌ وانه‌وتنه‌وه‌ به‌ هه‌ماهه‌نگی‌ له‌ گه‌ڵ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ و خوێندنی‌ بالاَ.
2- ئاماده‌كردنی‌ دیراسات و توێژینه‌وه‌.
3- راهێنانی‌ كارمه‌ندانی‌ ده‌سته‌ی‌ ناوبراو بۆ چۆنیه‌تی‌ ئاشكراكردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌.
4- هه‌ڵمه‌تی‌ راگه‌یاندن بۆ دواندنی‌ جه‌ماوه‌ر.
5- به‌ستنی‌ كۆر وسیمینار.
6- هه‌ستان به‌ هه‌ركارێك بۆ رۆشنبیركردنی‌ كارمه‌ندی‌ حكومی‌ بۆ پاراستنی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گشتی‌.

ده‌سته‌ی‌ نه‌زاهه‌ی‌ گشتی‌ له‌ شه‌ش به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ پێكدێت و له‌لایه‌ن كه‌سێكه‌وه‌ به‌ پله‌ی‌ وه‌زیر سه‌رپه‌رشتی‌ ده‌كرێت و له‌ لایه‌ن سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیرانه‌وه‌ ده‌ست نیشانده‌كرێت. ئه‌و ده‌سته‌یه‌ جێگرێكی‌ هه‌یه‌ به‌ پله‌ی‌ جێگری‌ وه‌زیر.

ده‌سته‌ی‌ ناوبراو به‌ پێی‌ مادده‌ی‌ (6، 36)ی‌ پرۆتۆكۆلی‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان بۆ بنبڕكردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌ كه‌ له‌ساڵی‌ 2003 ده‌ركرا، پابه‌ندبونی‌ خۆی‌ به‌و پرۆتۆكۆله‌ راگه‌یاند.

ده‌سته‌ی‌ نه‌زاهه‌ی‌ عێراقی‌ مانگانه‌ راپرسی‌ له‌سه‌ر دیارده‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ له‌ سه‌رتاسه‌ری‌ عێراق ئه‌نجامده‌دات. دوا راپرسی‌ كه‌ له‌ دوا مانگی‌ 2009 تشرینی‌ دوه‌م ئه‌نجامیداوه‌ له‌ رێگای‌ دابه‌شكردنی‌ (68124) فۆرم بوه‌، ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌ رێژه‌ی‌ به‌رتیل وه‌رگرتن روی‌ له‌ نزمی‌ كردوه‌ بۆ 11.44%، كاتێ‌ ئه‌و رێژه‌یه‌ له‌ مانگه‌كانی‌ رابردودا 15.55% بوه‌. ئه‌مه‌ش ده‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ ئه‌و هه‌ڵمه‌ته‌ی‌ كه‌ له‌ مانگی‌ حوزه‌یرانی‌ 2009 راگه‌یه‌نرا.

ئه‌و ده‌سته‌یه‌ ده‌سه‌لاَتی‌ ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ كارمه‌ندی‌ حكومی‌ له‌ پۆست به‌رز و ناوه‌ند و ئاساییه‌كاندا ئه‌وانه‌ی‌ به‌ دیكیۆمینت گه‌نده‌ڵییان به‌سه‌ردا ساغده‌بێته‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌ دادگای‌ ئه‌و شاره‌یان بكات كه‌ كارمه‌نده‌كه‌ كاری‌ تێدا ده‌كات.

دوا كاری‌ ئه‌و ده‌سته‌یه‌ ره‌وانه‌كردنی‌ جێگری‌ وه‌زیری‌ گواستنه‌وه‌ی‌ عێراقی‌ بو بۆ خانه‌ی‌ دادی‌ ره‌سافه‌ – به‌غدا- تێیدا ناوبراو له‌كاتی‌ ئه‌نجامدانی‌ گه‌نده‌ڵی‌ له‌ لایه‌ن تیمێكی‌ تایبه‌تمه‌نده‌وه‌ ده‌ستگیركرا و به‌ هه‌شت ساڵ زیندانی‌ كردن، سزادرا.


31/01/2010 بینین: 2212
وتاره‌کانی تری نوسه‌ر
ئاسۆی‌ چاكسازی‌ له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان و كارنامه‌كه‌ی‌ كابینه‌ی‌ هه‌شته‌م ...
(99) پرۆژه‌ یاسا، دیوه‌ نادیاره‌كان، خاڵه‌ ئه‌رێنی و نه‌رێنیه‌كان...
وه‌زاره‌تى دارایى و ئابورى هه‌رێمى كوردستان...
دانوستانه‌كانی پێكهێنانی حكومه‌ت و حكومه‌تی ژیر- Good Governance - ...
پێشنيارى هه‌مواركردنى یه‌كه‌مى یاساى وه‌به‌رهێنانى هه‌رێمى كوردستان ژماره‌ (4)ى ساڵى (2006)...
سیستمی‌ حوكمڕانی‌ و تێپه‌ڕاندنی‌ قۆناغی‌ گه‌نده‌ڵی‌ له ‌هه‌رێمی‌ كوردستان...
ئه‌دای‌ وه‌زاره‌تی‌ كاره‌با...
تۆخكردنه‌وه‌ی‌ دو ئیداره‌یی‌...
له‌ گه‌نده‌ڵیه‌وه‌ بۆ سازشكردن...
راستاندنی‌ بودجه‌ی‌ 2011 و ئاراسته‌ی‌ چاكسازییه‌كان...
حیساباتی‌ خیتامی‌ - 2009ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم
- خاڵه‌ لاوازه‌كان و راسپارده‌كان –...
له‌ ده‌رخستنی‌ رێژه‌ و هێلی‌ هه‌ژاری‌ كوردستان، بۆچی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم بێده‌نگه‌...
په‌رله‌مانی‌ كوردستان و ئۆتۆمبیل و گرفته‌ كۆمه‌لاَیه‌تییه‌كان...
چه‌مكی‌ هه‌ژاری‌ و چۆنییه‌تی‌ دیاریكردنی‌ هێڵه‌كانی‌...
دیارده‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان، چۆن له‌نێو ده‌سه‌لاَت و كۆمه‌ڵگادا سه‌ریهه‌ڵداوه‌...
كاتێ‌ ئابوری‌ بازاڕ له‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندا به‌ ناكامی‌ پراكتیزه‌ ده‌كرێت...
نوێترین هه‌واڵ...
(سبەى) خۆى نوێ دەکاتەوە ...
ئه‌مڕۆ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ و سه‌ركردایه‌تی‌ و ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵ هەڵدەبژێردرێن...
به‌رشه‌لۆنه‌ دوه‌م نازناوی ئه‌م وه‌رزه‌ی به‌ده‌ستهێنا...
داعش زیندانی تەدمور دەتەقێنێتەوە...
سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان: دەستور دەبێت سەقامگیری بەدیبهێنێت...
لیژنەی دەستور هەفتەی چوارجار كۆدەبێتەوە...
بان كی مۆن: 25 هەزار بیانی چونەتەناو گروپە تیرۆرستییەكانەوە...
یەپەگە ئۆپەراسیۆنی دابڕینی داعش لە تورکیا و بەستنەوەی جزیرە و کۆبانی پێکەوە جێبە...
بەڤیدیۆ؛ زەمینلەرزەیەک ژاپۆن دەهەژێنێت .. مەترسی تسۆنامییەکی دیکە دەکرێت...
گۆڕێکی بە کۆمەڵی ئێزیدییەکان دەدۆزرێتەوە .. تەرمی (20) ژن و (33) منداڵ و پیری تێ...
بەڤیدیۆ؛ سیناریۆکانی دابەش بونی عێراق...
داعش هێرش دەکاتە سەر شاری حەسەکە...
عه‌بادی: جیاوازی له‌ نێوان کەوتنی رومادی و موسڵدا هه‌یه‌ ...
عەلی باپیر لە کۆنگرەی حیزبەکەیدا رەخنەی توند لە حکومەت دەگرێت...
(20) سه‌ركرده‌ی داعش لە ئەنبار کوژران...
پێشمەرگە شكست بە هێرشێكی داعش دەهێنێت...
هەرێم و بیلاروسیا پرۆتۆکۆڵێکیان واژۆ کرد...
بیرلسكۆنی: میلان نافرۆشین...
باندێکی (10) کەسى دەستگیر دەکرێن...
شاندێکى گۆڕان بۆ پشتیوانی کورد دەچێتە باکور ...
''لە ساڵێکدا بیانیه‌كانی ناو داعش بەرێژەى (70%) زیادیان کردوە''...
یەک ملیۆن نەمام لە بەردەم مەترسیی وشکبوندان...
بریمه‌ر داوا دەکات چەک بە کورد بدرێت ...
حوسیەکان پارێزگارى سەنعایان کوشت ...
ئێران دەستگیرکردنى چه‌ند تۆڕێكی‌ سه‌ر به‌ داعش رادەگەیەنێت ...