چیا عه‌باس

روداوەکانی هەفتەی رابوردو تەنگیان بە لوتکەی دەسەڵات لە کوردستان هەڵچنیوە وتادێت پێگەکانی ئەو لوتکەیە لەرزۆکتر دەبێت، تەنانەت لە ناو حکومەتە بێدەسەڵاتەکە ولە بازنەکانی دەوروبەریشیدا دەنگی نارەزایی دەبیسترێت وپشتگیری بۆ داخوازیەکانی جەماوەر رو لە هەڵکشاندنە. خۆپیشاندان وقوربانیەکانی سلێمانی موڵکی میللەتن وبۆ رزگارکردنی نمونەی حوکمرانی کوردی لە چنگی گەندەلی و بێ یاسایی وناعەدالەت بەرپا وپێشکەش کراون.

لوتکەی دەسەڵات لەیەکەم ساتی تەقینەوەی ئەم قەیرانەیدا دەرکی بە کاریگەری ئامانج وداخوازی وئاکامەکانی خۆپیشاندانەکان کردبو ولە سەرەتادا بەناوی وەستانەوە دژ بە گێرەشێوێنی بەتەمای قەتلوعامێکی گشتی بو، بە خەیاڵ وخەونی نەزۆکیان ئیتر دۆخەکە دادەمرکێتەوە وجەماوەر چەند رۆژێک دواتر قەتلوعامەکە لەبیردەکات وئەوانیش وەک پیشەی هەمیشەییان درێژە بە بەرنامە وکارەکانی خۆیان دەدەن.

دوای چەند رۆژێک بۆ دەسەڵات دەرکەوت کە مەحاڵە خەڵک خوێنی شەهیدان وقوربانیانی خۆپیشاندانەکان لەبیربکات وجەماوەر پێداگری لە داخوازیەکانی دەکات، بۆیە زۆر بێباکانە کەوتنە چاوبازی لابەلا لەگەڵ خۆپیشاندانەکان و موزایەدەکردن بە خوێنی قوربانیانەوە ولە پێشەنگیاندا شەهید رێژوان. بەکارهێنانی کەسوکاری قوربانیەکانیان وبرینداره‌کان بۆ مەبەستی راگەیاندنی هەرزان بەها وبۆ خۆپاککردنەوە لە تاوان ونمایشکردنی خۆیان وەک فریشتە کارێکی ئەوەندە قێزەوەنە مرۆڤێکی خاوەن ویژدان بەشەرمەوە گوێبیستی دەبێت.

لوتکەی دەسەڵات ئێستا زۆر باش دەزانێت کە دەبێت پلان و ویستی شەرەنگخوازیان حەشاربدەن وهەر کارێکی لەو جۆرە لافاوێکی جەماوەری بێرەحمی توندی بەدوادا دێت. لەم روانگایەوە هەمو هەوڵ وتەقەڵایان بۆ هێورکردنەوەی دۆخەکەیە. بە پێچەوانەوە دەبێ هێزێکی زۆر بۆ دامرکاندنەوەی خۆپیشاندانەکان بەکاربهێنن کە ئاکامی زۆر خراپی بۆیان دەبێت یا دەبێت چۆک بۆ داخوازیەکان دابدەن. لەبەرئەوەی لوتکەی دەسەڵات لەرەحمی دیموکراسیەتدا نە گەشونمای کردوە ونە فێریشی بوە تا بتوانێت لە ناخ ودڵیەوە دان بە گوناە وهەڵەکانیاندا بنێت، بۆیە لەبەر دەم دیلیمایەکی ئێجگار ئاڵۆز وسەختدایە. لەلایەک کەس لێیان قبوڵ ناکات خەڵکی بکەنە قوربانی مانەوەی بەزۆریان لە کورسیدا ولەلاکەشی ترەوە چۆکدادانیان مانای لەدەستدانی زۆربەی جاە وعەرشیانە.

وێرای ئەوەی جەماوەری دو حیزبی دەسەڵات ئەو لوتکەیەی دروستکردوە، وەلێ کێشەی سەرەکی زۆربەی خەڵک لە بنەرەتدا لەگەڵ ئەو جەماوەرە حیزبیەدا نیە بەقەدەر ئەوەی لەگەڵ ئەو لوتکە بێباکەدایە کە دەستیان بەسەر موقەدەراتی حیزب وحکومەت وپارە وموڵکی میللەتەوە گرتوە. لەو دوحیزبەدا بە هەزاران خەڵکی تێکۆشەر وبەئەمەک ودڵسۆز وخەباتکەر هەن کە ئەم ساتەشی لەگەڵدا بێت خەمخۆری خاک ونەتەوەن.

لەدوا روداوەکاندا یەکێک لە کورتبینینی ئۆپۆزسیۆن و بەتایبەت بزوتنەوەی گۆڕان ئاماژەنەکردنی بو بەو لوتکەی دەسەڵاتەی کە خاکی کردۆتە موڵکی خۆی ونەتەوەش بە رەعیەت دەزانێت وکوردستانی لە لێواری شەرێکی سەختی ناوخۆدا گیرسانۆتەوە. شەرێک ئەو لوتکەیە بەدرێژایی مێژوی شارەزایی وئەزمونی دەوڵەمەندی تێدا بەدەستهێناوە.

ئەزمونی بیست ساڵی دوایی بۆمان دەسەلمێنێت کە سودمەندی یەکەم وبە ئاستێکی بێئەندازە ئەو لوتکەی دەسەڵاتەیە. ئەوان بەرێگەی رێککەوتنامەی شەراکەتی نێوانیان دیموکراسیەت وپەرڵەمان وحکومەت وداهاتیان ئەتک وئیفلیج  وقۆرخ وزەوت کردوە. ئەوانن لەسەروی یاساوە هەمو کارێک دەکەن، ئەوانن گرێبەستی نەوتی ملیارەها دۆلار بۆ خۆیان وبنەماڵە وکەس وکار ودەست وپێوەندیان دەکەن، ئەوانن دەزگاکانی ئاسایش وهەواڵگریە تایبەتیەکان وسوپا نا نزامیەکانیان بە پارەی میللەت دروستکردوە وتەمویل وپرچەکیان دەکەن. ئەوانن رای ئازاد ودادەپەروەری کۆمەڵایەتی ومافەکانی مرۆڤ وەک دەسکەلایەکی سیاسی بەکاردەهێنن. لە سایەی ئەم لوتکە دەسەڵاتدارەدا چەند جەناب مەعالیەک لەدەست وپێوەند وگوێرایەڵە کوێرەکان بونەتە پاسەوانی کۆشکەکانیان وئامادەن بە فیکەیەکی ئاغاکانیان شەقامەکانی کوردستان خەڵتانی خوێن بکەن.

ئەمانە بەیەکەوە ئەو بازنەن کە بەرژەوەندیە باڵاکانی نەتەوەییان بە بەرژەوەندی ومانەوەی خۆیان لە کورسی دەسەڵاتدا بەتوندی گرێداوەتەوە. بۆ دەرچونیان لەم قەیرانە وبەشێوەیەکی کاتی تولە رێیەکی کوێریان گرتۆتە بەر، ئەویش نیمچە تەوافقێکی سیاسی لەرزۆک لەسایەی پەرڵەماندا.

لە ئێوارەی 23/2 دا پەرلەمانی کوردستان لە دانیشتنێکی نائاساییدا بڕیارێکی 17 خاڵی پەسند کرد. مەبەست لەم بڕیارانە زەمینە خۆشکردنە بۆ هێورکردنەوەی دۆخەکە. زۆربەی بڕیارەکان جەختکردنەوەیەکی روکەشیانەن لە چەند پرەنسیپ وبرگەی یاسایی کە پێش روداوەکانی هەفتەی رابوردو لەسەر کاغەز بە نوسراوی هەر هەبون. هەروەها بەشێک لە بڕیارەکان چارەی ئاکامەکانی روداوەکان دەکات وەک قەرەبوکردنەوە ولێکۆڵینەوە وسزادان، بە واتایەکی تر هەوڵدان بۆ گەرانەوەی دۆخەکە بۆ پێش 17/2، بەشێکی تری بڕیارەکان داخوازی حیزب ولایەنە سیاسیەکانن وبە شێوازێکی تەوافقی کرچ وکاڵ دارێژراون وەک لە خاڵەکانی 7 و8 و9و 10 و11 دا باسیان لێکراوە.

سەبارەت بە داخوازی خەڵک وچاکسازی ریشەیی بڕیارەکان هیچ شتێکی تازەی لەخۆ نەگرتوە وناوەرۆکی خاڵی 12 ئەوەندە مەتاتیە زیاتر لە نوشتە ودوعا وقسە سواوەکان دەچێت وەک لەوەی پرۆژەیه‌کی تۆکمە وهەمە لایەنە بێت. هەر لەم بوارەدا لە خاڵی 13 دا بەردێکی نزا بە کەعبەیەکی گومانلێکراوەوە لکێنراوە ولەئاستی داخوازی خەڵکدا نیە، چونکە ئەو حکومەتە بێدەسەڵاتەی ئێمە ناتوانێت کیلۆیەک پیاز بێ رەزامەندی لوتکەی دەسەڵات بەهاوڵاتیان ببەخشێت.

بێگومان دڵخۆشی خەڵک بەو جۆرە بانگەواز وبەیاننامە وبڕیارانە لە روانگای تەمانەوە سەرچاوەی کردوە، بەڵام ناشێت مرۆڤ ئەوەندەش نەفام وکاڵفام بێت  هیوایەکی زۆر به‌م جۆرە شتانە بنیات بنێت.

ئەو "تەنازولاتە" روکەشیانەی لوتکەی دەسەڵات لێرەدا کردویەتی لە پرۆسەیەکی رتوشکردن زیاتر نیە وهیچ خۆی نە لەقەرەی دەسەڵاتە رەها وبەرژەوەندیە تایبەتیەکانی ئەو لوتکەیە داوە ونە کرۆکی کێشەکانی خەڵک ودەسەڵاتی یەکلاکردۆتەوە.

ئەم تەوافقە سیاسیە کرچ وکاڵەی سەر کاغەزی پەرڵەمان لە چوارچێوەی مراوەغەیەکی سیاسی بۆ کوشتنی کات ودامرکاندنەوەی تورەیی جەماوەر دەرناچێت. سەرەرای ئەوانەش نە حکومەت ونە لوتکەی دەسەڵات ناچارن پابەندبن بەو جۆرە بڕیارانە کە هیزی یاسایان تێدا نیە ونە جەماوەریش ناچارە پابەند بێت بە شتێک کۆی ئیرادە وداخوازیەکانی بەتەواوی تێدا بەرجەستە نەکرابێت.