چۆن سەندیکایەک بۆ پزیشکان؟

د.گۆران عه‌بدوڵا‌

بۆ دەیەیەک دەچێت سەندیکای پزیشکانی کوردستان ساڵ دوای ساڵ شکستی هێناوە لەوەی کۆنگرەی ئاسایی خۆی ببەستێت. دەبوایە لەوماوە درێژەدا، بەلای کەمەوە، سەندیکا سێ جار کۆنگرەی ببەستایە و خۆی نوێ بکردبایەتەوە. تازەنەبونەوەی سەندیکا لەڕوی ئەو پزیشکانەی پێشەڕەوایەتی سەندیکاکە دەکەن، دابەڕانێکی گەورەی لەنێوان بەرپرسانی سەندیکاکە و ئەندامە ئاساییەکانیدا دروست کردوە. وای لێهاتوە کە چیتر ئەو دەستەیەی سەرکردایەتی سەندیکا دەکات هەرگیز نوێنەرایەتی زۆربەی پزیشکان ناکات و لەهەمو روەکانەوە شەرعیەتی سەرکردایەتی لەدەستداوە. دابڕان و جیاوازی نێوان سەرکردایەتی و بنکردایەتی سەندیکا، تەنها لەڕوی تەمەن و پسپۆری و شوێنی دانیشتنی جوگرافیەوە نیە، بەڵکو تەنانەت لەڕوی دنیابینین و فەلسەفە و تێگەیشتنیشە لە کاری پیشەیی و پزیشکی.

لەو دە ساڵەی پێشودا چەندین نەوە لە پزیشکی گەنج بەرهەمهاتوە کە لە چاوەڕوانی و هیوا و ئارەزوکانی، جیاوازە لەگەڵ ئەو گروپە کۆنەی ئێستا سەرکردایەتی سەندیکا دەکات. نەوەی تازەی پزیشکان چاویبڕیوەتە شوێنکی کۆمەڵایەتی سەنگینتر لەوەی کە ئێستا لە خەیاڵادانی کۆمەڵگادا هەیە بەرامبەر بە پزیشک. نەوەیەکە نایەوێت تەنها وەکو بازرگانێک تەماشابکرێت، دەیەوێت رێزی لێبگیرێت و کەس بۆی نەبێت توندوتیژی بەرامبەر بکات، دەیەوێت لە ئامرازە پێشکەوتوەکانی تەکنەلۆژیای سەردەمیانە بەهەرەمەند بێت و بواری بۆ بڕەخسێنرێت بەهرەکانی پەرەپێبدات و ئەو زانستەی هەڵیگرتوە بیخاتە خزمەتی خەڵکەوە. نەوەی تازەی پزیشکان گرنگیەکی ئەوتۆ بە حیزبایەتی نادا بەو مانا کلاسیکیەیی پێشڕەوانی ئێستای سەندیکا لە کاری پیشەییدا بەرجەستەیان کردوە. نەوەی نوێ خاوەنی بڕوا بەخۆبونێکی قایمە کە پاڵنەرێتی بۆئەوەی بە دەنگی بەرز بڵێت کە ئەوە پارتە سیاسیەکان و دەسەڵاتی سیاسیە کە دەبێت گوێ لە ئێمە بگرێت نەک بە پێچەوانەوە.

لەم ململانێ نەریتیەی نێوان کۆن و نوێدا، نێوان محافزکاری و نوێبونەوەدا، ئێستاشی لەگەڵدا بێت کۆن بردویەتیەوە. هێشتا تازە خۆی رێکنەخستوە و نەیتوانیە لە ژێر هەژمونی کۆندا بێتە دەرێ. ئەوەی یەکەم لەڕێی سی میکانیزمەوە گرەوەکەی بردوەتەوە؛

میکانیزمی یەکەم پێدانی دەسەڵاتێکی کارگێری گەورەیە بە سەندیکا و بەتاڵکردنەوەیەتی لە ناوەڕۆکە پیشەیەکەی. واتە سەندیکای پزیشکان ئەوەندەی وەکو دەزگایەکی دەوڵەتی و جێبەجێکار دەردەکەوێت نیو ئەوەندە وەکو رێکخراوێکی پیشەیی و سەربەخۆ دەرناکەوێت. سەندیکای پزیشکان دەتوانێت ئەرزە وەرگرێت و ئەرزە دابەشکات، دەتوانێت مۆڵەت ببەخشێت و مۆڵەت بسەنێتەوە، دەتوانێت پزیشک دابمەزرێنێت و پزیشک دەربکات...هتد. ئەمانە هیچیان بەشێک نین لە ئەرکەکانی رێکخراوێکی پیشەیی کۆمەڵی مەدەنی، کە کاری سەرەکی داکۆکیکردن بێت لە بەرژەوەندی و مافەکانی پزیشکان. ئەم دەسەڵاتە گەورانەی سەندیکا موگناتیسی راکێشانی خەڵکانێک بوە کە هەمیشە لە هەڵپەی وەرگرتنی دەسەڵات و پۆست بون لەم سەندیکایەدا. هەڵپەیەک کە بۆ ئەوە نیە کەسانی لە خۆبوردون و دەیانەوێت خزمەتی هاوپیشەکانیان بکەن، بەڵکو بۆ ئەوەیە دەسەڵاتیان زیاتر بێت و ئامر و ناهیی بن.

میکانیزمی دوەم بە سیاسیکردنی سەندیکایە. بەسیاسیکردن بەو مانایەی کە تەنها ئەوە ئەندامە دڵسۆزەکانی حیزبە کە لە سەرکردایەتی ئەو سەندیکایەدا جێیاندەبێتەوە. حیزبایەتی ئەو بێژنەیە کە ئەندامە بچوک و گەنج و لاوازەکان فڕێدەدات و ئەندامە گەورە و پیر و قەڵەوەکان دەهێڵێتەوە. ئەم میکانیزمە فاکتەری سەرەکی دواکەوتنی سەندیکا بوە لە بەستنی کۆنگرەی خۆیدا. لە پاڵ سەرقاڵی پزیشکە پسپۆرەکان بە کاری رۆژانەی خۆیانەوە و بوارنەدان بە پزیشکە گەنجەکان بۆ بینینی رۆڵێکی چالاکتر لە کاروبارەکانی سەندیکادا، چاوەڕێی گڵۆپە زەرد و سور و سەوزەکان گەورەترین فاکتەرێک بون بۆ نەبەستنی کۆنگرە.

میکانیزمی سێیەم تێکەڵکردنی ئەرکەکانی "داکۆکی" لە مافی پزیشکان و دیسپلینکردنی ئەوانە لە کاتی هەڵە و کەموکورتیدا. هەڵبەت سەندیکا نە ئەوەی یەکەمی بە باشی ئەنجامداوە و نە ئەوەی دومیشی جێبەجێکردوە. کۆکردنەوەی ئەو دو ئەرکە لە یەک رێکخراو یا دەزگادا، دژە بەهەرە بنەڕەتیترین یاساکانی "ناکۆکی بەرژەوەندیەکان"=Conflict of Interests.. دەمەوێت ئەوە بڵێم کە مەحاڵە رێکخراوێکی سەرکەوتو هەبێت، لە یەک کاتتدا دو دروشمی دژ بەیەکی داکۆکی و دیسپلینکردنی هەڵگرتبێت. کۆکردنەوەی ئەو هەمو دەسەڵاتە لە دەستی گروپێک کە بۆخۆی شەرعیەتی دیموکراتی نیە، ئیفلیجی و نەخۆشیەکانی سەندیکا قورستر دەکات و چارەسەرەکان درەنگتر.

لەم بارودۆخە قەیراناوییەی سەندیکای تێکەوتوە، نەوەی نوێ پێویستە خۆی رێکخات و داوای بەپلە بەستنی کۆنگرە بکات. دوەم داواکارییەک کە دەبێت بیکات، روتاندنەوەی سەندیکایە لەو هەمو ئەرک و بەرپرسیارێتیە کارگێڕیانەی کە خۆی پێوە سەرقاڵکردوە. دەبێت سەندیکا ببێت بەو رێکخراوەی یەک ئامانج و یەک مەبەستی لە رێکخراوبونی خۆی هەیە کە ئەویش داکۆکیکردنە لە ماف و بەرژەوەندیەکانی پزیشکان. ئەگەر ئەوەمان کرد، بەئاسانی دەردەکەوێت کێ بەڕاستی دەیەوێت داکۆکی لە پزیشکان بکات و کێش بۆ پۆست و دەسەڵات خۆی لەخەڵک دەکات بە دڵسۆز و لەخۆبوردو. سێیەم هەنگاو رەتکردنەوەی لیست و لیستکاریە لە هەڵبژاردنی نوێنەری پزیشکان بۆ کۆنگرە. بەلای کەمەوە دەبێت پزیشکە نزیکەکان لە ئۆپۆزۆسێون، بەتوندی ئاوەها میکانزمێک رەتکەنەوە. هەنگاوێکی گرنگی تر بریتی دەبێت لە دروستکردنی دەزگایەکی دەوڵەتی کە ئەرکی تۆمارکردن و دیسپلینکردن و رێکخستنی کاری زانستی پزیشکانە، بۆئەوەی سەندیکا بە تەنها بە کارە پیشەیەکانیەوە سەرقاڵ بێت. ئەگەر هەمو ئەمانەمان کرد، ئەو کات دەتوانین بڵێین ئەوە سەندیکای ئێمەیە.

 


04/08/2011 بینین: 2972
وتاره‌کانی تری نوسه‌ر
کوردستان پێویستی بە بیمەی تەندروستی هەیە؟ نەخێرێکی گەورە و بەڵێیەکی بچوک...
ئاکامە تەندروستیەکانی قەیرانی دارایی و بەرپرسیارێتی وەزارەتی تەندروستی...
پڕۆژەیاسای بیمەی تەندروستی یا رەتاندنەوەی هاوڵاتیان؟...
ئەزمونی وڵاتان لەجیاکردنەوەی کەرتی گشتی و تایبەتی تەندروستی: تورکیا بە نمونە...
پاڵنەرە تەندروستیەکانی گۆڕانکاری ئیداریی لە پارێزگای سلێمانیدا...
کوردستان ٢٠٢٠: دیدگا یا رەچەتەیەک بۆ کارەسات...
پرۆژەیەک بۆ کەمکردنەوەی قەرەباڵەغی نەخۆشخانە و بنکە تەندروستیەکان...
٢٠١٣: ساڵێکی ناخۆش بۆ سیستمی تەندروستی...
چی لە تەندروستی بکەین؟: نەخشەڕێگایەک بۆ ریفۆرمی تەندروستی لە کوردستاندا ...
بۆچی گۆڕان وەزارەتی تەندروستی وەرگرێت؟...
دەرمان خەڵک کوێر ناکات خەڵکی گەندەڵ کوێری کردوین!...
خەمەکانی بودجەی تەندروستی ساڵی ٢٠١٣...
وەزیرێکی باش لە سیستمێکی خراپدا...
بەرەو کۆنگرەی سەندیکای پزیشكانی کوردستان(٩)...
بەرەو کۆنگرەی سەندیکای پزیشكانی کوردستان(٨)...
بەرەو کۆنگرەی سەندیکای پزیشكانی کوردستان (٧)...
بەرەو کۆنگرەی سەندیکای پزیشکانی کوردستان (٦)...
بەرەو کۆنگرەی سەندیکای پزیشکانی کوردستان (٥)...
هۆتێل یا نەخۆشخانە؟...
ئەیدز لە کوردستانە!...
بەرەو کۆنگرەی سەندیکای پزیشکانی کوردستان
-٤-...
بەرەو کۆنگرەی سەندیکای پزیشکانی کوردستان
-٣-...
بەرەو کۆنگرەی سەندیکای پزیشکانی کوردستان -2-...
بەرەو کۆنگرەی سەندیکای پزیشکانی کوردستان
-1-...
رەنگ و بۆن و پلەی گەرمی وەزارەتی تەندروستی...
وەزارەتی کەرتی تایبەتی تەندروستی...
سەلاحەدین لە زەمەنی NDIدا...
تەندروستی کۆبونەوە پێنج قۆڵیەکە...
لە پەراوێزی بودجەدا: میکانیزمێکی جیاواز بۆ خەمڵاندنی بودجەی تەندروستی...
بیمه‌ی ته‌ندروستی نه‌ک شۆفێری!...
که‌ی وه‌زیری ته‌ندروستی ده‌ست له‌ کارده‌کێشێته‌وه‌؟...
خۆپیشاندانی ته‌ندروستی و ته‌ندروستی خۆپیشاندان...
کارمه‌ندانی ته‌ندروستی کامیان هه‌ڵده‌بژێرن: سیاسه‌ت یا پیشه‌؟...
ئه‌گه‌ر بودجه‌ی ته‌ندروستی که‌مکرایه‌وه‌!...
بودجه‌ی ته‌ندروستی 2011...
کردار شه‌رته‌، به‌ڵام کام کردار؟...
وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی هی خه‌ڵکه‌!...
وه‌زاره‌تی ده‌وڵه‌مه‌نده‌کان!...
رێکخراوه‌ نوستوه‌که‌ خه‌به‌ری بوه‌وه‌!...
بڕیارێکی تری وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی...
رێکخراوه‌ نوستوه‌که‌ که‌ی‌ خه‌به‌ریئه‌بێته‌وه‌؟...
زۆربه‌ی خه‌ڵکی کوردستان ده‌روندروستن!...
گه‌ردونی ته‌ندروستی له‌ 7 مانگی رابوردودا...
بودجه‌ی ته‌ندروستی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان...
نوێترین هه‌واڵ...
(سبەى) خۆى نوێ دەکاتەوە ...
ئه‌مڕۆ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ و سه‌ركردایه‌تی‌ و ئه‌میری‌ كۆمه‌ڵ هەڵدەبژێردرێن...
به‌رشه‌لۆنه‌ دوه‌م نازناوی ئه‌م وه‌رزه‌ی به‌ده‌ستهێنا...
داعش زیندانی تەدمور دەتەقێنێتەوە...
سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان: دەستور دەبێت سەقامگیری بەدیبهێنێت...
لیژنەی دەستور هەفتەی چوارجار كۆدەبێتەوە...
بان كی مۆن: 25 هەزار بیانی چونەتەناو گروپە تیرۆرستییەكانەوە...
یەپەگە ئۆپەراسیۆنی دابڕینی داعش لە تورکیا و بەستنەوەی جزیرە و کۆبانی پێکەوە جێبە...
بەڤیدیۆ؛ زەمینلەرزەیەک ژاپۆن دەهەژێنێت .. مەترسی تسۆنامییەکی دیکە دەکرێت...
گۆڕێکی بە کۆمەڵی ئێزیدییەکان دەدۆزرێتەوە .. تەرمی (20) ژن و (33) منداڵ و پیری تێ...
بەڤیدیۆ؛ سیناریۆکانی دابەش بونی عێراق...
داعش هێرش دەکاتە سەر شاری حەسەکە...
عه‌بادی: جیاوازی له‌ نێوان کەوتنی رومادی و موسڵدا هه‌یه‌ ...
عەلی باپیر لە کۆنگرەی حیزبەکەیدا رەخنەی توند لە حکومەت دەگرێت...
(20) سه‌ركرده‌ی داعش لە ئەنبار کوژران...
پێشمەرگە شكست بە هێرشێكی داعش دەهێنێت...
هەرێم و بیلاروسیا پرۆتۆکۆڵێکیان واژۆ کرد...
بیرلسكۆنی: میلان نافرۆشین...
باندێکی (10) کەسى دەستگیر دەکرێن...
شاندێکى گۆڕان بۆ پشتیوانی کورد دەچێتە باکور ...
''لە ساڵێکدا بیانیه‌كانی ناو داعش بەرێژەى (70%) زیادیان کردوە''...
یەک ملیۆن نەمام لە بەردەم مەترسیی وشکبوندان...
بریمه‌ر داوا دەکات چەک بە کورد بدرێت ...
حوسیەکان پارێزگارى سەنعایان کوشت ...
ئێران دەستگیرکردنى چه‌ند تۆڕێكی‌ سه‌ر به‌ داعش رادەگەیەنێت ...